पनीर
 |
कृपया स्वत:च्या शब्दात परिच्छेद लेखन करून या लेखाचा / विभागाचा विस्तार करण्यास मदत करा. अधिक माहितीसाठी या लेखाचे चर्चा पान, विस्तार कसा करावा? किंवा इतर विस्तार विनंत्या पाहा. |
 |
या लेखाचे शुद्धलेखन किंवा/आणि मराठी व्याकरण मराठी विकिपीडियासाठी अनुकूल नाही. कृपया लेख तपासून शुद्धलेखन करावे. हा साचा अशुद्धलेखन किंवा/आणि मराठी व्याकरणविषयक चुका आढळल्यास वापरला जातो. नेहमी होणाऱ्या चुकांबद्दल या पानावर माहिती आहे. या संबंधी अधिक चर्चा करायची असल्यास अथवा काही शंका/ प्रश्न असल्यास कृपया चर्चापान वापरावे. |
दुधापासुन बनविलेला एक खाद्यपदार्थ.
पनीर (अंग्रेज़ी: Indian cottage cheese) एक दुग्ध-उत्पाद आहे. हे चीज़ (cheese) चा एक प्रकार आहे जो भारतीय उपमहाद्वीप मध्ये खूब वापरतात. याच प्रकारे छेना पण एक विशेष प्रकाराचे भारतीय चीज़ आहे जे बर्याच प्रमाणात पनीर सारखे असते आणि हा रसगुल्ला बनविण्यासाठी प्रयुक्त होताे. भारतात पनीर चा वापर सीमित प्रमाणातच होतो. कश्मीर इत्यादी थंड प्रदेशात अपेक्षाकृत जास्त पनीर खाल्ले जाते. स्वास्थ्यवधर्क खाद्यपदार्थाच्या रूपात पनीर खूप महत्त्वपूर्ण आणि थंड देशातील बहुप्रचलित खाद्य आहे. अशा पेशंट, मुलं, म्हातारी माणसे ज्यांना मांसयुक्त आहार पचविणे जड जाते त्यांना पनीर श्रेष्ठ खाद्य पदार्थ आहे कारण यात प्रोटीन, मांस सारखे यथेष्ट प्रमाणात उपलब्ध असते आणि हे जास्त पाचक दशेत ही असते तसेच कैलोरी चे प्रमाण(calories) सुमारे मांस ऐवढे असते. थंड प्रदेशात, जेथे पनीर ला बिना कोणत्याही अडचणी चे खूप दिवस चांगल्या स्थितीत ठेवले जाते. पनीर चा प्रयोग मोठ्या प्रमाणात होतो. अफगानिस्तान, मध्य एशिया, यूरोप, अमरीका, आस्ट्रेलिया इत्यादी देशात पनीरचा वापर व उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर होतो. प्रोटीनयुक्त खाद्य पदार्थात पनीर चे स्थान मांसच्या पहिले येते. गरम प्रदेशात पनीर मोठ्या कालावधी साठी सुरक्षित ठेवणे संभव होत नाही म्हणून गरम प्रदेशात पनीर चा वापर सीमित प्रमाणातच होताे. चांगले पनीर बनविणे ही एक कला आहे. म्हणून प्रत्येक पनीर बनविणारे संस्थान गुप्त ठेवतात.
प्रक्रिया[संपादन]
पनीर तयार करण्यासाठी,लिंबाचा रस, व्हीनेगर सायट्रीक आम्ल किंवा योघर्ट वापरतात. गरम दूधात यापैकी एक आम्ल टाकल्यामुळे ते नासते. तलम कपड्याने ते गाळल्यावर जास्तीचे पाणी निघुन जाते.हा तयार झालेला पनीर मग २-३ तास अति थंड पाण्यात ठेवण्यात येतो.त्याने मग त्यास झळाळी येते व त्याचा पोत सुधरतो.
या पायरीनंतर,वेगवेगळ्या प्रदेशात, त्याच्या वापरानुसार मग त्यावर प्रक्रिया करण्याच्या पद्धती बदलतात. जास्तीत जास्त पद्धतीत,दही हे एका तलम कपड्यात ठेउन मग त्यावर २-३ तासासाठी वजन ठेवल्या जाते.या घट्ट झालेल्या पनीरचे मग एकसारखे तुकडे कापण्यात येतात.कमी वेळेसाठी(सुमारे २० मिनीटे) ठेवल्याने ते मउ चीझ मध्ये बदलते
पूर्व भारतीय व बांग्ला देशातील व्यंजनात दही हे हाताने घोटल्या जाते, किंवा आपटुन मग त्याचा भिजविलेल्या कणिकेसारखा घट्ट गोळा केल्या जातो.त्यास 'छना' असे बंगालीत म्हणतात.
गुजरात मध्ये पनीर करण्याची पद्धत वेगळी आहे.
इतिहास
पनीरची उत्पत्ती स्वतःच वादविवाद आहे. पनीरसाठी प्राचीन भारतीय, अफगाण-इराणी आणि पोर्तुगीज-बंगाली मूळ प्रस्तावित आहेत.
पनीरपासुन बनणाऱ्या वेगवेगळ्या पाकक्रिया[संपादन]
पनीर साधारणत: दोन प्रकारे बनविले जाते:
(1) नम आणि मुलायम, ज्यात पाण्याचे प्रमाण जास्त असते. (2) ड्राय व कडक ज्यात पाण्याचे प्रमाण कमी असते. बाजारात चार प्रकार चे पनीर विकले जाते.
(1) पूर्ण दूधापासून बनविलेले पनीर ज्यात लोणी विशेष रूपेन जास्त प्रमाणात असते. (2) फक्त पूर्ण दूधापासून बनविलेले पनीर, (3) लोणी काढून दूधापासून बनविलेले पनीर आणि (4) मार्गरीन युक्त पनीर.