अरुंधती रॉय

अरुंधती रॉयपूर्ण नाव - सुझाना अरुंधती रॉय जन्म - २४ नोव्हेंबर १९६१ जन्म ठिकाण - शिलाँग, मेघालय, भारत मॅन बुकर प्राईझ (१९९७) सिडने पीस प्राईझ (२००४)

अरुंधती रॉय (मल्याळम: അരുന്ധതി റോയ് ; बंगाली: অরুন্ধতি রায় ) ( २४ नोव्हेंबर, इ.स. १९६१ - हयात) अरुंधती रॉय यांचे पूर्ण नाव सुझाना अरुंधती रॉय आहे. या भारतीय साहित्यिक आणि सामाजिक कार्यकर्त्या आहेत. त्यांच्या द गॉड ऑव्ह स्मॉल थिंग्ज कादंबरीने इ.स. १९९७ वर्षीचा बुकर पुरस्कार जिंकला होता. रॉय यांच्या दोन पटकथा आणि अनेक लेखसंग्रहही प्रसिद्ध आहेत. अनेक सामाजिक, पर्यावरणविषयक आणि राजकीय मुद्द्यांवर रॉय यांचे लेखन भारतात वादग्रस्त ठरले आहे.

पार्श्वभूमी आणि जीवन

अरुंधती रॉय यांचा जन्म भारतात शिलाँग, मेघालय येथे झाला. त्यांचे हिंदूधर्मीय वडील रणजित रॉय हे चहामळ्याचे बागायतदार तर आई मेरी रॉय या मल्याळी ख्रिश्चन आणि स्त्रीवादी चळवळीतील कार्यकर्त्या होत्या. अरुंधती रॉय यांचे बालपण केरळमध्ये अयमानम येथे गेले. कोट्टायम आणि तमिळनाडूतील लव्हडेल येथे त्यांचे शालेय शिक्षण झाले. नवी दिल्लीतील स्कूल ऑफ आर्किटेक्चर येथे त्यांनी वास्तुविशारदाचा अभ्यासक्रम केला; तेथेच वास्तुविशारद गेरार्ड डाकुन्हा यांच्याशी त्यांची भेट झाली. ते त्यांचे पहिले पती होत.

दुसरे पती चित्रपटनिर्माते प्रदीप किशन यांच्याशी रॉय यांची भेट इ.स. १९८४ मध्ये झाली. त्यावेळी त्यांनी किशन यांच्या मेसी साहब या पुरस्कारप्राप्त चित्रपटामध्ये एका ग्रामीण मुलीची भूमिका केली होती. द गॉड ऑव्ह स्मॉल थिंग्ज कादंबरीच्या यशानंतर व आर्थिक स्थैर्य प्राप्त होईपर्यंत त्यांनी अनेक ठिकाणी नोकरी केली, क्लासेस घेतले.

साहित्यिक कारकीर्द

कारकीर्दीच्या सुरुवातीच्या काळात अरुंधती रॉय यांनी चित्रपट आणि दूरचित्रवाणीसाठी काम केले, इन विच एनी गिव्ह्‌ज इट दोज वन्स (१९८९) या स्वानुभावावर आधारित चित्रपटाची पटकथा त्यांनी लिहिली. इलेक्ट्रिक मून (१९९२) ची पटकथाही त्यांनी लिहिली.

शेखर कपूर यांच्या बॅंडिट क्वीन या चित्रपटावर केलेल्या टीकेने अरूंधती रॉय प्रथम प्रकाशझोतात आल्या. द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्ज ही कादंबरी १९९२ मध्ये त्यांनी लिहायला सुरुवात केली आणि १९९६ मध्ये त्यांनी ती पूर्ण केली. या आत्मचरित्रात्मक कादंबरीने १९९७ चा बुकर पुरस्कार प्राप्त केला आणि त्यावर्षीच्या नोंद घेण्याजोग्या पुस्तकांमध्येही त्यांच्या या कादंबरीला स्थान मिळाले.

विवाद

• गोधरा कांड या अत्यंत गंभीर विषयावर खोटे व्याख्यान
• काश्मिरप्रश्नी भारत विरोध
• सरदार सरोवर विरोध
• अफगाणिस्तान युद्धास विरोध
• भारताच्या अणुकार्यक्रमास विरोध
• इस्राएल ला विरोध
• भारतीय संसदेवर हल्ला करणाऱ्या अतिरेक्यांच्या बाजूने लेखन
• श्रीलंका युद्ध टीका
• नक्षलवाद प्रोत्साहन देणारे लिखाण
• गिलानी व इतर अतिरेक्यांसोबत काश्मिर संदर्भात चर्चा व त्यांना पाठींबा
• अण्णा हजारेंवर आंदोलन केल्याबद्दल टीका.

