"मीर उस्मान अली खान" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
कृपया विनाकारण सामग्री हटवू नका
खूणपताका: उलटविले संदर्भ क्षेत्रात बदल.
Reverted to revision 1805373 by Sandesh9822: देवनागरीचे इंग्लिश अंक जोडू व चूकीची सामग्री लेखात घालू नये. (TW)
खूणपताका: उलटविले
ओळ १: ओळ १:
[[चित्र:Mir osman ali khan.JPG|इवलेसे|हैदराबादचे '''निजाम''' - '''मीन उस्मान अली खान (निझाम सरकार)'''|अल्ट=]]
[[चित्र:Mir osman ali khan.JPG|इवलेसे|हैदराबादचे '''निजाम''' - '''मीन उस्मान अली खान (निझाम सरकार)'''|अल्ट=]]
'''मीन उस्मान अली खान''' सिद्दीकी, असफ जाह सातवा '(6 एप्रिल 1886 - 24 फेब्रुवारी 1967) हा हैदराबाद आणि बरारचा शेवटचा निजाम होता. ते 1911 आणि 1948 दरम्यान त्यांनी हैदराबादवर राज्य केले।<ref>{{स्रोत बातमी|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/modern-hyderabad-architect-and-statehood-icon-nizam-vii-fades-into-history/articleshow/57324957.cms|title=Modern Hyderabad architect and statehood icon, Nizam VII fades into history - Times of India|work=The Times of India|access-date=2018-09-14}}</ref>26 जानेवारी 1950 रोजी ते [[हैदराबाद राज्य|हैदराबाद]] चा राज्यप्रमुख म्हणून राज्य बनले. त्याला "'''निझाम सरकार'''" किंवा "हजूर-ए-निजाम" म्हणतात.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.museindia.com/MuseIndia/Viewforum?topicid=69817|title=Museindia|संकेतस्थळ=www.museindia.com|ॲक्सेसदिनांक=2018-10-09}}</ref> त्यानंतर भाषेच्या आधारावर राज्य विभाजन व [[आंध्र प्रदेश]](आता तेलंगाना),[[कर्नाटक]] आणि [[महाराष्ट्र]]चा भाग बनला.तो सहावा [[निज़ाम]] -[[महबूब अली खान]]चा मुलगा आहे
'''मीन उस्मान अली खान''' सिद्दिकी, असफ जाह सातवा '(जन्म : ६ एप्रिल १८८६; मृत्यू: २४ फेब्रुवारी १९६७) हा हैदराबाद आणि बरारचा शेवटचा निजाम होता. सन १९११ आणि १९४८च्या दरम्यान त्याने हैदराबाद संस्थानावर राज्य केले।<ref>{{स्रोत बातमी|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/modern-hyderabad-architect-and-statehood-icon-nizam-vii-fades-into-history/articleshow/57324957.cms|title=Modern Hyderabad architect and statehood icon, Nizam VII fades into history - Times of India|work=The Times of India|access-date=2018-09-14}}</ref> त्याने रझाकारांची सेना बनवून हिंदू प्रजेवर अनन्वित अत्याचार केले. शेवटी भारताचे गृहमंत्री [[वल्लभभाई पटेल]] यांनी पंतप्रधान नेहरूंच्या आदेशाला न जुमानता, 'पॊलीस ॲक्शन'च्या नावाखाली हैदराबादवर सैनिकी हल्ला केला आणि ते संस्थान बरखास्त केले.


२६ जानेवारी १९५०रोजी [[हैदराबाद राज्य|हैदराबाद]] हे भारतातील नवे राज्य बनले.
==इतर देणग्या==
⚫
===मंदिरांना दान===
⚫
निजामाने हिंदू आणि मुसलमानांना दोन डोळ्यांनी पाहिले. अनेक मंदिरे प्रगतीसाठी वेळोवेळी त्यांनी सोने आणि पैसा दान केले.


