"मुक्तिभूमी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Sandesh9822 (चर्चा | योगदान) No edit summary खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन |
Sandesh9822 (चर्चा | योगदान) No edit summary |
||
| ओळ ३३: | ओळ ३३: | ||
== इतिहास == |
== इतिहास == |
||
[[चित्र:Ambedkar speech at Yeola.png|thumb|येवला येथे भाषण करताना [[आंबेडकर]], १३ ऑक्टोबर १९३५]] |
[[चित्र:Ambedkar speech at Yeola.png|thumb|येवला येथे भाषण करताना [[आंबेडकर]], १३ ऑक्टोबर १९३५]] |
||
[[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांनी १३ ऑक्टोबर १९३५ रोजी नाशिक जिल्ह्यात [[येवला]] येथे परिषद भरवली. [[काळाराम मंदिर सत्याग्रह]] मागे घेतला आणि "मी [[हिंदू]] म्हणून जन्मला आलो असलो तरी मी हिंदू म्हणून मरणार नाही." अशी त्यांनी धर्मांतर करण्याची प्रतिज्ञा केली.<ref>https:// |
[[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांनी १३ ऑक्टोबर १९३५ रोजी नाशिक जिल्ह्यात [[येवला]] येथे परिषद भरवली. [[काळाराम मंदिर सत्याग्रह]] मागे घेतला आणि "मी [[हिंदू]] म्हणून जन्मला आलो असलो तरी मी हिंदू म्हणून मरणार नाही." अशी त्यांनी धर्मांतर करण्याची प्रतिज्ञा केली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://maharashtratimes.indiatimes.com/career/competitive-exams/introduction-of-legend/articleshow/51674951.cms|शीर्षक=इतिहासपुरुषाचा कार्य आलेख|दिनांक=2016-04-04|संकेतस्थळ=Maharashtra Times|भाषा=mr|अॅक्सेसदिनांक=2019-04-28}}</ref> त्यांना पूर्ण खात्री पटली होती की, हिंदू धर्मात राहून त्यांच्या [[दलित]]-[[अस्पृश्य]] समाजाची प्रगती होणार नाही, म्हणून त्यांनी [[हिंदू धर्म]] सोडण्याची ऐतिहासिक घोषणा केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.lokmat.com/national/patriot-great-dr-babasaheb-ambedkar-who-going-east-british/|शीर्षक=इंग्रजांच्या मायभूमीत जाऊन त्यांना ललकारणारे 'देशभक्त डॉ. बाबासाहेब'|last=author/online-lokmat|दिनांक=2019-04-14|संकेतस्थळ=Lokmat|अॅक्सेसदिनांक=2019-04-28}}</ref> |
||
आंबेडकरांनी धर्मांतराची घोषणा केलेल्या या जागेला ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त झाले. या जमिनीवर सुमारे ३२ वर्षांच्या प्रयत्नानंतर बौद्ध [[स्तूप]] उभारण्यात आले. महात्मा गांधी महाविद्यालयाची "लीज" संपल्यानंतर [[महाराष्ट्र शासन|महाराष्ट्र शासनाने]] १९८२ दरम्यान मुक्तिभूमीतील जागा [[दलित पँथर]]ला देऊ केली होती, त्यानंतर पुढे इ.स. १९८५ मध्ये [[भारतीय बौद्ध महासभा|भारतीय बौद्ध महासभेकडे]] जमिनीचा ताबा दिला गेला. भारतीय बौद्ध महासभेकडे अडीच एकर जमिनीचा ताबा आहे, शासकीय पैशांऐवजी लोकवर्गणीतून जमा झालेल्या पैशांतून मुक्तिभूमीची उभारणी व्हावी, असे महासभेला वाटत होते. तेथे "क्रांतिस्तंभ" उभारुन महासभेने सर्वप्रथम वर्धापण दिन साजरा करण्यास सुरुवात केली, परंतु ती जागा रिकामीच होती, तेथे स्तूप वा स्मारक उभारलेले नव्हते. येथे स्तूप सरकारी खर्चातून उभारायचा की लोकवर्गणीतून उभारायचा यावर