सत्यनारायण दास
| सत्यनारायण दास | |
 सत्यनारायण दास | |
| जन्म | ९ जून, १९५४ फरिदाबाद, हरियाणा |
| धर्म | हिंदू |
| संप्रदाय | वैष्णव पंथ |
डॉ. सत्यनारायण दास (जन्म:९ जून १९५४) हे भारतीय गौडीय वैष्णव विद्वान आणि अभ्यासक आहेत. दासा हे बहुविध व्यासंगी विद्वान योगी आहेत. त्यांनी आग्रा विद्यापीठातून संस्कृतमध्ये पीएच.डी. आणि भारतीय कायद्याची पदवी, इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून मेकॅनिकल इंजिनीअरिंगमध्ये बॅचलर ऑफ टेक्नॉलॉजी आणि इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून इंडस्ट्रियल इंजिनिअरिंगमध्ये मास्टर्स ऑफ टेक्नॉलॉजी इत्यादी पदव्या प्राप्त केल्या आहेत.[१] त्यांनी स्थापन केलेल्या जीवा संस्थेत सध्या, गौडीय वैष्णवांच्या क्षेत्रातील अनेक पुस्तके आणि मूळ कागदपत्रे प्रकाशित केली आहेत ज्यात सत् संदर्भावरील भाषांतरे आणि भाष्ये आहेत. याशिवाय त्यांना २०१२ मध्ये भारताच्या राष्ट्रपतींच्या हस्ते देखील पुरस्कार मिळाले आहेत.[२] . दास यांना जीव गोस्वामीनचे प्रमुख जिवंत अभ्यासक-विद्वान म्हणले जाते. [३]
वैयक्तिक आयुष्य आणि कारकीर्द
[संपादन]सत्यनारायण दास यांचा जन्म आणि त्यांचे बालपण हरियाणातील फरीदाबाद जवळील एका गावात गेले. मायामी येथील एका कंपनीत काही वर्षे काम केल्यानंतर ते संस्कृत शिकण्यासाठी भारतात परत आले. ते इस्कॉनचे सदस्य असून (ते पूर्वी इस्कॉनचे गुरू भक्तिस्वरूप दामोदर स्वामी यांचे दीक्षा घेतलेले शिष्य होते), त्यांनी भारतातील प्रख्यात विद्वान आणि संतांपैकी एक श्री हरिदास शास्त्री महाराजा यांची भेट घेतली. त्यांच्याकडून त्यांनी गौडीय वैष्णव साहित्याच्या संपूर्ण श्रेणीचा अभ्यास केला. न्याय (भारतीय तर्कशास्त्र) वर विशेष लक्ष केंद्रित करून त्यांनी स्वामी श्यामा शरण महाराज आणि इतर विविध पारंपारिक गुरूंच्या अंतर्गत भारतीय तत्त्वज्ञानाच्या सहा प्रणाली शिकल्या. १९९४ मध्ये, जीवा गोस्वामींच्या सत संदर्भाचे भाषांतर आणि टिप्पणी करताना,[४][५] जीवाच्या वैकुंठातून होणाऱ्या पतनाबद्दल एक तात्विक वाद निर्माण झाला, ज्याची पराकाष्ठा सत्यनारायणाच्या "इन वैकुंठ इव्हन लिव्हज डोन्ट फॉल" या पुस्तकाच्या प्रकाशनात झाला.[६] या पुस्तकाचे सह-लेखक कुंडली दास हे देखील आहेत.[७] आत्म्याच्या उत्पत्ती आणि स्वरूपाबाबत पारंपारिक वैष्णव शिकवणीचे सादरीकरण स्वीकारण्यास इस्कॉनच्या अधिकाऱ्यांनी नकार दिला. तेव्हा दास यांनी अधिकृतपणे त्या संस्थेपासून स्वतःला वेगळे केले आणि त्यांचे गुरू श्री हरिदास शास्त्री यांच्याकडून पारंपारिक गौडीया वैष्णव पंथाची औपचारिक दीक्षा आणि वैष्णव संन्यास घेतला.[८].
