माक्सू पिक्त्सू
माक्सू पिक्त्सू (स्पॅनिश: Machu Picchu) हे 
पेरू
देशातील ऐतिहासिक इन्का साम्राज्यातील एक स्थळ आहे. माक्सू पिक्त्सू पेरूमधील कुस्को शहराच्या ८० किमी वायव्येला समुद्रसपाटीपासुन ८,००० फूट उंचीवर स्थित आहे व इन्का साम्राज्याच्या सर्वाधिक महत्त्वाच्या खुणांपैकी एक मानले जाते. युनेस्कोने माक्सू पिक्त्सूला जागतिक वारसा स्थान जाहीर केले आहे. तसेच २००७ साली प्रकाशित झालेल्या जगातील सात नवी आश्चर्ये ह्या यादीमध्ये देखील माक्सू पिक्त्सूचा समावेश केला गेला.
इंकास, मायनांच्या विरूद्ध, कोणतीही लिखित भाषा नव्हती आणि १९ व्या शतकापर्यंत कोणत्याही युरोपियन लोकांनी या साइटला भेट दिली नाही, आतापर्यंत ज्ञात आहे. म्हणून, साइट वापरात असताना त्याच्या कोणत्याही लेखी नोंदी नाहीत. इमारतींची नावे, त्यांचे मानले जाणारे उपयोग आणि त्यांचे रहिवासी हे सर्व आधुनिक पुरातत्वशास्त्रज्ञांचे उत्पादन आहे, भौतिक पुराव्याच्या आधारावर, ज्यामध्ये साइटवरील थडग्यांचा समावेश आहे.
सर्वात अलीकडील पुरातत्वशास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की माक्सू पिक्त्सू हे इंका सम्राट पचाकुटी (१४३८-१४७२) यांच्यासाठी इस्टेट म्हणून बांधले गेले होते. बऱ्याचदा "लोस्ट सिटी ऑफ द इंका" म्हणून संबोधले जाते, हे इंका सभ्यतेचे सर्वात परिचित प्रतीक आहे. इंका लोकांनी १४५० च्या आसपास इस्टेट बांधली परंतु एक शतकानंतर स्पॅनिश विजयाच्या वेळी ती सोडून दिली. नवीन एएमएस रेडिओकार्बन डेटिंगनुसार, ते इ.स. १४२०-१५३२ पासून व्यापलेले होते. २०२२ मध्ये प्रकाशित झालेल्या ऐतिहासिक संशोधनात असा दावा करण्यात आला आहे की या जागेला इंकाने हुयना पिक्त्सू म्हटले आहे, कारण ते त्याच नावाच्या लहान शिखरावर अस्तित्वात आहे.
माक्सू पिक्त्सू शास्त्रीय इंका शैलीत, पॉलिश केलेल्या कोरड्या दगडांच्या भिंतींसह बांधले गेले. इंटिहुआताना, सूर्याचे मंदिर आणि तीन खिडक्यांची खोली या तीन प्राथमिक संरचना आहेत. अभ्यागतांना त्या मूळतः कशा दिसल्या याची चांगली कल्पना देण्यासाठी बहुतेक बाहेरील इमारतींची पुनर्बांधणी करण्यात आली आहे. १९७६ पर्यंत, माक्सू पिक्त्सूचा ३०% पुनर्संचयित करण्यात आला आणि जीर्णोद्धार सुरू आहे.
माक्सू पिक्त्सू हे १९८१ मध्ये पेरूचे ऐतिहासिक अभयारण्य आणि १९८३ मध्ये युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ म्हणून घोषित करण्यात आले. २००७ मध्ये, माक्सू पिक्त्सूला जगभरातील इंटरनेट पोलमध्ये जगातील नवीन सात आश्चर्यांपैकी एक म्हणून निवडण्यात आले.
इतिहास[संपादन]
माक्सू पिक्त्सू (येल विद्यापीठातील मानववंशशास्त्राचे प्राध्यापक रिचर्ड एल. बर्गर यांनी) १४५० मध्ये बांधले गेले असे मानले जात होते. तथापि, बर्गरच्या नेतृत्वाखाली २०२१ च्या अभ्यासात रेडिओकार्बन डेटिंगचा (विशेषतः, AMS) वापर केला गेला हे उघड करण्यासाठी की माचू पिचू सुमारे १४२०-१५३० AD पासून व्यापलेले असावे. बांधकाम दोन महान इंका शासक, पचाकुटेक इंका युपांकी (१४३८-१४७१) आणि टपॅक इंका युपांकी (१४७२-१४९३) यांच्याकडून आजपर्यंतचे दिसते. पुरातत्वशास्त्रज्ञांमध्ये एकमत आहे की पचाकुटेकने बांधकामाचा आदेश दिला होता. रॉयल इस्टेटचा एक माघार म्हणून त्याच्या वापरासाठी, बहुधा यशस्वी लष्करी मोहिमेनंतर. जरी माचू पिचू ही "रॉयल" इस्टेट मानली जात असली तरी ती उत्तराधिकाराच्या पंक्तीत गेली नसती. त्याऐवजी ते सोडून देण्याआधी ८० वर्षे वापरले गेले होते, असे दिसते की इंका साम्राज्याच्या इतर भागांमध्ये स्पॅनिश विजयांमुळे. हे शक्य आहे की या भागात स्पॅनिश विजयी लोक येण्यापूर्वी तेथील बहुतेक रहिवासी प्रवाशांनी केलेल्या चेचकांमुळे मरण पावले होते.