सतत वाद होत. पण तत्कालिन उपमुख्यमंत्री [[छगन भुजबळ]] यांनी भारतीय बौद्ध महासभेच्या ताब्यातील अडीच एकर जमिनीच्या व्यतिरिक्त आणखी अडीच एकर जमीन येवला नगर परिषदेकडून घेतली. १३ ऑक्टोबर २००९ रोजी भुजबळांनी [[सार्वजनिक बांधकाम विभाग, महाराष्ट्र शासन|सार्वजनिक बांधकाम विभागामार्फत]] मुक्तिभूमीचे काम सुरू केले. त्यानंतर पुढील साधारपणे साडेचार वर्षानंतर, २ एप्रिल २०१४ रोजी मुक्तिभूमी स्तूपाचे लोकार्पण करण्यात आले. इ.स. २०१५ पासून सार्वजनिक बांधकाम विभागाने हस्तांतरित करून स्तूपाचा ताबा [[सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभाग, महाराष्ट्र शासन|सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाकडे]] देण्यात आला आहे. पुण्यातील [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्था|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्थेकडे]] (बार्टीकडे) या स्मारकाच्या देखभाल व दुरुस्तीचे काम दिलेले आहे.<ref name=":1" >{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://m.epaperdivyamarathi.bhaskar.com/aurangabad/241/14042019/0/8/|शीर्षक=Aurangabad ePaper: Read Aurangabad Local Marathi Newspaper Online|संकेतस्थळ=m.epaperdivyamarathi.bhaskar.com|अॅक्सेसदिनांक=2019-04-27}}</ref> |
आंबेडकरांनी धर्मांतराची घोषणा केलेल्या या जागेला ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त झाले. या जमिनीवर सुमारे ३२ वर्षांच्या प्रयत्नानंतर बौद्ध [[स्तूप]] उभारण्यात आले. महात्मा गांधी महाविद्यालयाची "लीज" संपल्यानंतर [[महाराष्ट्र शासन|महाराष्ट्र शासनाने]] १९८२ दरम्यान मुक्तिभूमीतील जागा [[दलित पँथर]]ला देऊ केली होती, त्यानंतर पुढे इ.स. १९८५ मध्ये [[भारतीय बौद्ध महासभा|भारतीय बौद्ध महासभेकडे]] जमिनीचा ताबा दिला गेला. भारतीय बौद्ध महासभेकडे अडीच एकर जमिनीचा ताबा आहे, शासकीय पैशांऐवजी लोकवर्गणीतून जमा झालेल्या पैशांतून मुक्तिभूमीची उभारणी व्हावी, असे महासभेला वाटत होते. तेथे "क्रांतिस्तंभ" उभारुन महासभेने सर्वप्रथम वर्धापण दिन साजरा करण्यास सुरुवात केली, परंतु ती जागा रिकामीच होती, तेथे स्तूप वा स्मारक उभारलेले नव्हते. येथे स्तूप सरकारी खर्चातून उभारायचा की लोकवर्गणीतून उभारायचा यावर सतत वाद होत. पण तत्कालिन उपमुख्यमंत्री [[छगन भुजबळ]] यांनी भारतीय बौद्ध महासभेच्या ताब्यातील अडीच एकर जमिनीच्या व्यतिरिक्त आणखी अडीच एकर जमीन येवला नगर परिषदेकडून घेतली. १३ ऑक्टोबर २००९ रोजी भुजबळांनी [[सार्वजनिक बांधकाम विभाग, महाराष्ट्र शासन|सार्वजनिक बांधकाम विभागामार्फत]] मुक्तिभूमीचे काम सुरू केले. त्यानंतर पुढील साधारपणे साडेचार वर्षानंतर, २ एप्रिल २०१४ रोजी मुक्तिभूमी स्तूपाचे लोकार्पण करण्यात आले. इ.स. २०१५ पासून सार्वजनिक बांधकाम विभागाने हस्तांतरित करून स्तूपाचा ताबा [[सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभाग, महाराष्ट्र शासन|सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाकडे]] देण्यात आला आहे. पुण्यातील [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्था|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्थेकडे]] (बार्टीकडे) या स्मारकाच्या देखभाल व दुरुस्तीचे काम दिलेले आहे.