निजामाला "'''निझाम सरकार'''" किंवा "हजूर-ए-निजाम" म्हणत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.museindia.com/MuseIndia/Viewforum?topicid=69817|title=Museindia|संकेतस्थळ=www.museindia.com|ॲक्सेसदिनांक=2018-10-09}}</ref> त्यानंतर भाषेच्या आधारावर हैदराबाद राज्याचे विभाजन होऊन त्याचे तुकडे [[आंध्र प्रदेश|आंध्र प्रदेशाचे]], [[कर्नाटक|कर्नाटकाचे]] आणि [[महाराष्ट्|महाराष्ट्राचे]] भाग बनले. चा भाग बनला. त्यावेळवा निजाम हा सहावा [[निज़ाम]] -[[महबूब अली खान]]चा मुलगा होत.
⚫
निजाम यादगीरगुत्ता मंदिर या फायलींच्या राज्य अभिलेखांवर नजर ठेवून मीर उस्मान अली खान हे रु. 82,825, भद्रचलम मंदिर रु. तिरुपती वेंकटेश्वर मंदिर ते 50,000 रुपये आणि 8 हजार रुपये.

⚫
==मंदिरांना दान==
⚫
निजामाने हिंदू आणि मुसलमानांना सारखीच वागणूक दिली असे सांगितले जाते. त्याने अनेक मंदिरांना वेळोवेळी सोने आणि पैसे दान केले.

⚫
निजाम यादगीरगुत्ता मंदिर या फायलींमधील राज्य अभिलेखांच्या नोंदीमवरून मीर उस्मान अली खान यांनी हे भद्राचलम मंदिराला ८२,८२५ रुपये आणि तिरुपती वेंकटेश्वर मंदिराला ते ५०,००० + ८ हजार रुपये दिले, असे दिसते.
<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam gave funding for temples, and Hindu educational institutions|दुवा=http://missiontelangana.com/nizam-gave-funding-for-temples-and-hindu-educational-institutions/|ॲक्सेसदिनांक=11 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=History|दुवा=http://www.bamu.ac.in/AboutUniversity/History.aspx|ॲक्सेसदिनांक=11 सप्टेंबर 2018}}</ref>
<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam gave funding for temples, and Hindu educational institutions|दुवा=http://missiontelangana.com/nizam-gave-funding-for-temples-and-hindu-educational-institutions/|ॲक्सेसदिनांक=11 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=History|दुवा=http://www.bamu.ac.in/AboutUniversity/History.aspx|ॲक्सेसदिनांक=11 सप्टेंबर 2018}}</ref>


===महाभारत के प्रकाशन में दान===
===महाभारत के प्रकाशन में दान===
वर्ष 1932 होता. [[भांडारकर ओरिएंटल रिसर्च इन्स्टिट्यूट]], पुन्नाने हिंदू महाकाव्य- [[महाभारत]] आणि गेस्ट हाऊसच्या प्रकाशनासाठी पैसे आवश्यक आहेत. सातवा निजाम, मीर उस्मान अली खान यांना औपचारिक विनंती केली गेली, 'फरमान' सोडण्याची त्यांनी वेळ दिली नाही. 11 वर्षांसाठी 1,000 प्रति वर्ष रु. 50,000 दिली होते. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam's generous side and love for books|दुवा=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/nizams-generous-side-and-love-for-books/article2886529.ece|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Reminiscing the seventh Nizam’s enormous contribution to education|दुवा=https://telanganatoday.com/reminiscing-seventh-nizam-enormous-contribution-education|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref>
पुण्याच्या [[भांडारकर ओरिएंटल रिसर्च इन्स्टिट्यूट]]ला महाभारताची चिकित्सक आवृत्ती काढण्यासाठी सन १९३२ साली, सातवा निजाम, मीर उस्मान अली खान याने ११ वर्षांसाठी प्रतिवर्ष १,००० रुपयांच्या हप्त्यांनी एकूण ५०,००० रुपये दिले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam's generous side and love for books|दुवा=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/nizams-generous-side-and-love-for-books/article2886529.ece|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Reminiscing the seventh Nizam’s enormous contribution to education|दुवा=https://telanganatoday.com/reminiscing-seventh-nizam-enormous-contribution-education|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref>


