अनभुलेवाडी
| ?अनभुलेवाडी लक्ष्मीनगर महाराष्ट्र • भारत | |
| — गाव — | |
 | |
| प्रमाणवेळ | भाप्रवे (यूटीसी+५:३०) |
| राजधानी | मुंबई |
| मुख्यालय | सातारा |
| मोठे शहर | दहिवडी |
| जवळचे शहर | दहिवडी |
| प्रांत | सातारा |
| विभाग | पुणे |
| जिल्हा | सातारा |
| भाषा | मराठी |
| संसदीय मतदारसंघ | माढा |
| विधानसभा मतदारसंघ | माण |
| तहसील | माण (दहिवडी) |
| मुंबई पासून अंतर | 260 किमी |
| कोड • पिन कोड • दूरध्वनी • आरटीओ कोड |
• 415508 • +०२१६५ • MH-11, MH-53 |
| संकेतस्थळ: grampanchayatanbhulewadi.in | |
अनभुलेवाडी तालुका - माण, जिल्हा - सातारा ४१५५०८
संकेतस्थळ / वेबसाइट - https://grampanchayatanbhulewadi.in/
Anbhulewadi Tahsil - Maan(Dahivadi), Dist - Satara 415508
सातारा जिल्ह्याच्या पूर्वेकडील टोकावर, शंभू महादेवाच्या डोंगररांगांच्या कुशीत वसलेला माणदेश हा एक ऐतिहासिक आणि भौगोलिकदृष्ट्या वैशिष्ट्यपूर्ण प्रदेश. या प्रदेशाचा इतिहास हा पाण्याशी आणि पाण्याच्या दुर्भिक्ष्याशी शतकानुशतके जोडलेला आहे. माणगंगा, येरळा यांसारख्या नद्या या प्रदेशातून वाहत असल्या तरी, त्या बहुतांश काळ कोरड्याच असतात. पावसाचे अत्यल्प प्रमाण आणि खडकाळ जमीन यामुळे हा प्रदेश कायमस्वरूपी दुष्काळाच्या छायेत राहिला. इतिहास साक्ष आहे की, चौदाव्या शतकातील 'दुर्गादेवीच्या' महाभयंकर दुष्काळापासून ते अगदी अलीकडच्या काळापर्यंत, या भूमीने अनेक पिढ्यांचा पाण्यासाठीचा संघर्ष पाहिला आहे. याच संघर्षमय भूमीच्या विशाल पटावर 'अनभुलेवाडी' नावाचे एक लहानसे गाव आपल्या अस्तित्वाची आणि अस्मितेची लढाई लढत होते. या गावाचा इतिहास म्हणजे केवळ एका वस्तीची कहाणी नसून, तो माणदेशाच्या दुष्काळाशी लढणाऱ्या प्रत्येक मानवी जिद्दीचे आणि चिकाटीचे मूर्तिमंत प्रतीक आहे.
स्वातंत्र्यपूर्व काळात आणि त्यानंतरही अनेक दशके अनभुलेवाडीचे जीवनमान अत्यंत खडतर होते. गावाला पाण्याची शाश्वत सोय नसल्याने शेती पूर्णपणे निसर्गाच्या लहरीपणावर अवलंबून होती. खरीप हंगामात बाजरीसारखी पिके घेतली जात, पण तीही अनेकदा पावसाने दगा दिल्याने हातची जात. त्यामुळे येथील ग्रामस्थांच्या जीवनाचा मुख्य आधार होता तो म्हणजे पशुपालन. देशी गायी, खिल्लारी बैल आणि विशेषतः शेळ्या-मेंढ्या हेच त्यांच्या उपजीविकेचे प्रमुख साधन होते. दिवाळीनंतर गावातील सुगीची कामे आटोपली की, बहुतांश कुटुंबे आपली गुरेढोरे आणि संसार पाठीवर घेऊन सधन भागांकडे स्थलांतर करत. वाई, फलटण, बारामती, इंदापूर या भागांतील ऊसतोडणी किंवा इतर शेतमजुरीची कामे करून ते आपला उदरनिर्वाह करत. सहा-सात महिने गाव अक्षरशः ओस पडलेले असायचे. गावात फक्त म्हातारी-कोतारी माणसे, काही तरुण आणि मुकी जनावरे शिल्लक राहायची. ही स्थलांतराची परंपरा पिढ्यानपिढ्या सुरू होती.
