"बोधीवृक्ष" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added

Inline

१६:३१, ११ मे २०१७ ची आवृत्ती

बोधिवृक्ष किंवा महाबोधी वृक्ष म्हणजेच ‘ज्ञानाचा वृक्ष’ (Knowledge Tree) होय. बोधगया येथील महाबोधी विहाराच्या पश्चिमेला जो पिंपळ आहे, तोच महाबोधी वृक्ष या नावाने प्रसिद्ध आहे. या पिंपळाच्या वृक्षाखाली सिद्धार्थाला इ.स.पू. ५२८ मध्ये वयाच्या ३५ व्या वर्षी संबोधी (ज्ञान/बुद्धत्व) प्राप्ती होऊन ते बुद्ध बनले, तेव्हापासून पिंपळाच्या या झाडाला बोधिवृक्ष संबोधिण्यात येते. ज्या स्थानी बुद्धांना संबोधी प्राप्त झाली, त्या जागी वज्रासनाचे प्रतीक म्हणून एक विस्तीर्ण लाल शिलाखंड एका चबुतर्‍यावर बसवलेला आहे. सम्राट अशोक बुद्धांचा अनुयायी झाला व नित्यनियमाने बोधिवृक्षाचे दर्शन घेऊ लागला. तेव्हा त्यांची पत्‍नी राणी तिश्यरक्षिता हिने मत्सरग्रस्त होऊन तो वृक्ष उपटून टाकला. पण सम्राट अशोकांनी तो पुन्हा लावला. अशोकांची कन्या संघमित्रा हिने या बोधिवृक्षाची एक फांदी श्रीलंकेत नेली व अनुराधापुरात नेऊन लावली.

बौद्ध लोक या वृक्षाला अतिशय पवित्र मानतात व त्याची पूजा करतात. भारहूत व बोधगया येथील शिल्पकामात गजराज हे बोधीवृक्षाची पूजा करीत आहेत अशी चित्र कोरलेली दिसतात. गया माहात्म्य, अग्नी पुराण, वायू पुराण इ. ग्रंथात बोधगया व बोधीवृक्ष यांची पुष्कळ महिमा गायलेली आहे.^[१]

पुस्तके

हेमा साने यांनी ‘बुद्ध परंपरा आणि बोधिवृक्ष’ या नावाचे एक मराठी पुस्तक लिहिले आहे. बौद्ध तत्त्वज्ञानातील साधेपण, स्पष्टता आणि सर्वव्यापीपणा हा जगभर औत्सुक्याचा आणि चिंतनाचा विषय बनून राहिला आहे. आज एकविसाव्या शतकातही अनेक अंगांनी त्याचा वेध घेतला जात आहे. या पार्श्वभूमीवर हे पुस्तक बुद्धचरित्राचा, परंपरांचा वेध घेत बुद्धचरित्रात उल्लेखिलेल्या वृक्षांचा बुद्धाच्या आयुष्याशी किंवा प्रसंगोपात घटनांशी संबंध व संदर्भ जोडते. लोकसत्तेमधील परीक्षण

चित्रदालन

बिहार मधील महाबोधी विहार.
श्रीलंका मधील बोधिवृक्ष.
दीक्षाभूमी मधील बोधिवृक्ष.

बाह्य दुवे

संदर्भ

^ भारतीय संस्कृती कोश खंड सहावा

[1] भारतीय संस्कृती कोश खंड सहावा

[१]