==शैक्षणिक सुधारणा==
==शैक्षणिक सुधारणा==
निजामाच्या हैदराबाद संस्थानातील शिक्षणाचे बजेट एकूण उत्पन्नाच्या सुमारे ११% होते. हे भारतातील कुठल्याही राज्याच्या किंवा केंद्र सरकारच्या बजेटपेक्षा कितीतरी जास्त आहे.
सुमारे 11% निजामाचे बजेट शिक्षणावर खर्च झाले.


निजामने मराठ्याच्या क्षेत्रातील कृषी संशोधनाचा पाया घातला. 18 मे 1972 रोजी या सुविधेची भारताच्या सरकारने '''मराठवाडा कृषी विद्यापीठ''' म्हणून बदली केली. निजाम यांनी 54 एकर जमीन बी.ए.आर. यांना दिली. आंबेडकरांनी नंतर [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठ]]ची स्थापना केली.<ref>https://www.mahamarathon.com/images/news-media/aurangabad/pdf/19th-Nov-4.pdf</ref>
निजामाने मराठवाडा क्षेत्रात कृषी संशोधनाचा पाया घातला. १८ मे १९७२ रोजी ही योजनेचे रूपांतर मराठवाडा कृषी विद्यापीठात झाले. निजामाने दिलेल्या ५४ एकर जमिनीवर मराठवाडा विद्यापीठ बनले..<ref>https://www.mahamarathon.com/images/news-media/aurangabad/pdf/19th-Nov-4.pdf</ref>


[[चित्र:AsafJah7 oathRajpramukh 1950.jpeg|thumb|right|AsafJah7 oath Rajpramukh 1950]][[चित्र:Predators of Nizams.jpg|इवलेसे|right|निजाम त्यांच्या पंतप्रधानांसह - "किशन प्रसाद" आणि इतर]]
[[चित्र:AsafJah7 oathRajpramukh 1950.jpeg|thumb|right|AsafJah7 oath Rajpramukh 1950]][[चित्र:Predators of Nizams.jpg|इवलेसे|right|निजाम त्यांच्या पंतप्रधानांसह - "किशन प्रसाद" आणि इतर]]
⚫
===शैक्षणिक संस्थांकडून देणग्या===
⚫
[[बनारस हिंदू विद्यापीठ]]साठी त्यांनी 10 लाख रुपये दान केले आणि रु [[अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठ]] साठी 5 लाख।<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://archive.siasat.com/news/nizam-gave-funding-temples-hindu-educational-institutions-436976/|title=Nizam gave funding for temples, Hindu educational institutions {{!}} The Siasat Daily|संकेतस्थळ=archive.siasat.com|भाषा=en-US}}</ref>


⚫
===शैक्षणिक संस्थांना देणग्या===
⚫
=== उस्मानिया विद्यापीठ ===
⚫
निजामाने [[बनारस हिंदू विद्यापीठ]]ाला १० लाख रुपये व [[अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठ]]ाला ५ लाख रुपये देणगीदाखल दिले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://archive.siasat.com/news/nizam-gave-funding-temples-hindu-educational-institutions-436976/|title=Nizam gave funding for temples, Hindu educational institutions {{!}} The Siasat Daily|संकेतस्थळ=archive.siasat.com|भाषा=en-US}}</ref>

⚫
== उस्मानिया विद्यापीठ ==
''पहा [[उस्मानिया विद्यापीठ]]''
''पहा [[उस्मानिया विद्यापीठ]]''


