लेकिन...
1991 film directed by Gulzar | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| प्रकार | चलचित्र | ||
|---|---|---|---|
| मूळ देश | |||
| संगीतकार | |||
| पटकथा | |||
| निर्माता | |||
| दिग्दर्शक | |||
| प्रमुख कलाकार | |||
| प्रकाशन तारीख |
| ||
| |||
 | |||
लेकिन... हा १९९१ चा हिंदी नाट्य-रहस्यचित्रपट आहे, जो रवींद्रनाथ टागोर यांच्या १८९५ मधील क्षुधित पाषाण ( हंग्री स्टोन्स ) या लघुकथेवर आधारित आहे आणि गुलजार दिग्दर्शित आहे. यात विनोद खन्ना, डिंपल कपाडिया, अमजद खान, आलोक नाथ, आणि बीना बॅनर्जी यांच्या प्रमुख भूमिका आहेत आणि हेमा मालिनी यांची खास भूमिका आहे. या चित्रपटात रेवा (कपाडिया) नावाच्या एका अस्वस्थ भूताची कहाणी आहे जी मुक्ती शोधते आणि राजस्थानमधील राजा परम सिंगच्या प्राचीन राजवाड्याला वेठीस धरते. समीर (खन्ना) या प्रदेशातील मौल्यवान वस्तू वाचवण्यासाठी सरकारने पाठवलेल्या संग्रहालयाच्या क्युरेटर भेटतो. ती तिची दुःखद कहाणी समोर आणते व समीर तिला मुक्त करण्यात मदत करण्याचा दृढनिश्चय करतो.[१]
गायिका लता मंगेशकर सोबत हृदयनाथ मंगेशकर व बाळ फुले यांनी सह-निर्मित चित्रपट हा प्रदर्शित होण्यास चार वर्षे लागली. डिंपल कपाडियाच्या कामगिरीचे विशेष कौतुकासह, सकारात्मक पुनरावलोक मिळाले. हृदयनाथ यांनी रचलेली गीत चांगलीच गाजली, लतादीदींनी "यारा सीली सीली" हे सादरीकरण विशेष लोकप्रिय झाले. ३८ व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमध्ये, चित्रपटाने पाच पुरस्कार जिंकले जो त्या वर्षाचा विक्रम होता: हृदयनाथसाठी सर्वोत्कृष्ट संगीत दिग्दर्शन, लतासाठी सर्वोत्कृष्ट महिला पार्श्वगायिका आणि गुलजारसाठी सर्वोत्कृष्ट गीतकार. ३७ व्या फिल्मफेर पुरस्कारांमध्ये, चित्रपटाला सर्वोत्कृष्ट गीतकाराचा पुरस्कार मिळाला आणि कपाडियाला तिच्या अभिनयासाठी सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीसाठी नामांकन मिळाले.
पात्र
[संपादन]- विनोद खन्ना - समीर नियोगी
- डिंपल कपाडिया - रेवा
- अमजद खान - शफी अहमद सिद्दीकी
- बीना बॅनर्जी – शारदा, शफीची पत्नी
- आलोक नाथ - उस्ताद मेराज अली
- हेमा मालिनी - तारा (पाहुणे कलाकार)
- मून मून सेन - पम्मी
- विजयेंद्र घाटगे - राजा परम सिंह
निर्मीती
[संपादन]चित्रपट निर्मितीसाठी लता मंगेशकर यांचा पुढाकार केवळ चांगल्या संगीतासह चित्रपट बनवण्याच्या कल्पनेभोवती फिरत होता, कारण चित्रपट उद्योगात प्रचलित असलेल्या गाण्यांच्या गुणवत्तेमुळे त्या निराश होत्या. [२] नियोजित चित्रपटाचे दिग्दर्शन करण्यासाठी तिने गुलजार यांच्याशी संपर्क साधला.[३] तिची कल्पना स्वीकारल्यानंतर, त्याने रवींद्रनाथ टागोरांच्या लघुकथेचे रुपांतर करण्याचा निर्णय घेतला. गुलजार यांनी नंतर त्यांची टागोरांची निवड स्पष्ट केली: "मला टागोरांचा मूळ कथा बांग्ला भाषेच्या बाहेर आणायची होती." [४] त्यांच्या संभाषणात, लता आणि गुलजार अनेकदा अलौकिक घटनांवर चर्चा करत असत. ते दिवस होते जेव्हा कथित पुनर्जन्माची प्रकरणे प्रेसमध्ये नोंदवली जात होती. सुशिक्षित लोक देखिल काही प्रमाणात शंका घेऊन त्यांचा स्वीकार करतील आणि त्यांचे वाद अनेकदा "लेकिन..." (परंतु...) ने संपत असे. ह्या अर्थाने चित्रपटाचे शीर्षक लेकिन... ठेवण्यात आले.[२]
