भोसे

?भोसे महाराष्ट्र • भारत
—  गाव  —
प्रमाणवेळ	भाप्रवे (यूटीसी+५:३०)
क्षेत्रफळ • उंची	८७.४३ चौ. किमी • ५५७ मी
जवळचे शहर	[सोलापूर]
विभाग	पुणे
जिल्हा	[सोलापूर]
तालुका/के	[पंढरपूर ]
लोकसंख्या • घनता लिंग गुणोत्तर	९,४०८ (२०११) • १०७/किमी२ ९०१ ♂/♀
भाषा	मराठी

चित्र:पद्मनाभ स्वामींचे गुरू.jpg

पद्मनाभ स्वामींचे गुरू देवमामलेदार

श्रीगुरू सिद्धपादाचार्य स्वामी उर्फ देव मामलेदार नाशिक

भोसे हे हे सोलापूर जिल्ह्यातल्या पंढरपूर तालुक्यातील एक गाव आहे.

वस्तीविभागणी

२०११ च्या जनगणनेनुसार ह्या गावात ३६४७ कुटुंबे व एकूण ९४०८ लोकसंख्या आहे. ह्याच्या सर्वात जवळचे शहर पंढरपूर १७ किलोमीटर अंतरावर आहे. यामध्ये ४९४८ पुरुष आणि ४४६० स्त्रिया आहेत. अनुसूचित जातीचे लोक ४६७९ असून अनुसूचित जमातीचे ४५३ लोक आहेत. ह्या गावाचा जनगणनेतील स्थल निर्देशांक ५६७२९४ आहे. या गावाचे क्षेत्रफळ ८७४३ हेक्टर आहे.

साक्षरता

1. एकूण साक्षर लोकसंख्या: ७०५१(७५%)
2. साक्षर पुरुष लोकसंख्या: ४०५० (८२%)
3. साक्षर स्त्री लोकसंख्या: ३००१ (६७%)

हवामान

येथे मध्यम आणि चांगले हवामान असते. सोलापूर कोरडे हवामानाच्या श्रेणीत येते. उन्हाळा, पावसाळा आणि हिवाळा हे ऋतू असतात. मार्च ते मे हे महिने उन्हाळ्याच्या काळात येतात आणि या काळात कमाल तापमान ३० ते ४० अंश सेल्सियस पर्यंत असते. एप्रिल आणि मे महिन्याचा कालावधी सर्वात उष्ण असतो. येथे पाऊस अल्प आणि अनिश्चित प्रमाणात पडतो. जूनच्या दुसऱ्या पंधरवड्यापासून ते सप्टेंबर अखेरपर्यंत मान्सूनचा कालावधी असतो. सरासरी ५४५ मि.मी. पाऊस पडतो. सोलापुरात हिवाळा नोव्हेंबरमध्ये सुरू होतो आणि फेब्रुवारी महिन्यात तापमान कधीकधी १० अंश सेल्सियसपेक्षा कमी होते. हिवाळ्याच्या हंगामातील किमान तापमान जानेवारीत सुमारे ९ अंश सेल्सियस असते.

पिण्याचे पाणी

गावात शुद्धीकरण केलेल्या व शुद्धीकरण न केलेल्या नळाच्या पाण्याचा, न झाकलेल्या विहिरीच्या पाण्याचा पुरवठा, हॅन्डपंपच्या/ट्यूबवेलच्या/बोअरवेलच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. गावात नदी / कालव्याच्या पाण्याचा व तलाव /तळे/सरोवर यातील पाण्याचा पुरवठा आहे.

वीज

• उन्हाळ्यात (एप्रिल-सप्टेंबर) घरगुती वापरासाठी प्रतिदिवशी १४ तासांचा वीजपुरवठा उपलब्ध असतो..
• हिवाळ्यात (ऑक्टोबर-मार्च) घरगुती वापरासाठी प्रतिदिवशी १४ तासांचा वीजपुरवठा उपलब्ध असतो.
• उन्हाळ्यात (एप्रिल-सप्टेंबर) शेतीसाठी प्रतिदिवशी १७ तासांचा वीजपुरवठा उपलब्ध असतो.
• हिवाळ्यात (ऑक्टोबर-मार्च) शेतीसाठी प्रतिदिवशी १७ तासांचा वीजपुरवठा उपलब्ध असतो.

संपर्क व दळणवळण

गावात पोस्ट व तार ऑफिस आहे. सर्वात जवळील उपपोस्ट ऑफिस दहा किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावाचा पिन कोड ४१३३१५ आहे. गावात सार्वजनिक दूरध्वनी केंद्र आहे. गावात मोबाईल फोन सुविधा ; इंटरनेट सुविधा आहेत; खाजगी कुरियर आहे. गावासाठी शासकीय व खाजगी बस सेवा आहेत. गावात रेल्वे स्थानक नाही. गावात ऑटोरिक्षा, टमटम, टॅक्सी व व्हॅन उपलब्ध असतात.

धार्मिक स्थळे

जानूबाईचे मंदिर

असे म्हणतात की जानूबाई देवीचा अंश हा बैलाच्या पायाला चिकटून भोसे या गावात आला आहे. येथे देवीची खूप मोठी जत्रा भरते. या जत्रेमध्ये वेगवेगळ्या धर्माचे लोक येतात व आपला नवस देवीला पैशाची आंघोळ घालून फेडतात. या जत्रेमध्ये देवीला पुरणपोळीचा नैवेद्य दाखवतात. ही जत्रा दोन दिवस चालते. दुसऱ्या दिवशी रात्री देवीचा छबिना निघतो, देवीची मिरवणूक काढली जाते व संपूर्ण गाव आतषबाजीने न्हाऊन निघतो. जानूबाई ही नवसाला पावणारी देवी आहे. असे म्हणतात की जानूबाईच्या मूर्तीचा आकार दरवर्षी वाढत आहे. जानूबाईच्या पूजेचा मान हा परीट जमातीला जातो.
या गावात बैलपोळा ऊर्फ बेंदूर हा सणही जुन्या काळापासून विशेष उत्साहात साजरा केला जात आला आहे. जनावरांना सुंदर सजवले जाते. दरवर्षी अनेक कलाकार यासाठी आवर्जून गावात येतात.

यशवंतराव महाराजांचे मंदिर

यशवंतराव महाराज हे देवमामलेदार या नावाने ओळखले जायचे. हे खूप हुशार व सद्गुणी होते. ते सरकारी कर्मचारी होते. नाशिक जिल्ह्यातील सटाणा या गावामध्ये रहात. तेथेच ते यशवंतराव महाराजांचे देवमामलेदार झाले. त्यांनी इंग्रजांच्या काळात गरीब जनतेला दुष्काळात सरकारी खजिना वाटला होता.

देवमामलेदार यांचे नाशिकच्या पंचवटी येथे मोठे मंदिर आहे. भोसे गावातही देवमामलेदार महाराजांचे एक देऊळ आहे.

बाजार व पतव्यवस्था

गावात एटीएम आहे. गावात व्यापारी बँका, सहकारी बँका, शेतकी कर्ज संस्था आहेत. गावात स्वयंसहाय्य गट आहेत. गावात रेशनचे दुकान आहे. गावात मंडया / कायमचे बाजार व आठवड्याचा बाजार आहे. गावात कृषी उत्पन्न बाजार समिती आहे.

सिंचन सुविधा

सिंचनाचे स्रोत खालीलप्रमाणे आहेत (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):

• कालवे : नाहीत
• विहिरी / कूप नलिका : ९२
• तलाव / तळी : १
• ओढे : ५
• इतर : ४५०