[[मीर उस्मान अली खान]] ने [[उस्मानिया विद्यापीठ|उस्मानिया विद्यापीठां]]ची स्थापना केली, जे आज भारतीय उपखंडातील सर्वात मोठे विद्यापीठे आहेत. शाळा, महाविद्यालये आणि भाषांतरासाठी अनुवाद विभाग स्थापन करण्यात आले. प्राथमिक शिक्षणही अनिवार्य आणि गरिबांसाठी विनामूल्य आहे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.osmania.ac.in|title=Osmania University|संकेतस्थळ=www.osmania.ac.in|भाषा=en-gb|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-14}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://oucommerce.com|title=Osmania University Dept. of Commerce|संकेतस्थळ=oucommerce.com|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-14}}</ref>
[[मीर उस्मान अली खान]]ने [[उस्मानिया विद्यापीठ|उस्मानिया विद्यापीठा]]ची स्थापना केली. हे विद्यापीठ आज भारतीय उपखंडातील सर्वात मोठे विद्यापीठ आहे. निजामाने शाळा, महाविद्यालये स्थापन केली आणि भाषांतरासाठी अनुवाद विभाग स्थापन केला. प्राथमिक शिक्षणही अनिवार्य आणि गरिबांसाठी विनामूल्य केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.osmania.ac.in|title=Osmania University|संकेतस्थळ=www.osmania.ac.in|भाषा=en-gb|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-14}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://oucommerce.com|title=Osmania University Dept. of Commerce|संकेतस्थळ=oucommerce.com|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-14}}</ref>


==भारत-चीन युद्ध प्रयत्न योगदान==
==भारत-चीन युद्ध प्रयत्न योगदान==
इंडो-चिनी मतभेदांमुळे, [[निज़ाम]] ने स्थापित केलेल्या राष्ट्रीय संरक्षण निधीला योगदान देण्यासाठी विनंती केली। 1965 मध्ये मीर उस्मान अली खानने युद्धनियम वाढविण्यासाठी, '''5000 किलो''' ''[[सोने]]'' दिले। आर्थिक दृष्टीने, आजच्या बाजार मूल्याच्या स्वरूपात निजामांचा वाटा सुमारे रु. 1500 कोटी होता, भारतातील कोणत्याही व्यक्ती किंवा संस्थेने केलेला हा सर्वात मोठा [[योगदान]] आहे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=The rich legacy of Nizams|दुवा=http://www.deccanchronicle.com/140601/lifestyle-offbeat/article/rich-legacy-nizams|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>
इंडो-चिनी मतभेदांमुळे होणाऱ्या संभाव्य युद्धासाठी , [[निज़ाम|निजामाला]] राष्ट्रीय संरक्षण निधीला योगदान देण्याची विनंती झाली. मीर उस्मान अली खानने त्यासाठी '''५,००० किलो''' ''[[सोने]]'' दिले. भारतातील कोणत्याही व्यक्तीने किंवा संस्थेने केलेला हे सर्वात मोठे [[योगदान]] आहे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=The rich legacy of Nizams|दुवा=http://www.deccanchronicle.com/140601/lifestyle-offbeat/article/rich-legacy-nizams|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>


==पूर प्रतिबंधक==
==पूर प्रतिबंधक उपाय==
1908 च्या ग्रेट मुसी पूरानंतर, अंदाजे 50,000 [[लोक]] ठार झाले. निज़ामने आणखी एक मोठा पूर, उदहारण- [[उस्मान सागर]] आणि [[हिमायत सागर]] यांना रोखण्यासाठी दोन तलाव बांधले.
१९०८ सालच्या ग्रेट मुसी पुरात, अंदाजे ५०,००० [[लोक]] मरण पावले. निज़ामने आणखी मोठे पूर येऊ नयेत म्हणून [[उस्मान सागर]] आणि [[हिमायत सागर]] यांना रोखण्यासाठी दोन तलाव बांधले.

