"दयानंद सरस्वती" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added

Inline

१२:५५, ३१ डिसेंबर २०१८ ची आवृत्ती

स्वामी दयानंद सरस्वती (जन्म : मोरबी, १२ फेब्रुवारी १८२४; मृत्यू : मुंबई, ३० ऑक्टोबर १८८३) हे भारतीय समाजसुधारक व आर्य समाजाचे संस्थापक होते. आक्रमक व निर्भय धर्मसुधारक, कुशल संघटक आणि हिंदी भाषेचे राष्ट्रीय स्वरूप ओळखणारे महर्षी म्हणून ते प्रसिद्ध आहेत. त्यांचे सत्यार्थ प्रकाश हे पुस्तक प्रसिद्ध आहे.

कौटुंबिक माहिती

महर्षी दयानंद सरस्वतींचा जन्म सौराष्ट्रातील मोरबी संस्थानात अंबाशंकर नावाच्या औदिच्य ब्राह्मणाच्या पोटी झाला. त्यांचे मूळ नाव मूळशंकर अंबाशंकर तिवारी होते. संन्यास घेतल्यावर त्यांनी दयानंद सरस्वती असे नाव धारण केले.

ग्रांथिक कार्य

वैदिक धर्माचा प्रचार करण्यासाठी दयानंदांनी १० एप्रिल १८७५ रोजी मुंबई येथे आर्य समाजाची स्थापना केली. वेदांतील तत्त्वज्ञानाचे यथार्थ ज्ञान व्हावे म्हणून यांनी "सत्यार्थ प्रकाश" नावाचा ग्रंथ संस्कृत व हिंदी भाषेत लिहिला. सत्यार्थ प्रकाश ग्रंथात वैदिक धर्माचे यथार्थ स्वरूप प्रतिपादन करताना इतर पंथमतांचे खंडनही त्यांना करावे लागले. या प्रचारात्मक ग्रंथानंतर वेदाचा अर्थ समजण्याकरिता यांनी "वेदभाष्य" लिहिण्यास सुरुवात केली पण तो ग्रंथ अपुराच राहिला. यानंतर "संस्कारविधी" हा ग्रंथ लिहून सोळा संस्कारांचे वर्णन व प्रयोग यांनी दिले. "पंचमहायज्ञविधी" या लहानशा ग्रंथात नित्य करावयाच्या यज्ञाचे यांनी विवेचन केले. "गोकरुणानिधी" या ग्रंथात यांच्या अंत:करणाचे प्रतिबिंब पहावयास मिळते.

आर्य समाजाचे कार्य

आर्य समाजाच्या तत्त्वांचा प्रचार ते प्रथम अहमदाबाद, बडोदे, पुणे, मुंबई या ठिकाणी गेले त्यानंतर दिल्ली येथे भरणाऱ्या दरबारासाठी गेले. तेथे सर्व धर्मांच्या प्रतिनिधींना बोलाविलेले होते व चर्चेसाठी पाच प्रश्न ठेवलेले होते. दयानंदांनी त्या प्रश्नांची यथायोग्य उत्तरे दिल्यामुळे उत्तर हिंदुस्थानात व विशेषत: पंजाबात त्यांच्या मताचा चांगलाच बोलबाला झाला. शैक्षणिक संस्था, गुरुकुले व अनाथालये निघून होमहवनादी वैदिक पद्धतीचे कार्यक्रम तिकडे होऊ लागले.^[१]

महर्षी दयानंद यांनी लिहिलेली पुस्तके

गोकरुणानिधी
पंचमहायज्ञविधी
वेदभाष्य (अपूर्ण)
सत्यार्थ पर्काश
संस्कारविधी

दयानंदांची चरित्रे

दयानंद (अनंत ओगले)
दयानंद सरस्वती (प्रल्हाद कुळगेरी)
स्वामी दयानंद सरस्वती : व्यक्ती विचार आणि कर्तृत्व (डॉ. जनार्दन वाघमारे)
स्वामी दयानंद सरस्वती (मेघा अंबिके)

संदर्भ आणि नोंदी

^ चित्राव सिद्धेश्वरशास्त्री,अर्वाचीन चरित्र कोश (१९४६)