प्रकाशने
[संपादन]वैष्णव धर्माच्या चैतन्य विद्यालयाच्या तत्त्वज्ञान आणि धर्मशास्त्रामध्ये त्यांनी २० हून अधिक पुस्तके प्रकाशित केली आहेत, ज्यात जीवा गोस्वामी यांच्या सत्-संदर्भाचे मूळ भाषांतर आणि भाष्ये यांचा समावेश आहे. याशिवाय त्यांनी इतर शिक्षणतज्ञांसह विविध संशोधन जर्नल्समध्ये योगदान दिले आहे. सध्या ते विद्वानांना भारतीय शास्त्र शिकवतात.[९]
शैक्षणिक प्रतिक्रिया
[संपादन]दासाच्या भागवत संदर्भाच्या अनुवादाच्या पुस्तक पुनरावलोकनात, शिकागो विद्यापीठातील अलेक्झांडर उस्कोकोव्ह यांनी "हा इतर कोणत्याही युरोपियन भाषेतील अनुवादा पेक्षा, भागवतचा पहिला गंभीर अनुवाद आहे" असे म्हणले आहे.[१०] उस्कोकोव्ह म्हणतात की, "दास यांना जीवाच्या आत आणि बाहेरील कार्ये स्पष्टपणे माहित आहेत. तसेच सोळाव्या शतकातील संस्कृत शिकण्याच्या या उच्च बिंदूसह आणि ज्या परंपरांमधून जीव ज्ञान आत्मसात करतो, जसे की वैदिक हर्मेन्युटिक्स, संस्कृत व्याकरण, भारतीय ज्ञानशास्त्र आणि काव्यशास्त्र, आणि असेच इतर संकल्पना देखील दास यांना चांगल्याच जाणल्या आहेत." एकंदरीत, उस्कोकोव्ह "हे पुस्तक गौडीय वैष्णववाद समजून घेण्याच्या आमच्या प्रयत्नांमधील एक महत्त्वाची उपलब्धि आहे" असे म्हणतात. तसेच याचे भाषांतर "अचूक आणि विश्वासार्ह आहे, यातील युक्तिवाद अचूकपणे समजले आहेत आणि टिप्पण्या त्यांच्या बौद्धिक पार्श्वभूमीनुसार चांगल्या प्रकारे सूचित केल्या आहेत" असे देखील मान्य करतात.[१०]
फ्लोरिडा विद्यापीठातील जोनाथन एडेलमन यांनी भाषांतर "वाचनीय आणि सामान्यतः अचूक आणि मूळ मजकुराशी एकनिष्ठ" असे म्हणले आहे. "अनुवादकाचे भाष्य न्याय, मीमांसा, पाणिनी, अद्वैत-वेदांत, तसेच विश्वनाथ चक्रवर्तिन, रुपा गोश्‍वदेस, इत्यादी गौडीय वैष्णव विचारवंतांकडील ज्ञानाची व्यापकता चर्चेत आणते." धर्मशास्त्रीय सामग्री आणि अंतर्दृष्टीची संपत्ती देते" असे देखील म्हणले आहे.