@@ ओळ १: / ओळ १: @@
 [[Image:Bodhgaya 3639641913 f4c5f73689 t.jpg|right|thumb|300px|[[बोध गया]]च्या [[महाबोधी विहार]]ातील महाबोधी वृक्ष]]
-'''बोधीवृक्ष''' किंवा '''महाबोधी वृक्ष''' म्हणजेच ‘ज्ञानाचा वृक्ष’ (Knowledge Tree) होय. [[पिंपळ]]ांच्या वृक्षांना बोधीवृक्ष म्हटले जाते. ‘बोधी’चा अर्थ ज्ञान असा होय. [[बोधगया]] येथील [[महाबोधी विहार]]ाच्या पश्चिमेला जो [[पिंपळ]] आहे, तोच महाबोधीवृक्ष या नावाने प्रसिद्ध आहे. या पिंपळाच्या वृक्षाखाली सिद्धार्थाला इ.स.पू. ५२८ मध्ये वयाच्या ३५ व्या वर्षी संबोधी (ज्ञान/बुद्धत्व) प्राप्ती होऊन ते [[बुद्ध]] बनले, तेव्हापासून पिंपळ वृक्षास बोधीवृक्ष संबोधिण्यात येते. ज्या स्थानी बुद्धांना संबोधी प्राप्त झाली, त्या जागी वज्रासनाचे प्रतीक म्हणून एक विस्तीर्ण लाल शिलाखंड एका चबुतऱ्यावर बसवलेला आहे. [[सम्राट अशोक]] बुद्धांचा अनुयायी झाला व नित्यनियमाने बोधीवृक्षाचे दर्शन घेवू लागला. तेव्हा त्यांची पत्नी राणी तिश्यरक्षिता हिने मत्सरग्रस्त होवून तो वृक्ष उपटून टाकला. पण सम्राट अशोकांनी तो पुन्हा लावला. अशोकांची कन्या [[संघमित्रा]] हिने या बोधीवृक्षाची एक शाखा (फांदी) [[श्रीलंका|श्रीलंकेत]] नेली व अनुराधापुरात तिचे आरोपण केले गेले.
+'''बोधिवृक्ष''' किंवा '''महाबोधी वृक्ष''' म्हणजेच ‘ज्ञानाचा वृक्ष’ (Knowledge Tree) होय. [[बोधगया]] येथील [[महाबोधी विहार]]ाच्या पश्चिमेला जो [[पिंपळ]] आहे, तोच महाबोधी वृक्ष या नावाने प्रसिद्ध आहे. या पिंपळाच्या वृक्षाखाली सिद्धार्थाला इ.स.पू. ५२८ मध्ये वयाच्या ३५ व्या वर्षी संबोधी (ज्ञान/बुद्धत्व) प्राप्ती होऊन ते [[बुद्ध]] बनले, तेव्हापासून पिंपळाच्या या झाडाला बोधिवृक्ष संबोधिण्यात येते. ज्या स्थानी बुद्धांना संबोधी प्राप्त झाली, त्या जागी वज्रासनाचे प्रतीक म्हणून एक विस्तीर्ण लाल शिलाखंड एका चबुतर्‍यावर बसवलेला आहे. [[सम्राट अशोक]] बुद्धांचा अनुयायी झाला व नित्यनियमाने बोधिवृक्षाचे दर्शन घेऊ लागला. तेव्हा त्यांची पत्‍नी राणी तिश्यरक्षिता हिने मत्सरग्रस्त होऊन तो वृक्ष उपटून टाकला. पण सम्राट अशोकांनी तो पुन्हा लावला. अशोकांची कन्या [[संघमित्रा]] हिने या बोधिवृक्षाची एक फांदी [[श्रीलंका|श्रीलंकेत]] नेली व अनुराधापुरात नेऊन लावली.
+[[बौद्ध]] लोक या वृक्षाला अतिशय पवित्र मानतात व त्याची पूजा करतात. भारहूत व बोधगया येथील शिल्पकामात गजराज हे बोधीवृक्षाची [[पूजा]] करीत आहेत अशी चित्र कोरलेली दिसतात. गया माहात्म्य, अग्नी पुराण, वायू पुराण इ. ग्रंथात बोधगया व बोधीवृक्ष यांची पुष्कळ महिमा गायलेली आहे.<ref>भारतीय संस्कृती कोश खंड सहावा</ref>
+==पुस्तके==
+[[हेमा साने]] यांनी ‘बुद्ध परंपरा आणि बोधिवृक्ष’ या नावाचे एक मराठी पुस्तक लिहिले आहे.  बौद्ध तत्त्वज्ञानातील साधेपण, स्पष्टता आणि सर्वव्यापीपणा हा जगभर औत्सुक्याचा आणि चिंतनाचा विषय बनून राहिला आहे. आज एकविसाव्या शतकातही अनेक अंगांनी त्याचा वेध घेतला जात आहे. या पार्श्वभूमीवर हे पुस्तक बुद्धचरित्राचा, परंपरांचा वेध घेत बुद्धचरित्रात उल्लेखिलेल्या वृक्षांचा बुद्धाच्या आयुष्याशी किंवा प्रसंगोपात घटनांशी संबंध व संदर्भ जोडते. [http://www.loksatta.com/lokrang-news/book-review-buddha-parampara-ani-bodhi-vruksha-665831/पुस्तकाचे लोकसत्तेमधील परीक्षण]
-[[बौद्ध]] लोक या वृक्षाला अतिशय पवित्र मानतात व त्याची पूजा करतात. भारहूत व बोधगया येथील शिल्पकामात गजराज हे बोधीवृक्षाची [[पूजा]] करीत आहेत अशी चित्र कोरलेली दिसतात. गया महात्म्य, अग्नी पुराण, वायू पुराण इ. ग्रंथात बोधगया व बोधीवृक्ष यांची पुष्कळ महिमा गायलेली आहे.<ref>भारतीय संस्कृती कोश खंड सहावा</ref>
 ==चित्रदालन==
 <gallery>
 File:Maha bodhi temple.jpg|thumb|[[बिहार]] मधील [[महाबोधी विहार]].
-File:Bodhi Baum, Sri Lanka.jpg|thumb|[[श्रीलंका]] मधील बोधीवृक्ष.
+File:Bodhi Baum, Sri Lanka.jpg|thumb|[[श्रीलंका]] मधील बोधिवृक्ष.
-File:Bodhi Tree at Deekshabhoom Nagpur.jpg|thumb|[[दीक्षाभूमी]] मधील बोधीवृक्ष.
+File:Bodhi Tree at Deekshabhoom Nagpur.jpg|thumb|[[दीक्षाभूमी]] मधील बोधिवृक्ष.
 </gallery>