१९७२ साली महाराष्ट्रावर पडलेला दुष्काळ हा एक ऐतिहासिक संकट होता. सलग तीन वर्षे पावसाने पाठ फिरवल्याने संपूर्ण महाराष्ट्र होरपळून निघाला होता. माणदेशासाठी तर हा दुष्काळ म्हणजे 'दुष्काळात तेरावा महिना' होता. पिण्याच्या पाण्याचा थेंबही मिळेनासा झाला, जनावरे पाण्यावाचून आणि चाऱ्यावाचून मरू लागली. याच काळात सरकारने सुरू केलेल्या 'रोजगार हमी योजने'च्या कामांवर अनेक कुटुंबांची गुजराण झाली. पण या महाभयंकर दुष्काळाने एक दूरगामी परिणाम घडवला. केवळ हंगामी स्थलांतरावर अवलंबून राहून आणि पारंपरिक शेती करून या संकटावर मात करता येणार नाही, हे गावातील दूरदृष्टीच्या तरुणांच्या लक्षात आले. याच काळात अनभुलेवाडीच्या तरुणांनी पोटापाण्यासाठी आणि स्थिर रोजगारासाठी मुंबईची वाट धरली. ही केवळ व्यक्तींची नाही, तर गावाच्या मानसिकतेची स्थित्यंतरे होती. या स्थित्यंतराने गावाच्या अर्थकारणाला आणि समाजकारणाला एक नवी दिशा दिली.
अठराविश्वे दारिद्र्य आणि सततच्या संघर्षातही अनभुलेवाडीच्या ग्रामस्थांनी शिक्षणाचे महत्त्व जाणले होते. ही या गावाची सर्वात मोठी आणि दूरगामी दृष्टी होती. स्वातंत्र्याच्या उषःकाली, १९४७ मध्ये, जेव्हा देशात शिक्षणाचे वारे नुकतेच वाहू लागले होते, तेव्हा या लहानशा गावाने स्वखर्चाने शिक्षक नेमून रात्रशाळा सुरू केली. ज्ञानाचा हा दिवा केवळ दोन वर्षेच तेवत राहिला, पण त्याने एक मोठी प्रेरणा दिली. पुढे १९६४ साली ग्रामस्थांनी पुन्हा एकत्र येऊन गावाच्या मंदिरात शाळा सुरू केली, जिचे रूपांतर पुढे शासकीय शाळेत झाले. या शाळेला लाभलेले निस्वार्थी आणि कर्तबगार शिक्षक हे गावाचे भाग्यविधाते ठरले. त्यांनी केवळ पुस्तकी ज्ञान दिले नाही, तर विद्यार्थ्यांच्या मनात मोठी स्वप्ने पेरली. मुंबई आणि इतर शहरांत स्थायिक झालेल्या गावकऱ्यांनी देखील आपल्या गावातील शाळेसाठी नेहमीच मदतीचा हात पुढे केला. याच शाळेच्या भक्कम पायावर उभे राहून गावातील मुले डॉक्टर, इंजिनियर, प्राध्यापक झाली आणि त्यांनी केवळ देशातच नव्हे, तर परदेशातही आपल्या कर्तृत्वाचा झेंडा रोवला.
गावाच्या अर्थकारणाला कलाटणी देणारा महत्त्वाचा टप्पा म्हणजे दुग्ध व्यवसायाचा उदय. पारंपरिक देशी गायींच्या जागी अधिक दूध देणाऱ्या जर्सी गायींचे आगमन झाले. हा बदल गावासाठी क्रांतिकारी ठरला. दुधाचे उत्पादन वाढल्याने आणि त्याला खात्रीशीर बाजारपेठ मिळाल्याने शेतकऱ्यांच्या हातात नियमित पैसा येऊ लागला. हळूहळू गावातील प्रत्येक घरात जर्सी गाय दिसू लागली आणि दुग्ध व्यवसाय हा शेतीला एक उत्तम जोडधंदा म्हणून स्थिर झाला. याच व्यवसायाच्या बळावर गावात सहकारी तत्त्वावर दूध डेअरी उभी राहिली, ज्यामुळे गावातील अर्थचक्र गतिमान झाले. जे तरुण पूर्वी रोजगारासाठी स्थलांतर करत होते, त्यांना गावातच एक खात्रीशीर उत्पन्नाचा मार्ग सापडला.
एकविसाव्या शतकात अनभुलेवाडीने आपल्या एकजुटीच्या आणि परिश्रमाच्या जोरावर राष्ट्रीय आणि राज्य स्तरावर आपली स्वतंत्र ओळख निर्माण केली.
- ग्राम स्वच्छतेचा राष्ट्रीय सन्मान (२००५-०६): ग्रामस्थांच्या अथक परिश्रमातून आणि स्वच्छतेच्या आग्रहातून गावाने संपूर्ण भारतात नावलौकिक मिळवला. भारताचे तत्कालीन राष्ट्रपती आणि महान शास्त्रज्ञ, डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम यांच्या हस्ते 'ग्राम स्वच्छता पुरस्कार' स्वीकारण्याचा ऐतिहासिक क्षण गावाने अनुभवला. एका लहानशा, दुष्काळी गावाने मिळवलेला हा सन्मान अभूतपूर्व होता.
