पुरातत्त्वीय उत्खनन
पुरातत्त्वीय उत्खनन (इंग्लिश: Archaeological Excavation, आर्किऑलॉजिकल एक्सकवेशन ;) म्हणजे जमिनीमध्ये गाडले गेलेले पुरावशेष उकरून काढून, जतन करून ठेवण्याची पुरातत्त्वशास्त्रीय प्रक्रिया असते. हा शब्द पुरातत्त्वशास्त्राशी निगडित असून उत्खनन हे त्याचे महत्त्वाचे साधन आहे. पुरातत्त्वीय उत्खननाचा मुख्य भर भौतिक साधनांवर असून मानवाच्या तंत्रज्ञानाचा विकास कसा होत गेला हे शोधून काढण्यावर असतो. जमिनीखालील अवशेष उजेडात आणून त्याद्वारे इतिहासाची नव्याने मांडणी करण्यासाठी उत्खनने केली जातात.
मातीच्या स्तरांचे महत्त्व
[संपादन]हवामानात सततच्या होत असलेल्या बदलांमुळे साठत जाणारे मातीचे स्तर विशिष्ट रंगवैशिष्ट्ये धारण करतात. त्यामुळे एकावर एक असे वेगवेगळे स्तर तयार होतात. सर्वात खालचा स्तर हा सर्वात आधी बनलेला असल्यामुळे तो सर्वाधिक प्राचीन तर सर्वात वरचा स्तर सर्वात शेवटी बनलेला असल्याने सर्वाधिक अर्वाचीन असतो. विविध गावांमध्ये अशा पद्धतीचे अवशेष दडलेली टेकाडे पहावयास मिळतात. त्यांना पांढरीचे टेकाड म्हणतात.
पुरातत्त्वीय उत्खननाचे प्रकार
[संपादन]- उभे उत्खनन( उदग्र उत्खनन)
- आडवे उत्खनन( आयत उत्खनन)
- प्रयोगात्मक उत्खनन
- दफनभूमीचे उत्खनन
- सागरी उत्खनन
हे सुद्धा पहा
[संपादन]- भारतीय सर्वेक्षण विभाग
- पुरातत्त्वीय उत्खनन
- भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण
- नाणेशास्त्र
- ननाणेशास्त्र
- शिवराई
- होन
- डॉ. मधुकर ढवळीकर
- हसमुख धीरजलाल सांकलिया
- भारतीय नाणेशास्त्र शोधसंस्था, अंजनेरी, नाशिक
बाह्य दुवे
[संपादन]
- "खंदणे व उत्खनन ("ट्रेंचिंग ॲंड एक्सकवेशन)" (इंग्लिश भाषेत).CS1 maint: unrecognized language (link)
सामाजिकशास्त्राच्या कला शाखा | ||
|---|---|---|
| इतिहास | पुराभिलेखशास्त्र • नाणकशास्त्र • ननाणेशास्त्र • वस्तुसंग्रहालयशास्त्र • भारतविद्या • हस्तलिखितशास्त्र • शिलालेखशास्त्र • कालगणनाशास्त्र • पुरातत्त्वशास्त्र • सागरी पुरातत्त्वशास्त्र • मानववंशशास्त्र • भूगर्भशास्त्र • मूर्तिशास्त्र • शिल्पशास्त्र • स्थापत्यशास्त्र, • कालगणनाशास्त्र • पुराणवस्तूसंशोधन • उत्खननशास्त्र |  |
| भाषाशास्त्र | ||
| समाजशास्त्रे | ||
| इतर | ||