पूर्वीचे नाव उस्मान सागर स्वतःचे नाव होता, आणि नंतर हिमायत सागर त्याचा मुलाचा नाव अाज़म जाह मीर हिमायत अली खान ठेवला होता.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Osman Sagar Lake|दुवा=http://www.ecoindia.com/lakes/osman-sagar.html|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.exploretelangana.com/gandipets-osman-sagar-lake-hyderabad/|title=Gandipet’s Osman Sagar Lake, Hyderabad|संकेतस्थळ=www.exploretelangana.com|भाषा=en-US|ॲक्सेसदिनांक=2018-10-09}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Himayat Sagar Lake – Weekend Tourist Spot of Hyderabad|दुवा=http://www.exploretelangana.com/himayat-sagar-lake-weekend-tourist-spot-of-hyderabad/|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref>
निजामाचे पूर्वीचे नाव उस्मान सागर, नंतर हिमायत सागर. त्याच्या मुलाचे नाव आझम जाह मीर हिमायत अली खान..<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Osman Sagar Lake|दुवा=http://www.ecoindia.com/lakes/osman-sagar.html|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.exploretelangana.com/gandipets-osman-sagar-lake-hyderabad/|title=Gandipet’s Osman Sagar Lake, Hyderabad|संकेतस्थळ=www.exploretelangana.com|भाषा=en-US|ॲक्सेसदिनांक=2018-10-09}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Himayat Sagar Lake – Weekend Tourist Spot of Hyderabad|दुवा=http://www.exploretelangana.com/himayat-sagar-lake-weekend-tourist-spot-of-hyderabad/|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref>


==मृत्यू आणि दफन==
==मृत्यू आणि दफन==
[[File:People at nizams funeral.jpg|thumb|right|निजामच्या अंत्यसंस्कारात लोकांची मिरवणूक]]
[[File:People at nizams funeral.jpg|thumb|right|निजामच्या अंत्यसंस्कारात लोकांची मिरवणूक]]
मीर उस्मान अली खानने 24 फेब्रुवारी, 1967 रोजी [[किंग कोठी पॅलेस]] येथे शेवटचा श्वास घेतला। त्याला [[जुड़ी मस्जिद]] मध्ये दफन करण्यात आले, 1936 मध्ये त्यांनी आपल्या मुलाच्या मृत्युनंतर जवादाच्या स्मृत्यर्थ केले होते। <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Modern Hyderabad architect and statehood icon, Nizam VII fades into history|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/modern-hyderabad-architect-and-statehood-icon-nizam-vii-fades-into-history/articleshow/57324957.cms|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>
मीर उस्मान अली खानने २४ फेब्रुवारी १९६७रोजी [[किंग कोठी पॅलेस]] येथे शेवटचा श्वास घेतला. त्याचे दफन [[जुड़ी मस्जिद]]मध्ये झाले. ही मशीद १९३६ साली निजामाने आपल्या मुलाच्या-जवादाच्या मृत्यूनंतर त्याच्या स्मृत्यर्थ बनवली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Modern Hyderabad architect and statehood icon, Nizam VII fades into history|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/modern-hyderabad-architect-and-statehood-icon-nizam-vii-fades-into-history/articleshow/57324957.cms|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>

निजाम संग्रहालयाच्या कागदपत्रांनुसार असे म्हटले जाते : त्यांचा [[अंत्यसंस्कार]] भारतीय इतिहासातील सर्वात मोठा होता, त्याच्या लोकप्रियतेचे पुरावे होते की अंदाजे "10 मिलियन लोक" निजामांच्या गन-कार्टमध्ये जुलूस झाले. भारताच्या इतिहासात निजामांचा दफन हा सर्वात मोठा गैर-धार्मिक, बिगर राजकीय मंडळ होता.