<ref name=":1" >{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://m.epaperdivyamarathi.bhaskar.com/aurangabad/241/14042019/0/8/|शीर्षक=Aurangabad ePaper: Read Aurangabad Local Marathi Newspaper Online|संकेतस्थळ=m.epaperdivyamarathi.bhaskar.com|अॅक्सेसदिनांक=2019-04-27}}</ref> |
||
१६:१८, २८ एप्रिल २०१९ ची आवृत्ती
| मुक्तिभूमी | |
|---|---|
 | |
| सर्वसाधारण माहिती | |
| प्रकार | स्मारक, संग्रहालय व स्तूप |
| ठिकाण | येवला, नाशिक जिल्हा, महाराष्ट्र |
| बांधकाम सुरुवात | १३ ऑक्टोबर २००९ |
| पूर्ण | २ एप्रिल २०१४ |
| बांधकाम | |
| मालकी | सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभाग, महाराष्ट्र शासन |
| व्यवस्थापन | डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्था (बार्टी) |
मुक्तिभूमी (अधिकृत: भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मुक्तिभूमी स्मारक) हे नाशिक जिल्ह्यातील येवला येथील एक स्मारक व संग्रहालय आहे. हे स्मारक डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना समर्पित आहे. २ एप्रिल २०१४ रोजी या स्मारकाचे लोकार्पण करण्यात आले. या ठिकाणी १३ ऑक्टोबर १९३५ रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी पहिल्यांदा धर्मांतराची जाहीर घोषणा केली होती.[१][२][३] हे आंबेडकरवादी लोक व पर्यटकांसाठी एक महत्त्वपूर्ण स्थळ म्हणून विकसित झाले असून त्यास अनेक लोक भेटी देत असतात. या ठिकाणी विविध उत्सव तसेच सांस्कृतिक व सामाजिक कार्यक्रम केले जातात.[४]
इतिहास
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी १३ ऑक्टोबर १९३५ रोजी नाशिक जिल्ह्यात येवला येथे परिषद भरवली. काळाराम मंदिर सत्याग्रह मागे घेतला आणि "मी हिंदू म्हणून जन्मला आलो असलो तरी मी हिंदू म्हणून मरणार नाही." अशी त्यांनी धर्मांतर करण्याची प्रतिज्ञा केली.[५] त्यांना पूर्ण खात्री पटली होती की, हिंदू धर्मात राहून त्यांच्या दलित-अस्पृश्य समाजाची प्रगती होणार नाही, म्हणून त्यांनी हिंदू धर्म सोडण्याची ऐतिहासिक घोषणा केली होती. [६]
आंबेडकरांनी धर्मांतराची घोषणा केलेल्या या जागेला ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त झाले. या जमिनीवर सुमारे ३२ वर्षांच्या प्रयत्नानंतर बौद्ध स्तूप उभारण्यात आले. महात्मा गांधी महाविद्यालयाची "लीज" संपल्यानंतर महाराष्ट्र शासनाने १९८२ दरम्यान मुक्तिभूमीतील जागा दलित पँथरला देऊ केली होती, त्यानंतर पुढे इ.स. १९८५ मध्ये भारतीय बौद्ध महासभेकडे जमिनीचा ताबा दिला गेला. भारतीय बौद्ध महासभेकडे अडीच एकर जमिनीचा ताबा आहे, शासकीय पैशांऐवजी लोकवर्गणीतून जमा झालेल्या पैशांतून मुक्तिभूमीची उभारणी व्हावी, असे महासभेला वाटत होते. तेथे "क्रांतिस्तंभ" उभारुन महासभेने सर्वप्रथम वर्धापण दिन साजरा करण्यास सुरुवात केली, परंतु ती जागा रिकामीच होती, तेथे स्तूप वा स्मारक उभारलेले नव्हते. येथे स्तूप सरकारी खर्चातून उभारायचा की लोकवर्गणीतून उभारायचा यावर सतत वाद होत. पण तत्कालिन उपमुख्यमंत्री छगन भुजबळ यांनी भारतीय बौद्ध महासभेच्या ताब्यातील अडीच एकर जमिनीच्या व्यतिरिक्त आणखी अडीच एकर जमीन येवला नगर परिषदेकडून घेतली. १३ ऑक्टोबर २००९ रोजी भुजबळांनी सार्वजनिक बांधकाम विभागामार्फत मुक्तिभूमीचे काम सुरू केले. त्यानंतर पुढील साधारपणे साडेचार वर्षानंतर, २ एप्रिल २०१४ रोजी मुक्तिभूमी स्तूपाचे लोकार्पण करण्यात आले. इ.