रटगर्स विद्यापीठातील एडविन ब्रायंट यांनी टिप्पणी केली की दासाचे भागवत संदर्भ "उत्कृष्ट संस्कृत आणि शिष्यवृत्तीच्या शैक्षणिक मानकांनुसार सादर केलेली हर्मेन्यूटिकल कौशल्ये सादर करते".[११]
शैक्षणिक उपक्रम
[संपादन]डॉ. दास यांनी हेडलबर्ग युनिव्हर्सिटी आणि युनिव्हर्सिटी ऑफ ट्युबिंगेन, जर्मनी, झुरिच युनिव्हर्सिटी, स्वित्झर्लंड, मिसिसिपी स्टेट युनिव्हर्सिटी, स्टेट युनिव्हर्सिटी ऑफ न्यू जर्सी, रटगर्स आणि युनिव्हर्सिटी ऑफ फ्लोरिडा, गेनेसविले, यूएसए यांसारख्या विविध विद्यापीठांमध्ये व्याख्याने दिली आहेत. सध्या ते रटगर्स येथे व्हिजिटिंग फॅकल्टी आणि हिंदू युनिव्हर्सिटी ऑफ अमेरिका येथे सहायक फॅकल्टी सदस्य आहेत.[१२]
ते नियमितपणे वेगवेगळ्या विद्यापीठांतील विद्वानांना वैयक्तिक विनंतीवर शिकवत असतात. ते अनेक देशांमध्ये प्रवास करतात आणि भारतीय शास्त्रांवर व्याख्याने देत असतात.[१३]
डॉ. दास यांनी त्यांचा अभ्यास आणि भारतीय शास्त्रांच्या अनुभवावर आधारित जीव वैदिक मानसशास्त्र हा नवीन विषय विकसित केला आहे. ते सध्या सॅंडी पाइन्स हॉस्पिटल, फ्लोरिडा आणि फोर्ट लॉडरडेल हॉस्पिटलच्या मानसोपचारतज्ज्ञांना वैदिक मानसशास्त्राद्वारे रूग्णांवर उपचार करण्याच्या नवीन तंत्रांचे प्रशिक्षण देत आहेत. अमेरिका,[१३] पोलंड, लिथुआनिया, फ्रान्स,[१४] जपान अशा विविध देशांतील विविध श्रोत्यांना ते व्याख्यानही देत असतात.
जिवा इन्स्टिट्यूट
[संपादन]हरिदास शास्त्री महाराज यांच्या मार्गदर्शनाखाली आणि त्यांचे बंधू ऋषी आणि डॉ. प्रताप चौहान यांच्या मदतीने सत्यनारायण दास यांनी १९९२ मध्ये जीवा संस्थेची स्थापना केली. जिवा संस्थेचे शिक्षण, आरोग्य आणि संस्कृती असे तीन विभाग आहेत. सत्यनारायण दास हे भारतातील वृंदावन येथील शीतल छाया येथे असलेल्या सांस्कृतिक विभागाचे संचालक आहेत. देश-विदेशातील विद्यार्थी तेथे संस्कृत आणि भारतीय विचारांच्या सहा प्रणालींचा अभ्यास करण्यासाठी येतात, ज्याला सद्दर्शन असे म्हणतात.[१५][१६] [१७] गौडीय वैष्णव साहित्याच्या अभ्यासातील विशेषीकरण हे जिवा संस्थेचे वैशिष्ट्य आहे. अनेक विद्वान सत्यनारायण दास यांच्याशी सल्लामसलत करण्यासाठी आणि ग्रंथालयात पुस्तके मिळवण्यासाठी येतात.[१७] ज्यात मुद्रित तसेच दुर्मिळ हस्तलिखित हस्तलिखितांचा संग्रह आहे. शिक्षण आणि आयुर्वेदाचे इतर दोन विभाग फरीदाबाद येथे आहेत. शिक्षण विभागा तर्फे सुमारे १८०० विद्यार्थी असलेले महाविद्यालय चालवले जाते. आयुर्वेद विभागामध्ये संपूर्ण भारतामध्ये ७० दवाखाने आणि तीन टेली-मेडिसिन सेंटर्स आहेत ज्यांना दररोज सुमारे ६००० कॉल येतात आणि त्या द्वारे रुग्णांना मोफत सल्ला दिला जातो.[१८]
२०१६ मध्ये, दास यांनी भारतीय तत्त्वज्ञानाच्या शाळांमध्ये ऑक्‍टोबर ते एप्रिल अखेरीस पाच वर्षांचा अभ्यासक्रम सुरू केला, जो डॉ. जॅन ब्रझेझिन्स्की यांनी सह-अध्यापन केला, आणि प्रा. मॅथ्यू दस्ती, प्रा. एडविन ब्रायंट आणि प्रो. जॅक हॉले, कोएनराड एल्स्ट आणि डॉ. मॅन्स ब्रू.[१९][१६]
जीवा इन्स्टिट्यूट एक संस्कृत शाळा चालवते जी संपूर्णानंद संस्कृत विद्यापीठ बनारसशी संलग्न आहे.[२०] राधाकुंडा येथे शाळेची एक शाखा देखील आहे.