शोककांची संख्या इतकी उंच होती की हैदराबादच्या रस्त्यावर आणि फुटपाथ तुटलेल्या बांगड्यांनी भरलेल्या होत्या. तेलंगाना परंपरेनुसार, स्त्रिया त्यांच्या जवळच्या नातेवाईकांच्या मृत्यूच्या वेळी त्यांच्या बांगड्या मोडतात.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam’s opulance has no takers|दुवा=http://www.thehansindia.com/posts/index/Hyderabad-Tab/2017-02-25/Nizams-opulance-has-no-takers/283066|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>
निजामाचा [[अंत्यसंस्कार]] (तत्कालीन) भारतीय इतिहासातील सर्वात मोठा होता, असे निजाम संग्रहालयाच्या कागदपत्रांत म्हटले आहे. अंदाजे १ कोटी लोक" निजामांच्या गन-कार्टच्या जुलूसमध्ये सामील खाले होते. हे निजामाच्या लोकप्रियतेचे पुरावे म्हणायला हरकत नाही. भारताच्या इतिहासात निजामाचे दफन हा सर्वात मोठा गैर-धार्मिक, बिगर राजकीय प्रसंग होता. शोकाकुल लोकांची संख्या इतकी जास्त होती की हैदराबादचे रस्ते आणि फुटपाथ तुटलेल्या बांगड्यांनी भरले होते. (तेलंगणाच्या परंपरेनुसार, स्त्रिया त्यांच्या जवळच्या नातेवाईकांच्या मृत्यूच्या वेळी त्यांच्या बांगड्या फोडतात.)<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam’s opulance has no takers|दुवा=http://www.thehansindia.com/posts/index/Hyderabad-Tab/2017-02-25/Nizams-opulance-has-no-takers/283066|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>


==उस्मान अली खान यांचा नावावर दिलेली वस्तूची नाव ==
==उस्मान अली खान यांचे नाव दिलेल्या संस्था आणि वास्तू ==
[[उस्मानिया_विद्यापीठ|उस्मानिया युनिव्हर्सिटी]], उस्मानिया जनरल हॉस्पिटल, उस्मानिया बिस्किटे, उस्मान सागर तलाव, [[उस्मानाबाद]] जिल्हा हे सगड़े यांचा नावावर ठेवणीयत आले आहे.
[[उस्मानिया_विद्यापीठ|उस्मानिया युनिव्हर्सिटी]], उस्मानिया जनरल हॉस्पिटल, उस्मानिया बिस्किटे, उस्मान सागर तलाव, [[उस्मानाबाद]] जिल्हा, वगैरे.


== संदर्भ ==
== संदर्भ ==
ओळ ५३: ओळ ५६:
[[वर्ग:हैदराबाद]]
[[वर्ग:हैदराबाद]]
[[वर्ग:आसफ जाही घराणे]]
[[वर्ग:आसफ जाही घराणे]]
[[वर्ग:इंग्रजी आकडे असणारे लेख]]

००:३९, २१ जुलै २०२० ची आवृत्ती

चित्र:Mir osman ali khan.JPG
हैदराबादचे निजाम - मीन उस्मान अली खान (निझाम सरकार)

मीन उस्मान अली खान सिद्दिकी, असफ जाह सातवा '(जन्म : ६ एप्रिल १८८६; मृत्यू: २४ फेब्रुवारी १९६७) हा हैदराबाद आणि बरारचा शेवटचा निजाम होता. सन १९११ आणि १९४८च्या दरम्यान त्याने हैदराबाद संस्थानावर राज्य केले।[१] त्याने रझाकारांची सेना बनवून हिंदू प्रजेवर अनन्वित अत्याचार केले. शेवटी भारताचे गृहमंत्री वल्लभभाई पटेल यांनी पंतप्रधान नेहरूंच्या आदेशाला न जुमानता, 'पॊलीस ॲक्शन'च्या नावाखाली हैदराबादवर सैनिकी हल्ला केला आणि ते संस्थान बरखास्त केले.

२६ जानेवारी १९५०रोजी हैदराबाद हे भारतातील नवे राज्य बनले.