- पाणी फाउंडेशनचा महासंग्राम (२०१७): २०१७ साल हे गावाच्या इतिहासातील सुवर्ण अक्षरांनी लिहून ठेवावे असे वर्ष ठरले. आमीर खान यांच्या पाणी फाउंडेशनने सुरू केलेल्या 'वॉटर कप' स्पर्धेने गावासाठी एक नवी संधी आणली. गावातील सर्व तरुण, वृद्ध, महिला आणि शहरात असलेले चाकरमानी एकत्र आले. वैशाखाच्या तळपत्या उन्हात, सलग ४५ दिवस त्यांनी अक्षरशः रक्ताचे पाणी केले. शास्त्रशुद्ध पद्धतीने डोंगरउतारावर समतल चर खोदणे, नाला खोलीकरण, बांध-बंदिस्ती यांसारखी अगणित कामे केवळ श्रमदानातून उभी केली. ही केवळ एक स्पर्धा नव्हती, तर शतकानुशतके पाण्याने दिलेला त्रास कायमचा संपवण्यासाठी पुकारलेला एक महायज्ञ होता. या महायज्ञात संपूर्ण गावाने स्वतःला झोकून दिले आणि त्याचे फळ म्हणून अनभुलेवाडीने माण तालुक्यात प्रथम क्रमांक पटकावला. महाराष्ट्राच्या मुख्यमंत्र्यांच्या हस्ते मिळालेले पारितोषिक हे त्यांच्या घामाचे आणि एकजुटीचे प्रतीक होते. या जलक्रांतीने गावातील भूजल पातळी वाढवली, विहिरींना पाणी आले आणि गावाचा पाण्याचा प्रश्न कायमचा सुटला.
अनभुलेवाडीचा प्रवास हा केवळ एका गावाच्या विकासाचा आलेख नाही, तर तो मानवी जिद्द, चिकाटी, दूरदृष्टी आणि सामूहिक शक्तीचा एक ज्वलंत अध्याय आहे. दुष्काळाच्या छाताडावर पाय रोवून, शिक्षणाची कास धरून, आधुनिकतेची वाट चोखाळून आणि एकजुटीच्या बळावर या गावाने जे यश मिळवले आहे, ते महाराष्ट्रातील आणि देशातील अनेक गावांना शतकानुशतके प्रेरणा देत राहील. टिकलीएवढे हे गाव आज आपल्या कर्तृत्वाने हिमालयाएवढे मोठे झाले आहे.
माण तालुका नकाशा
[संपादन]Anbhulewadi Tahsil - Maan(Dahivadi), Dist - Satara 415508
हवामान
[संपादन]Anbhulewadi Tahsil - Maan(Dahivadi), Dist - Satara 415508
येथील वार्षिक तापमान साधारणपणे १५ अंश सेल्सियस ते ४० अंश सेल्सियस दरम्यान असते.येथे उन्हाळा गरम आणि कोरडा असतो.उन्हाळ्यात कमाल तापमान ४० डिग्री सेल्सियसपेक्षा जास्त असते आणि सामान्यत: उन्हाळ्यातील तापमान ३८ ते ४५ डिग्री सेल्सियस दरम्यान असते.हिवाळ्याच्या हंगामात तापमान १५ अंश सेल्सियस ते २८ अंश सेल्सियसपर्यंत असते.जून ते सप्टेंबर मध्ये पाऊस पडतो.पावसाचे प्रमाण कमी असते.हिवाळा नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी दरम्यान असतो.
शाळा
[संपादन]जि.प प्राथमिक शाळा अनभुलेवाडी (लक्ष्मीनगर) तालुका-माण, जिल्हा-सातारा ४१५५०८
Anbhulewadi Tahsil - Maan(Dahivadi), Dist - Satara 415508
छायाचित्र संग्रह
[संपादन]Anbhulewadi Tahsil - Maan(Dahivadi), Dist - Satara 415508
प्रेक्षणीय स्थळे
[संपादन]Anbhulewadi Tahsil - Maan(Dahivadi), Dist - Satara 415508
- श्री. महालक्ष्मी मंदिर अनभुलेवाडी ( लक्ष्मीनगर )
- श्री. हनुमान मंदिर अनभुलेवाडी ( लक्ष्मीनगर )
- श्री. वाजूबाई मंदिर अनभुलेवाडी ( लक्ष्मीनगर )
- श्री. भवानी आई मंदिर अनभुलेवाडी ( लक्ष्मीनगर )
- श्री. काळूबाई मंदिर अनभुलेवाडी ( लक्ष्मीनगर )
गावातील आडनावे
[संपादन]इंगळे - जगदाळे - निकम - कदम - लावंड - भोसले - किसवे - येळे - दडस - खुस्पे - शिंगाडे
वाहतूक सुविधा
[संपादन]
ठाणे वंदना ते दहिवडी मार्गे अनभुलेवाडी-दानावलेवाडी ( महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ )
सुटण्याची वेळ - ठाणे ( २२:३० ) वाजता
दहिवडी - ( १८:३० ) वाजता & अनभुलेवाडी - ( १९:०० ) वाजता
दहिवडी ते जाधववाडी ( महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ )
नियमित फेरी - सकाळी / संध्याकाळी
जवळपासची गावे
[संपादन]बिजवडी, पाचवड, हस्तनपूर, राजवडी, थदाळे, दानावलेवाडी, वावरहीरे, मोगराळे, शिखर शिंगणापूर
बाह्य दुवे
[संपादन]Anbhulewadi Tahsil - Maan(Dahivadi), Dist - Satara 415508