[1] चित्राव सिद्धेश्वरशास्त्री,अर्वाचीन चरित्र कोश (१९४६)

[१]

@@ ओळ १: / ओळ १: @@
 [[File:Dayananda Saraswati.jpg|thumb|स्वामी दयानंद सरस्वती]]
-'''स्वामी दयानंद सरस्वती''' ([[१२ फेब्रुवारी]] [[इ.स. १८२४]]:[[मुंबई]] - [[३० ऑक्टोबर]], [[इ.स. १८८३]]) हे भारतीय समाजसुधारक व [[आर्य समाज]]ाचे संस्थापक होते. त्यांचे मूळ नाव मूळशंकर तिवारी होते. आक्रमक व निर्भय धर्मसुधारक, कुशल संघटक आणि हिंदी भाषेचे  राष्ट्रीय स्वरूप ओळखणारे महर्षी म्हणून ते प्रसिद्ध आहेत. त्यांचे [[सत्यार्थ प्रकाश]] हे पुस्तक प्रसिद्ध आहे, दयानंद सरस्वती यांचे मूळ नाव मुळशंकर अंबाशंकर तिवारी असे आहे.
+'''स्वामी दयानंद सरस्वती''' (जन्म : मोरबी, १२ फेब्रुवारी १८२४; मृत्यू : [[मुंबई]], ३० ऑक्टोबर १८८३) हे भारतीय समाजसुधारक व [[आर्य समाज]]ाचे संस्थापक होते. आक्रमक व निर्भय धर्मसुधारक, कुशल संघटक आणि हिंदी भाषेचे राष्ट्रीय स्वरूप ओळखणारे महर्षी म्हणून ते प्रसिद्ध आहेत. त्यांचे [[सत्यार्थ प्रकाश]] हे पुस्तक प्रसिद्ध आहे.
 ==कौटुंबिक माहिती==
-दयानंद सरस्वतींचा जन्म [[सौराष्ट्र|सौराष्ट्रातील]] [[मोरबी संस्थान|मोरबी संस्थानात]] अंबाशंकर नावाच्या औदिच्य ब्राह्मणाच्या पोटी झाला. त्यांचे मूळ नाव मूळशंकर होते. संन्यास घेतल्यावर दयानंद सरस्वती असे नाव यांनी धारण केले.
+महर्षी दयानंद सरस्वतींचा जन्म [[सौराष्ट्र|सौराष्ट्रातील]] [[मोरबी संस्थान|मोरबी संस्थानात]] अंबाशंकर नावाच्या औदिच्य ब्राह्मणाच्या पोटी झाला. त्यांचे मूळ नाव मूळशंकर अंबाशंकर तिवारी होते. संन्यास घेतल्यावर त्यांनी दयानंद सरस्वती असे नाव धारण केले.
 ==ग्रांथिक कार्य==
-[[वैदिक धर्म]]ाचा प्रचार करण्यासाठी यांनी १० एप्रिल १८७५, [[मुंबई]] येथे आर्य समाजाची स्थापना केली. वेदातील तत्वज्ञानाचे यथार्थ ज्ञान व्हावे म्हणून यांनी "सत्यार्थ प्रकाश" नावाचा ग्रंथ [[संस्कृत]] व [[हिंदी]] भाषेत लिहिला. सत्यार्थ प्रकाशात वैदिक धर्माचे यथार्थ स्वरूप प्रतिपादन करताना इतर मतपंथांचे खंडनही यांना करावे लागले. या प्रचारात्मक ग्रंथानंतर वेदाचा अर्थ समजण्याकरीता यांनी "वेदभाष्य" लिहिण्यास सुरुवात केली पण तो ग्रंथ अपुराच राहिला. यानंतर "संस्कारविधी" हा ग्रंथ लिहून [[सोळा संस्कार|सोळा संस्कारां]]चे वर्णन व प्रयोग यांनी दिले. "पंचमहायज्ञविधी" या लहानशा ग्रंथात नित्य करावयाच्या यज्ञाचे यांनी विवेचन केले. "गोकरुणानिधी" या ग्रंथात यांच्या अंत:करणाचे प्रतिबिंब पहावयास मिळते.
