अन्विता अब्बी
| अन्विता अब्बी | |
|---|---|
 अब्बी यांचे इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी मद्रास येथील फोटो. | |
| जन्म |
९ जानेवारी, १९४९ |
| पुरस्कार |
पद्मश्री राष्ट्रीय लोकभाषा सन्मान ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ ॲडव्हान्स्ड स्टडी फेलोशिप सुवर्ण पदक - दिल्ली विद्यापीठ एसओएएस, लंडन विद्यापीठ लेव्हरह्यूम प्रोफेसर मॅक्स प्लँक इन्स्टिट्यूट ऑफ इव्होल्युशनरी एन्थ्रोपोलॉजी भेट देणारे शास्त्रज्ञ केनेथ हेल पुरस्कार - लिंग्विस्टिक सोसायटी ऑफ अमेरिका (२०१५) |
|
संकेतस्थळ www.andamanese.net | |
प्रोफेसर अन्विता अब्बी (जन्म ९ जानेवारी, १९४९ ) या भारतीय भाषाशास्त्रज्ञ आणि अल्पसंख्याक भाषांचे अभ्यासक आहेत. त्या आदिवासी भाषा आणि दक्षिण आशियातील इतर अल्पसंख्याक भाषांवरील अभ्यासासाठी ओळखल्या जातात.[१] २०१३ मध्ये त्यांना भाषाशास्त्र क्षेत्रातील योगदानाबद्दल भारत सरकारचा चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार पद्मश्री देऊन सन्मानित करण्यात आले.[२]
चरित्र[संपादन]
अन्विता अब्बी यांचा जन्म ९ जानेवारी १९४९ रोजी आग्रा[३][४] येथे झाला. याच कुटुंबात अनेक हिंदी लेखकांचा जन्म झाला आहे.[५] स्थानिक संस्थांमध्ये शालेय शिक्षण घेतल्यानंतर, त्यांनी १९६८ मध्ये दिल्ली विद्यापीठातून अर्थशास्त्रात (बीए ऑनर्स) पदवी प्राप्त केली.[३][४] त्यानंतर, त्यांनी १९७० मध्ये प्रथम विभाग आणि प्रथम क्रमांकासह त्याच विद्यापीठातून भाषाशास्त्रात पदव्युत्तर पदवी (एमए) प्राप्त केले.[३][४] १९७५ मध्ये कॉर्नेल विद्यापीठ, इथाका, यूएसए, पीएचडी मिळविण्यासाठी त्यांनी अभ्यास सुरू ठेवला.[६] पीएचडी साठी त्यांनी सामान्य भाषाशास्त्रात प्रमुख आणि दक्षिण आशियाई भाषाशास्त्रात अल्प हा विषय निवडला.[३][४] त्यांनी सेंटर फॉर लिंग्विस्टिक्स, स्कूल ऑफ लँग्वेज, लिटरेचर अँड कल्चर स्टडीज येथे भाषाशास्त्राच्या प्राध्यापक म्हणून काम केले. [७] त्या सध्या नवी दिल्लीत राहतात.
