मेसाई देवी

मसाई आफ्रीकन जमात किंवा मसाई मारा याच्याशी गल्लत करू नका.

मैसम्मा, मेसाई
मैसम्मा, मेसाई देवी (महबूब नगर -तेलंगाणा जिल्ह्यातील मंदिर)

मेसाई/ मसाई ही महाराष्ट्रात लोकपरंपरेने पुजली जाणारी देवता आहे.

मंदिरे

कान्हूर मेसाई (ता. शिरूर) येथे चैत्र पौर्णिमेपासून श्री मेसाई देवीच्या यात्रेचे आयोजन केले जाते.

• मसाई पठार जिल्हा कोल्हापूर

महबूब नगर जिल्ह्यातील मैसम्मा देवीचे पुजारी लमाणी अथवा बंजारा समाजातून असतात. तेलंगणाच्या महबूब नगर जिल्ह्यात तसेच हैदराबाद येथे लोअर टॅंकबंड रोड येथे मैसम्मा देवीची मंदिरे आहेत. मेसाई देवी मंदिर आरणी ता धाराशिव

संत साहित्यातील उल्लेख

संत नामदेवाच्या पत्नी राजाई आपल्या नवऱ्याची संसारविरक्ति पाहून म्हणतात -

घरधन्यांनी केला गुरू | बाई मी आतां काय करूं ||
असून नाही हा संसारू | चमत्कारू कृपेचा ||
धांव पाव गे मेसाई | कवणाचेंहि न चले काई||
सत्यपण तूझिये ठायीं | असून नाहीसें करी हें ||
मंत्र घेतलासे जैसा | घरी संताचा वोळसा ||
वोस पडो या हरिदासां | गेले न येती मागुती ||
काय सांगूं यांच्या रिती | सोसें पायवणी पिती ||
अवघे भांबरभुतें होती | नाचताती आनंदें ||
एकमेकांच्या पडती पायां | लौकिकांतुन गेले वाया ||
म्हणती ये गा पंढरिराया | ब्रह्मानंदें डुल्लती ||
भोळी सासु गोणाबाई | पांढरा स्फटिक व्याली काई ||
त्यानें जोडला शेषशायी | म्हणे राजाई काय करूं ||
-राजाई

संत एकनाथ, संत तुकाराम, संत शेख महंमद यांच्या अभंग साहित्यात मेसाई देवीचे उल्लेख भक्तांच्या अंधश्रद्धांबद्दल खासकरून प्राणी वाहण्याच्या नवस प्रथांबद्दल टिका करताना येताना दिसतात. संत नामदेव अंभंग ६९ मध्ये सुद्धा मेसाई देवीचा उल्लेख येतो

देव म्हणती मेसाबाई । पूजा अर्चा करिती पाही ।।

नैवेद्य वाहती नारळ । अवघा करिती गोंधळ ।।

बळेंची मेंढरें बोकड मारिती । सुकी रोटी तया म्हणती ।।

बळेंची आणिताती अंगा । नाचताती शिमगी सोंगा ।।

सकळ देवांचा हा देव । विसरती तया अहंभाव ।।

एका जनार्दनी ऐसा देव । येथे कैसा अमुचा भाव ।।

~ संत एकनाथ गाथा २५८६;

प्रेमे पूजी मेसाबाई सांडोनीया विठाबाई

काय देईल ती वोंगळा सदा खाय अमंगळा

आपुलिये इच्छेसाठी मारी जीव लक्ष कोटी

तैसी नोहे विठाबाई सर्व दिनाची ती आई

न सांडिची विठाबाई एका जनार्दन पाही

~ संत एकनाथ गाथा २५८७;

सांडोनीया विठाबाई कां रे पूजीता मेसाई

विठाबाई माझी माता चरणीं लागो इचे आता

...

~ संत एकनाथ गाथा २५८८.

तिजेस पूजी अनामिकांचे देव । काळकाई विणाईसी धरी भाव । म्‍हणे वो मेसाई मले पाव । तुले शूरण आलों कीं ॥१७॥

~ संत शेख महंमद

गावे

• आरणी (मेसाई) ता. जि. उस्मानाबाद
• मेसाई जवळगा
• कान्हूर मेसाई