निजामाला "निझाम सरकार" किंवा "हजूर-ए-निजाम" म्हणत.[२] त्यानंतर भाषेच्या आधारावर हैदराबाद राज्याचे विभाजन होऊन त्याचे तुकडे आंध्र प्रदेशाचे, कर्नाटकाचे आणि महाराष्ट्राचे भाग बनले. चा भाग बनला. त्यावेळवा निजाम हा सहावा निज़ाम -महबूब अली खानचा मुलगा होत.

मंदिरांना दान

निजामाने हिंदू आणि मुसलमानांना सारखीच वागणूक दिली असे सांगितले जाते. त्याने अनेक मंदिरांना वेळोवेळी सोने आणि पैसे दान केले.

निजाम यादगीरगुत्ता मंदिर या फायलींमधील राज्य अभिलेखांच्या नोंदीमवरून मीर उस्मान अली खान यांनी हे भद्राचलम मंदिराला ८२,८२५ रुपये आणि तिरुपती वेंकटेश्वर मंदिराला ते ५०,००० + ८ हजार रुपये दिले, असे दिसते. [३][४]

महाभारत के प्रकाशन में दान

पुण्याच्या भांडारकर ओरिएंटल रिसर्च इन्स्टिट्यूटला महाभारताची चिकित्सक आवृत्ती काढण्यासाठी सन १९३२ साली, सातवा निजाम, मीर उस्मान अली खान याने ११ वर्षांसाठी प्रतिवर्ष १,००० रुपयांच्या हप्त्यांनी एकूण ५०,००० रुपये दिले. [५][६]

शैक्षणिक सुधारणा

निजामाच्या हैदराबाद संस्थानातील शिक्षणाचे बजेट एकूण उत्पन्नाच्या सुमारे ११% होते. हे भारतातील कुठल्याही राज्याच्या किंवा केंद्र सरकारच्या बजेटपेक्षा कितीतरी जास्त आहे.

निजामाने मराठवाडा क्षेत्रात कृषी संशोधनाचा पाया घातला. १८ मे १९७२ रोजी ही योजनेचे रूपांतर मराठवाडा कृषी विद्यापीठात झाले. निजामाने दिलेल्या ५४ एकर जमिनीवर मराठवाडा विद्यापीठ बनले..[७]

चित्र:AsafJah7 oathRajpramukh 1950.jpeg
AsafJah7 oath Rajpramukh 1950
निजाम त्यांच्या पंतप्रधानांसह - "किशन प्रसाद" आणि इतर

शैक्षणिक संस्थांना देणग्या

निजामाने बनारस हिंदू विद्यापीठाला १० लाख रुपये व अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठाला ५ लाख रुपये देणगीदाखल दिले. [८]

उस्मानिया विद्यापीठ

पहा उस्मानिया विद्यापीठ

मीर उस्मान अली खानने उस्मानिया विद्यापीठाची स्थापना केली. हे विद्यापीठ आज भारतीय उपखंडातील सर्वात मोठे विद्यापीठ आहे. निजामाने शाळा, महाविद्यालये स्थापन केली आणि भाषांतरासाठी अनुवाद विभाग स्थापन केला. प्राथमिक शिक्षणही अनिवार्य आणि गरिबांसाठी विनामूल्य केले. [९][१०]

भारत-चीन युद्ध प्रयत्न योगदान

इंडो-चिनी मतभेदांमुळे होणाऱ्या संभाव्य युद्धासाठी , निजामाला राष्ट्रीय संरक्षण निधीला योगदान देण्याची विनंती झाली. मीर उस्मान अली खानने त्यासाठी ५,००० किलो सोने दिले. भारतातील कोणत्याही व्यक्तीने किंवा संस्थेने केलेला हे सर्वात मोठे योगदान आहे. [११]

पूर प्रतिबंधक उपाय

१९०८ सालच्या ग्रेट मुसी पुरात, अंदाजे ५०,००० लोक मरण पावले. निज़ामने आणखी मोठे पूर येऊ नयेत म्हणून उस्मान सागर आणि हिमायत सागर यांना रोखण्यासाठी दोन तलाव बांधले.