वारसा[संपादन]
अन्विता अब्बी यांना भारतातील सहा भाषा कुटुंबे [७] आणि ग्रेट अंदमानीजच्या भाषा आणि संस्कृती [८] वर विस्तृत संशोधनाचे श्रेय दिले जाते. हे काम् त्यांनी लुप्तप्राय भाषा दस्तऐवजीकरण प्रकल्प (ई एल डी पी) प्रकल्पाचा भाग म्हणून केले.[९][१०][११] २००३ - २००४ मधील त्यांच्या अभ्यासामुळे दोन महान अंदमानी भाषा, जारवा आणि ओंगे यांची वेगळी वैशिष्ट्ये ओळखण्यात मदत झाली. याच कामामुळे भारताच्या सहाव्या भाषा कुटुंबाच्या संकल्पनेला चालना दिली.[८][१२] नंतरच्या काळात इतर विद्वानांनी अंदमानी लोकांवर केलेल्या संशोधनात या प्रदेशातील दोन वेगळे हॅप्लोग्रुप्स शोधून अन्विता अब्बीच्या निष्कर्षांची पुष्टी झाल्याची नोंद झाली आहे, उदा. एम३१ आणि एम३२.[७]
त्यांनी २००६ मध्ये या विषयावर पुन्हा संशोधन सुरू केले. अंदमान बेटांच्या तीन मरणासन्न भाषांच्या मॉर्फो-सिंटॅक्स आणि कोशावर लक्ष केंद्रित केले आणि ग्रेट अंदमानी भाषा भाषिकदृष्ट्या भिन्न भाषा कुटुंबातील असल्याचे सिद्ध करणारे पुरावे शोधून काढले.[३][४][१२] त्यांनी इंग्रजी-ग्रेट अंदमानी-हिंदी शब्दकोश देखील संकलित केला आहे.[१३] त्यांच्या सध्याच्या प्रकल्पामध्ये व्याकरण आणि ग्रेट अंदमानी भाषा आणि तेथील लोकांची उत्क्रांती समाविष्ट आहे.[३][४][७]
त्यांनी जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठात शिक्षकाचे काम केले. या दरम्यान त्यांनी २० पीएचडी आणि २९ एमफिल विद्यार्थ्यांना त्यांच्या संशोधनात मदत केली आहे.[३][४][७]
पदे[संपादन]
अन्विता अब्बी यांनी प्रशासकीय आणि शैक्षणिक स्तरावर अनेक महत्त्वाच्या पदांवर काम केले आहे. सध्याचे स्थान: संचालक, मौखिक आणि आदिवासी साहित्य अकादमी केंद्र, नवी दिल्ली भारत. सहायक प्राध्यापक, सायमन फ्रेझर विद्यापीठ, ब्रिटिश कोलंबिया, व्हँकुव्हर, कॅनडा आणि भारताच्या भाषिक समाजाचे अध्यक्ष.[१४] त्यांनी युनेस्को (२००२ पासून) आणि साहित्य अकादमी सारख्या संस्थांच्या सल्लागार म्हणून काम केले आहे. त्यांच्या द्रविडियन लिंग्विस्टिक्स असोसिएशन विंगमधील लिंग्विस्ट सोसायटी ऑफ इंडियाची आजीवन सदस्या आहेत आणि इंडियन लिंग्विस्टिक्स (१९९१ - १९९५) आणि इंटरनॅशनल जर्नल ऑफ द्रविडियन लिंग्विस्टिक्स[१५] (१९९२-) या दोन नियतकालिकांच्या संपादकीय मंडळावरही ती बसली आहे.[३][४][१४]
प्राध्यापक अन्विता अब्बी यांनी पार पाडलेल्या शैक्षणिक आणि संस्थात्मक जबाबदाऱ्यांची यादी खालीलप्रमाणे असू शकते:[३][४][१४]
- अध्यक्ष, भाषाशास्त्र आणि इंग्रजी केंद्र, जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ, नवी दिल्ली - १९९५ - १९९७ आणि २००७ पासून
- प्रॉक्टर - जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ
- विद्यापीठ अनुदान आयोग (युजीसी) पुनरावलोकन समिती- १९९६ चे सदस्य
- सदस्य - सल्लागार समिती - केंद्रीय भारतीय भाषा संस्था, म्हैसूर - मानव संसाधन विकास मंत्रालय, भारत - १९९६ आणि १९९९
- सदस्य - सल्लागार मंडळ - २००२ पासून आदिवासी आणि कमी ज्ञात भाषांमधील भाषा सन्मान पुरस्कारांसाठी साहित्य अकादमी
- सल्लागार - Linguapax संस्था, युनेस्को, २००० पासून
- सदस्य - संचालक मंडळ - टेरालिंगुआ, वॉशिंग्टन डीसी, यूएस - १९९८, २००१ - २००४ आणि २००४ - २००६.