कारकीर्द

प्रारंभिक कारकीर्द: स्क्रीनप्ले

कारकीर्दच्या सुरुवातीला रॉयने दूरदर्शन आणि चित्रपटांसाठी काम केले. त्यांनी एनी गिव्हस इट ऑन (१९८९) चित्रपटाची रचना केली होती, ती वास्तुविशारद विद्यार्थी म्हणून तिच्या अनुभवावर आधारित होती, ज्यामध्ये तिने कलाकार म्हणून आणि इलेक्ट्रिक मून (१९९२) म्हणूनही पाहिले. १९९८ मध्ये रॉयने सर्वोत्कृष्ट पटकथासाठी राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार जिंकला. १९९४ मध्ये शेखर कपूर यांच्या फिल्म बॅंडिट क्वीनची टीका त्यांनी केली तेव्हा ती फुलेन देवीच्या जीवनावर आधारित होती. "द ग्रेट इंडियन बलात्कार ट्रिक" नावाच्या तिच्या चित्रपट समीक्षामध्ये तिने "परवानगीशिवाय जिवंत स्त्रीच्या बलात्काराची पुनरावृत्ती" करण्याचा हक्क सांगितला, आणि कपूर यांना देवीचा शोषण करून तिच्या जीवनाविषयी चुकीचे वर्णन केल्याचा आरोप केला.

द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्ज

१९९६ साली रॉयने त्यांची पहिली कादंबरी द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्ज लिहिली. पुस्तक अर्ध-आत्मचरित्रात्मक आहे आणि आयुमानमध्ये तिच्या बालपणाचा अनुभव घेते.

द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्जच्या प्रकाशनामुळे रॉयला आंतरराष्ट्रीय प्रसिद्धी मिळाली. याला फिक्शनसाठी १९९७ मध्ये बुकर पुरस्कार मिळाला आणि द न्यू यॉर्क टाइम्स नोटबुक ऑफ द ईयर मध्ये नोंदविण्यात आले. स्वतंत्र कल्पनांसाठी द न्यू यॉर्क टाइम्स बेस्टसेलर्स यादीवर त्यांनी चौथे स्थान पटकावले. सुरुवातीपासून हे पुस्तक व्यावसायिक यशस्वी ठरले, हे पुस्तक मे मध्ये प्रकाशित झाले होते आणि जूनच्या शेवटी १८ देशांमध्ये पुस्तक विकली गेली होती.

द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्सना द न्यू यॉर्क टाइम्स (एक "चमकदार प्रथम कादंबरी"," विलक्षण "," एकाच वेळी नैतिकदृष्ट्या उग्र आणि इतके कल्पितदृष्ट्या पूरक") यासारख्या मोठ्या अमेरिकन वृत्तपत्रात उत्कृष्ट समीक्षा मिळाल्या. लॉस एंजेलस टाइम्स ("पोद्दीपणाची एक कादंबरी आणि उल्लेखनीय स्वीप"), आणि कॅनेडियन प्रकाशनांमध्ये जसे टोरांटो स्टार ("एक मस्तक, जादुई कादंबरी"). १९९७ च्या कालवधीत ते पाच सर्वोत्तम पुस्तकांपैकी एक होते. १९९६ च्या बुकर पुरस्कार न्यायाधीश कारमेन कॅलिल यांनी "निष्पाप" असे उपन्यास म्हणले आणि द गार्डियन यांनी "गंभीरपणे निराशाजनक" संदर्भ दिला. भारतात, विशेषतः ई.के.नारायण, यांनी रॉयच्या गृह राज्य केरळचे मुख्यमंत्री म्हणून तिला लैंगिकतेच्या अनियंत्रित वर्णनासाठी टीका केली, जिथे तिला अश्लीलतेचा आरोप द्यावा लागला.

नंतरचे कारकीर्द

अरुंधती रॉय, मॅन बुकर पुरस्कार विजेते

रॉयने आपल्या कादंबरीच्या यशस्वीनंतर, द बॅनियन ट्री आणि डॉक्यूमेंटरी डीएएम / एजीई: फिल्म अरुंधती रॉय (२००२) ही एक दूरदर्शन धारावाहिका लिहिली आहे.

२००७ च्या सुरुवातीला रॉय यांनी सांगितले की ती दुसऱ्या कादंबरीवर काम करीत होती.

आम्ही वेर वन मध्ये योगदान दिले: २००९ मध्ये जारी केलेल्या आदिवासी लोकांचे एक उत्सव, जे जगभरातील लोक या संस्कृतीचा शोध घेतात, त्यांच्या विविधतेचे वर्णन करतात आणि त्यांच्या अस्तित्वाच्या धोक्याचे वर्णन करतात. या पुस्तकाच्या विक्रीतून रॉयल्टी स्वदेशी हक्क संघटना सर्वाइवल इंटरनॅशनलकडे जाते.