कपाडियाला या प्रकल्पाची माहिती मिळताच, तिने गुलजार आणि मंगेशकर यांना वारंवार फोन करून शेवटी रेवाचा भाग मिळवला.[५] विनोद खन्ना, जे अभिनयापासून दूर गेले होते आणि पुनरागमनाची योजना आखत होते, त्यांनी गुलजार यांच्याशी संपर्क साधला आणि समीरच्या भूमिकेसाठी साइन केले.[६] हा चित्रपट तयार होऊन प्रदर्शित होण्यास चार वर्षे लागली. क्रिकेट खेळाडू सुनील गावस्कर यांनी १९८७ मध्ये मुहुर्त केला.[७] चित्रपटाचे चित्रीकरण १९८९ दरम्यान झाले.[८] गुलजार यांनी शूटिंगची ठिकाणे शोधत राजस्थानमध्ये सुमारे ५,००० किलोमीटर प्रवास केला होता.[९] कपाडियाचे पात्राला अधिक खरे बनवण्यासाठी, गुलजारने कपाडियाला चित्रीकरणादरम्यान डोळे मिचकावण्यास मनाई केली होती जेणेकरून तिची नजर स्थिर राहील.[२]
गाणी
[संपादन]लेकिनची सर्व गाणी... हृदयनाथ मंगेशकर यांनी संगीतबद्ध केले होते आणि गीते गुलजार यांनी लिहिली होती.[१०][११] सिने ब्लिट्झ मासिकाने गीतांचे वर्णन हृदयनाथचे "अजूनपर्यंतचे सर्वाधिक साकारलेले कार्य".[१२] "सुनियो जी अरज म्हारि" हे पंडित मणिप्रसाद यांचे राग विहंगिणीतील रचनेवर आधारित आहे.[१३] इंडिया टुडेने गीतांचे वर्णन "हिंदुस्थानी शास्त्रीय आणि राजस्थानी लोकागीतां मिश्रण" असे केले आहे जे "आरामदायक आणि भावपूर्ण" आहे.[१४]
| क्र. | शीर्षक | गायक | अवधी |
|---|---|---|---|
| १. | "केसरीया बालम ओजी के तुम्से लागे नैन" | लता मंगेशकर | ५:२४ |
| २. | "केसरीया बालम मोहे बावरी बोले लोग" | लता मंगेशकर | ६:०८ |
| ३. | "सुरमयी शाम" | सुरेश वाडकर | ५:५० |
| ४. | "यारा सिली सिली" | लता मंगेशकर | ५:०५ |
| ५. | "सुनीयोजी अरज" | लता मंगेशकर | ५:०४ |
| ६. | "झुटे नैना" | आशा भोसले, सत्यशील देशपांडे | ६:१८ |
| ७. | "मै एक साडी से" | लता मंगेशकर | ५:३२ |
| ८. | "जा जा रे" | लता मंगेशकर, हृदयनाथ मंगेशकर | ३:१७ |
| ९. | "दिले मे लेकर तुम्हारी याद चले" | लता मंगेशकर | ४:०० |
पुरस्कार
[संपादन]| पुरस्कार | श्रेणी | प्राप्तकर्ता | परिणाम | संदर्भ |
|---|---|---|---|---|
| ३८वे राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार | सर्वोत्कृष्ट महिला पार्श्वगायिका | लता मंगेशकर | विजयी | [१५] |
| सर्वोत्कृष्ट कला दिग्दर्शन | नितीश रॉय | विजयी | ||
| सर्वोत्तम पोशाख डिझाइन | भानू अथैय्या | विजयी | ||
| सर्वोत्कृष्ट संगीत दिग्दर्शन | हृदयनाथ मंगेशकर | विजयी | ||
| सर्वोत्कृष्ट गीत | गुलजार | विजयी | ||
| ३७ वा फिल्मफेर पुरस्कार | सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीचा फिल्मफेअर पुरस्कार | डिंपल कापडिया | नामांकन | [१६] |
| सर्वोत्कृष्ट संगीत दिग्दर्शक | हृदयनाथ मंगेशकर | नामांकन | ||
| सर्वोत्कृष्ट गीतकार | " यारा सीली सीली " साठी गुलजार | विजयी | [१७] | |
| ५५ वे बंगाल चित्रपट पत्रकार असोसिएशन पुरस्कार | सर्वोत्कृष्ट गीतकार (हिंदी) | गुलजार | विजयी | [१८] |
| सर्वोत्कृष्ट महिला पार्श्वगायिका (हिंदी) | लता मंगेशकर | विजयी | ||
| सर्वोत्कृष्ट कला दिग्दर्शक (हिंदी) | नितीश रॉय | विजयी |
संदर्भ
[संपादन]- ^ Rajadhyaksha & Willemen 1999, पान. 498.
- ^ a b c Gulzar 2004.