- सदस्य - पुनरावलोकन समिती - द्रविड विद्यापीठ, कुप्पम, आंध्र प्रदेश - २००६
- बाह्य सदस्य - जर्मन अभ्यास केंद्र - जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ - १९९० - २००२
- बाह्य सदस्य - पूर्व आशियाई अभ्यास केंद्र - जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ - १९९० - २००२
- बाह्य सदस्य - फ्रेंच अभ्यास केंद्र - जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ - १९९० - २००२
- सदस्य - नियामक मंडळ - दौलत राम महाविद्यालय - १९९५ - २००१
- सदस्य - सल्लागार मंडळ - आंतरराष्ट्रीय हिंदी विद्यापीठ, वर्धा - १९९८ - २०००
- बाह्य सदस्य - कला विद्याशाखा, दिल्ली विद्यापीठ, दिल्ली - १९९५ - २०००
- सदस्य - द्विभाजन समिती - आफ्रो-एशियन स्टडीज केंद्र
- सदस्य - शैक्षणिक परिषद - जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ - 1995-1997
- सदस्य - दूरसंचार समिती - जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ - 1995-1996
- सदस्य - समतुल्य समिती - जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ - 1986-1988
- अध्यक्ष - संगीत संस्था - जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ - 1982-1986
- सल्लागार - कोकणी सर्वेक्षण - कोकणी अकादमी, गोवा - 1991-1992
- सल्लागार - पदव्युत्तर हिंदी भाषाशास्त्र अभ्यासक्रम - दिल्ली विद्यापीठ - 1991-1992
- संचालक - दक्षिण आशिया मीडिया सेंटर - कॅन्सस स्टेट युनिव्हर्सिटी, कॅन्सस - 1975-76
- सदस्य - सल्लागार मंडळ - साहित्य अकादमी (शास्त्रीय भाषा निवड) साठी
संदर्भ[संपादन]
- ^ "Lsi" (PDF). Lsi. 2013. Archived from the original (PDF) on 14 July 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ "Padma 2013". Press Information Bureau, Government of India. 25 January 2013. 10 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ a b c d e f g h i "JNU CV" (PDF). JNU CV. 2014. Archived from the original (PDF) on 28 October 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ a b c d e f g h i "Andamanese CV" (PDF). Andamanese. 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ "JNU Profile". JNU. 2014. Archived from the original on 9 March 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ "Faculty Profile". JNU. 2014. Archived from the original on 28 October 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ a b c d e "Hans Rausing Endangered Languages Project". Hans Rausing Endangered Languages Project. 2011. Archived from the original on 2014-09-08. 27 October 2014 रोजी पाहिले.. Hans Rausing Endangered Languages Project. 2011. Archived from the original Archived 2014-09-08 at the Wayback Machine. on 8 September 2014. Retrieved 27 October 2014.
- ^ a b "Andamanese Intro". Andamanese. 2014. Archived from the original on 28 October 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ "Vanishing Voices of the Great Andamanese". SOAS, University of London. 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ "Terra Lingua". Terra Lingua. 2014. Archived from the original on 14 April 2012. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ "ELDP". HRELP. 2014. Archived from the original on 26 October 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ a b "JNU Research". JNU Research. 2014. Archived from the original on 28 October 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ Anvita Abbi (30 October 2011). A Dictionary of the Great Andamanese Language: English-Great Andamanese-Hindi. Ratna Sagar. p. 480. ISBN 978-9350361252.
- ^ a b c "JNU Positions". JNU. 2014. Archived from the original on 28 October 2014. 27 October 2014 रोजी पाहिले.
- ^ "International Journal of Dravidian Linguistics". International Journal of Dravidian Linguistics. ISSN 0378-2484. Archived from the original on 10 July 2019. 28 October 2014 रोजी पाहिले.
बाह्य दुवे[संपादन]
- "Padma Awards List". Indian Panorama. 2014. 12 October 2014 रोजी पाहिले.
- "Padma Shri awarded Anvita Abbi's live interview on National Channel DD1". YouTube video. Doordarshan. 13 February 2013. 28 October 2014 रोजी पाहिले.