तिने समकालीन राजकारण आणि संस्कृतीवर असंख्य निबंध लिहिले आहेत. त्यांना पाच खंडांच्या सेटमध्ये पेंग्विन इंडिया यांनी एकत्रित केले आहे.

ऑक्टोबर २०१६ मध्ये पेंग्विन इंडिया आणि हमीश हॅमिल्टनने यूके यांनी जाहीर केले की जून २०१७ मध्ये त्यांनी आपली दुसरी कादंबरी, द मिनिस्टम ऑफ यूटॉम हप्पीनेस प्रकाशित केली. मॅन बुकर पुरस्कार २०१७ लॉंग लिस्टसाठी कादंबरी निवडली गेली. जानेवारी २०१८ मध्ये नॅशनल बुक क्रिटिक्स सर्कल अवॉर्डसाठी सर्वोत्कृष्ट आनंद मंत्रालयाचे नामांकन झाले.

वकील

१९९७ मध्ये द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्स प्रकाशित केल्यापासून रॉयने आपला बहुतांश काळ राजकीय क्रियाकलाप आणि नॉनफिक्शन (सामाजिक कारणांबद्दल निबंधाचे संग्रह) यावर घालवला आहे. ते विरोधी-जागतिकीकरण / बदलत्या-जागतिकीकरणाच्या चळवळीचे प्रवक्ता आहेत आणि नव-साम्राज्यवाद आणि यू.एस. परकीय धोरणाचे आलोचक आहेत. औद्योगिकीकरण आणि आर्थिक वाढीसाठी भारताच्या धोरणाचा विरोध केला आहे.

कश्मीरी अलगाववादांसाठी समर्थन

द टाइम्स ऑफ इंडियाच्या मुलाखतीत रॉय यांनी ऑगस्ट २००८ मध्ये भारतपासून काश्मीरच्या स्वातंत्र्यासाठी आपले समर्थन व्यक्त केले. जम्मू-काश्मीरमधील काही ५००,००० अलगाववादी श्रीनगरमध्ये एकत्र आले. १८ ऑगस्ट २००८ रोजी अमरनाथ जमीन हस्तांतरण विवादानंतर भारताच्या मते, ही रॅली चिन्हे होती की कश्मिरींनी भारतापासून वेगळे व्हावे अशी इच्छा व्यक्त केली होती. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस आणि भारतीय जनता पक्ष ह्यांची टीका केली गेली.

ऑल इंडिया काँग्रेस कमेटीचे सदस्य व ज्येष्ठ काँग्रेस नेते सत्य प्रकाश मालवीया यांनी रॉय यांना "बेकायदेशीर" विधान मागे घेण्यास सांगितले आणि ते "ऐतिहासिक तथ्यांशी विपरीत" असल्याचे सांगितले.

कश्मीरवरील २०१० च्या अधिवेशनात "अजाडीः द एकमेव मार्ग" या विषयावर त्यांनी "भारतविरोधी" भाषणासाठी दिल्ली पोलिसांनी अलगाववादी हुर्रियत नेते सय्यद अली शाह गिलानी आणि इतरांसह राजद्रोहाचा आरोप केला होता.

सरदार सरोवर प्रकल्प

रॉय ने नर्मदा धरणा प्रकल्पाच्या विरोधात कार्यकर्त्या मेधा पाटकर यांच्यासह प्रचार केला आणि म्हणाले की, धरणामुळे अंदाजे एक लाख लोकांना काही नुकसान होणार नाही आणि पिण्याचे पाणी, सिंचन आणि इतर फायदे पुरविणार नाहीत. रॉय यांनी बुकर पुरस्कारांचे पैसे तसेच प्रकल्पावरील पुस्तके रॉयल्टी नर्मदा बचाओ आंदोलन यांना दान केले. रॉय प्रकल्पाविषयी २००२ मधील डॉक्युमेंटरी फ्रॅनी आर्मस्ट्रॉन्गच्या ड्रिब आउटमध्ये देखील दिसून येते. रॉय यांच्या नर्मदा धरण प्रकल्पाच्या विरोधात काँग्रेस आणि भाजपच्या नेत्यांनी "गुजरातला बदनाम करणे" म्हणून टीका केली.

२००२ मध्ये, रॉयने सर्वोच्च न्यायालयिन भारताच्या विरोधात जारी केलेल्या अवमाननाची नोटीस प्रतिज्ञा केली आणि न्यायालयाच्या निर्णयाविरोधात निरुपयोगी आणि दोषपूर्ण याचिकेवर अवमाननाची कारवाई करण्याचे आदेश दिले होते.

तिने समकालीन राजकारण आणि संस्कृतीवर असंख्य निबंध लिहिले आहेत. त्यांना पाच खंडांच्या सेटमध्ये पेंग्विन इंडिया यांनी एकत्रित केले आहे.