स. २०१५ पासून सार्वजनिक बांधकाम विभागाने हस्तांतरित करून स्तूपाचा ताबा सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाकडे देण्यात आला आहे. पुण्यातील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्थेकडे (बार्टीकडे) या स्मारकाच्या देखभाल व दुरुस्तीचे काम दिलेले आहे.[१]
संरचना
भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्मारक-मुक्तिभूमी येथे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा पूर्णाकृती पुतळा उभारला असून, या पुतळ्याचे अनावरण ४ मार्च २०१४ रोजी भदन्त आर्यनागार्जून सुरई ससाई यांचे हस्ते करण्यात आले. विपश्यना हॉल, विश्वभूषण स्तूप, बुद्धविहार, वाचनालय, भिक्खू निवास, भिक्षू प्रशिक्षण केंद्र, आंबेडकरांचे शिल्प, ऑर्ट गॅलरी, संग्रहालय, विश्रामगृह, अनाथाश्रम, वसतीगृहाची निर्मिती आता प्रस्तावित आहे.
संदर्भ
- ^ a b m.epaperdivyamarathi.bhaskar.com http://m.epaperdivyamarathi.bhaskar.com/aurangabad/241/14042019/0/8/. 2019-04-27 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य) - ^ Apr 14, TNN | Updated:; 2016; Ist, 6:26. The Times of India (इंग्रजी भाषेत) https://timesofindia.indiatimes.com/city/nashik/Where-Ambedkar-had-urged-all-to-abandon-stir-for-entry-to-temples/articleshow/51816285.cms. 2019-04-27 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य)CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ^ Deshp, Chaitanya; Oct 14, e | TNN | Updated:; 2016; Ist, 8:11. The Times of India (इंग्रजी भाषेत) https://timesofindia.indiatimes.com/city/nashik/Prakash-Ambedkar-calls-for-peace/articleshow/54842929.cms. 2019-04-27 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य)CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ^ Maharashtra Times https://maharashtratimes.indiatimes.com/maharashtra/nashik-north-maharashtra-news/nashik/mukti-mahostav-in-yeola-from-13-oct-2017/articleshow/60944658.cms. 2019-04-27 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य) - ^ Maharashtra Times https://maharashtratimes.indiatimes.com/career/competitive-exams/introduction-of-legend/articleshow/51674951.cms. 2019-04-28 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य) - ^ author/online-lokmat. Lokmat http://www.lokmat.com/national/patriot-great-dr-babasaheb-ambedkar-who-going-east-british/. 2019-04-28 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य)
बाह्य दुवे