निजामाचे पूर्वीचे नाव उस्मान सागर, नंतर हिमायत सागर. त्याच्या मुलाचे नाव आझम जाह मीर हिमायत अली खान..[१२][१३][१४]

मृत्यू आणि दफन

चित्र:People at nizams funeral.jpg
निजामच्या अंत्यसंस्कारात लोकांची मिरवणूक

मीर उस्मान अली खानने २४ फेब्रुवारी १९६७रोजी किंग कोठी पॅलेस येथे शेवटचा श्वास घेतला. त्याचे दफन जुड़ी मस्जिदमध्ये झाले. ही मशीद १९३६ साली निजामाने आपल्या मुलाच्या-जवादाच्या मृत्यूनंतर त्याच्या स्मृत्यर्थ बनवली होती. [१५]

निजामाचा अंत्यसंस्कार (तत्कालीन) भारतीय इतिहासातील सर्वात मोठा होता, असे निजाम संग्रहालयाच्या कागदपत्रांत म्हटले आहे. अंदाजे १ कोटी लोक" निजामांच्या गन-कार्टच्या जुलूसमध्ये सामील खाले होते. हे निजामाच्या लोकप्रियतेचे पुरावे म्हणायला हरकत नाही. भारताच्या इतिहासात निजामाचे दफन हा सर्वात मोठा गैर-धार्मिक, बिगर राजकीय प्रसंग होता. शोकाकुल लोकांची संख्या इतकी जास्त होती की हैदराबादचे रस्ते आणि फुटपाथ तुटलेल्या बांगड्यांनी भरले होते. (तेलंगणाच्या परंपरेनुसार, स्त्रिया त्यांच्या जवळच्या नातेवाईकांच्या मृत्यूच्या वेळी त्यांच्या बांगड्या फोडतात.)[१६]

उस्मान अली खान यांचे नाव दिलेल्या संस्था आणि वास्तू

उस्मानिया युनिव्हर्सिटी, उस्मानिया जनरल हॉस्पिटल, उस्मानिया बिस्किटे, उस्मान सागर तलाव, उस्मानाबाद जिल्हा, वगैरे.

संदर्भ

  1. ^ "Modern Hyderabad architect and statehood icon, Nizam VII fades into history - Times of India". The Times of India. 2018-09-14 रोजी पाहिले.
  2. ^ "Museindia". www.museindia.com. 2018-10-09 रोजी पाहिले.
  3. ^ "Nizam gave funding for temples, and Hindu educational institutions". 11 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
  4. ^ "History". 11 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
  5. ^ "Nizam's generous side and love for books". 16 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
  6. ^ "Reminiscing the seventh Nizam's enormous contribution to education". 16 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
  7. ^ https://www.mahamarathon.com/images/news-media/aurangabad/pdf/19th-Nov-4.pdf
  8. ^ "Nizam gave funding for temples, Hindu educational institutions | The Siasat Daily". archive.siasat.com (इंग्रजी भाषेत).
  9. ^ "Osmania University". www.osmania.ac.in (इंग्रजी भाषेत). 2018-09-14 रोजी पाहिले.
  10. ^ "Osmania University Dept. of Commerce". oucommerce.com. 2018-09-14 रोजी पाहिले.
  11. ^ "The rich legacy of Nizams". 12 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
  12. ^ "Osman Sagar Lake". 16 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
  13. ^ "Gandipet's Osman Sagar Lake, Hyderabad". www.exploretelangana.com (इंग्रजी भाषेत). 2018-10-09 रोजी पाहिले.
  14. ^ "Himayat Sagar Lake – Weekend Tourist Spot of Hyderabad". 16 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
  15. ^ "Modern Hyderabad architect and statehood icon, Nizam VII fades into history". 12 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
  16. ^ "Nizam's opulance has no takers". 12 सप्टेंबर 2018 रोजी पाहिले.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=मीर_उस्मान_अली_खान&oldid=1805381" पासून हुडकले