संदर्भ
[संपादन]- ^ "Faculty - Vraja Institute". vrajainstitute.org. 2017-09-30 रोजी पाहिले.
- ^ "President of India Honors Babaji Satyanarayan Dasa". www.chakra.org. 2017-07-04 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2017-09-30 रोजी पाहिले.
- ^ Edelmann, Jonathan (2014). "Book Review of Jīva Gosvāmin. Śrī Bhagavat Sandarbha: God—His Qualities, Abode and Associates. Sanskrit Text with English Translation and Jīva-toṣaṇī Commentary. Translated and edited by Satyanarayana Dasa. Vrindavan, India: Jiva Institute of Vaishnava Studies". Journal of Dharma and Hindu Studies. 1 (1): 77–81.
- ^ "The Hare Krishna Movement: The Postcharismatic Fate of a Religious Transplant": 262. Cite journal requires
|journal=(सहाय्य) - ^ In Vaikuntha not even the Leaves Fall. New Delhi: Jiva Institute. 1994.
- ^ In Vaikuntha not even the Leaves Fall. New Delhi: Jiva Institute. 1994.
- ^ Bryant, Edwin; Ekstrand, Maria (2004). The Hare Krishna Movement: The Postcharismatic Fate of a Religious Transplant. Columbia University Press. p. 233. ISBN 9780231122566.
- ^ "Sri Haridas Niwas Archives - Vrindavan Today". Vrindavan Today (इंग्रजी भाषेत). 2017-10-23 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
- ^ Edelmann, Jonathan (June 2013). "Hindu Theology as Churning the Latent". Journal of the American Academy of Religion. 81 (2): 427–466. doi:10.1093/jaarel/lfs132.
- ^ a b Uskokov, Aleksandar (2017). "Śrī Bhagavat Sandarbha: God—His Qualities, Abode and Associates. Sanskrit Text [by Śrīla Jīva Gosvāmī], with English Translation and Jīva-toṣaṇī Commentary [by Satyanarayana Dasa]". International Journal of Hindu Studies. 21: 119–120.
- ^ Bryant, Edwin. "Thoughts and Reflections". The Sat Sandarbhas. Jiva Institute. 8 November 2017 रोजी पाहिले.
- ^ "Hindu University of America - Course Descriptions for Courses Offered for 2016 Semesters" (PDF). hindu-university.com. 2016-11-20 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 2022-12-19 रोजी पाहिले.
- ^ a b "Satya Narayana Dasa". Kripalu. 2017-10-23 रोजी पाहिले.
- ^ Sources. "Intervenants". www.association-a-ciel-ouvert.org. 2017-10-27 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2017-10-23 रोजी पाहिले.
- ^ Academy, Himalayan. "Hinduism Today Magazine". www.hinduismtoday.com (इंग्रजी भाषेत). 2017-10-23 रोजी पाहिले.
- ^ a b "Bhakti-tirtha – A Review of the First Semester | Jiva Institute of Vaishnava Studies". www.jiva.org (इंग्रजी भाषेत). 2017-10-23 रोजी पाहिले.
- ^ a b "International Ayurveda Retreat at Jiva Institute in August - Vrindavan Today". Vrindavan Today (इंग्रजी भाषेत). 2016-08-01. 2017-10-27 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2017-10-23 रोजी पाहिले.
- ^ "India Together: The Jiva Institute seeks education reform - May 2001". indiatogether.org. 2017-09-30 रोजी पाहिले.
- ^ "Bhakti-tirtha Course being offered at Jiva Institute - Vrindavan Today". Vrindavan Today (इंग्रजी भाषेत). 2016-01-11. 2017-10-27 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2017-09-30 रोजी पाहिले.
- ^ "Shri Chaitanya Shiksha Sansthan, Shital Chaya Raman Reti, Vrindavan Mathura - Uttar Pradesh". iCBSE (इंग्रजी भाषेत). 2017-10-23 रोजी पाहिले.