- ^ Subhash K., Jha (4 May 2017). "Gulzar shattered by dear friend Vinod Khanna's death". Bollywood Hungama (इंग्रजी भाषेत). 9 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Narayan, Hari (14 August 2016). "Tagore through Gulzar's eyes". द हिंदू (इंग्रजी भाषेत). 1 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Jha, Subhash K. (8 June 2021). "Dimple Kapadia's finest 5 performances". National Herald (इंग्रजी भाषेत). 8 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Rosario, Kennith; Joshi, Namrata (28 April 2017). "'Vinod Khanna was a restless sort of a spirit'". द हिंदू (इंग्रजी भाषेत). 9 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ "Lata launches film". The Indian Express (इंग्रजी भाषेत). PTI. 28 September 1987. 1 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Venkatesh, Jyothi (7 February 2022). "How I met Lata Didi for the first time and she shooed me point blank from the sets of her film Lekin: Jyothi Venkatesh". CineBlitz. 8 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Saran, Sathya (24 May 2012). "Echoes of nature". The Asian Age. 9 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Arunachalam 2020.
- ^ Anantharaman 2008, पान. 124.
- ^ "Lekin". Cine Blitz (इंग्रजी भाषेत). Blitz Publications. 1990. 9 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Naik, Rineeta (12 November 2016). "Audio master: Gulzar's 'Lekin' is a mystery in an enigma wrapped in raag Maand". Scroll.in. 1 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ "Latest music releases". इंडिया टुडे (इंग्रजी भाषेत). 31 December 1990. 9 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ "38th National Film Awards" (PDF). dff.nic.in. Directorate of Film Festivals. 1991. 31 January 2022 रोजी पाहिले.
- ^ "The Nominations – 1991". Filmfare. The Times Group. 4 July 2007 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 1 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ "The Winners - 1991". Filmfare. The Times Group. 29 October 2007 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
- ^ "1992 – 55th Annual BFJA Awards – Awards for the Year 1991". BFJA. 8 January 2010 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 24 October 2020 रोजी पाहिले.
- पुस्तके
- Anantharaman, Ganesh (2008). Bollywood Melodies: A History of the Hindi Film Song (इंग्रजी भाषेत). Penguin Books India. ISBN 978-0-14-306340-7.
- Arunachalam, Param (14 April 2020). BollySwar: 1981 - 1990 (इंग्रजी भाषेत). Mavrix Infotech Private Limited. ISBN 978-81-938482-2-7.
- Gulzar, Meghna (2004). Because he is ... Rupa & Co. ISBN 81-291-0364-8. 20 October 2020 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 14 October 2020 रोजी पाहिले.
- Rajadhyaksha, Ashish; Willemen, Paul (1999). Encyclopedia of Indian Cinema. Routledge. ISBN 978-1-135-94325-7.