+[[वैदिक धर्म]]ाचा प्रचार करण्यासाठी दयानंदांनी १० एप्रिल १८७५ रोजी [[मुंबई]] येथे आर्य समाजाची स्थापना केली. वेदांतील तत्त्वज्ञानाचे यथार्थ ज्ञान व्हावे म्हणून यांनी "सत्यार्थ प्रकाश" नावाचा ग्रंथ [[संस्कृत]] व [[हिंदी]] भाषेत लिहिला. सत्यार्थ प्रकाश ग्रंथात वैदिक धर्माचे यथार्थ स्वरूप प्रतिपादन करताना इतर पंथमतांचे खंडनही त्यांना करावे लागले. या प्रचारात्मक ग्रंथानंतर वेदाचा अर्थ समजण्याकरिता यांनी "वेदभाष्य" लिहिण्यास सुरुवात केली पण तो ग्रंथ अपुराच राहिला. यानंतर "संस्कारविधी" हा ग्रंथ लिहून [[सोळा संस्कार|सोळा संस्कारां]]चे वर्णन व प्रयोग यांनी दिले. "पंचमहायज्ञविधी" या लहानशा ग्रंथात नित्य करावयाच्या यज्ञाचे यांनी विवेचन केले. "गोकरुणानिधी" या ग्रंथात यांच्या अंत:करणाचे प्रतिबिंब पहावयास मिळते.
 ==आर्य समाजाचे कार्य==
-आर्य समाजाच्या तत्वांचा प्रचार ते प्रथम [[अहमदाबाद]], [[बडोदे]], [[पुणे]], मुंबई या ठिकाणी गेले त्यानंतर [[दिल्ली]] येथे भरणाऱ्या दरबारासाठी गेले. तेथे सर्व धर्मांच्या प्रतिनिधींना बोलाविलेले होते व चर्चेसाठी पाच प्रश्न ठेवलेले होते. यांनी त्या प्रश्नांची यथायोग्य उत्तरे दिल्यामुळे उत्तर हिंदुस्थानात व विशेषत: [[पंजाब|पंजाबा]]त यांच्या मताचा चांगलाच बोलबाला झाला. शैक्षणिक संस्था, गुरुकुले व अनाथालये निघून होमहवनादी वैदिक पद्धतीचे कार्यक्रम तिकडे होऊ लागले.<ref>चित्राव सिद्धेश्वरशास्त्री,अर्वाचीन चरित्र  कोश (१९४६)</ref>
+आर्य समाजाच्या तत्त्वांचा प्रचार ते प्रथम [[अहमदाबाद]], [[बडोदे]], [[पुणे]], मुंबई या ठिकाणी गेले त्यानंतर [[दिल्ली]] येथे भरणाऱ्या दरबारासाठी गेले. तेथे सर्व धर्मांच्या प्रतिनिधींना बोलाविलेले होते व चर्चेसाठी पाच प्रश्न ठेवलेले होते. दयानंदांनी त्या प्रश्नांची यथायोग्य उत्तरे दिल्यामुळे उत्तर हिंदुस्थानात व विशेषत: [[पंजाब|पंजाबा]]त त्यांच्या मताचा चांगलाच बोलबाला झाला. शैक्षणिक संस्था, गुरुकुले व अनाथालये निघून होमहवनादी वैदिक पद्धतीचे कार्यक्रम तिकडे होऊ लागले.<ref>चित्राव सिद्धेश्वरशास्त्री,अर्वाचीन चरित्र  कोश (१९४६)</ref>
+==महर्षी दयानंद यांनी लिहिलेली पुस्तके==
+* गोकरुणानिधी
+* पंचमहायज्ञविधी
+* वेदभाष्य (अपूर्ण)
+* सत्यार्थ पर्काश
+* संस्कारविधी
+==दयानंदांची चरित्रे==
+* दयानंद ([[अनंत ओगले]])
+* दयानंद सरस्वती (प्रल्हाद कुळगेरी)
+* स्वामी दयानंद सरस्वती : व्यक्ती विचार आणि कर्तृत्व (डॉ. जनार्दन वाघमारे)
+* स्वामी दयानंद सरस्वती (मेघा अंबिके)
 {{संदर्भनोंदी}}