सोमनाथ चटर्जी

चित्र:Somnath Chatterjee.jpg

सोमनाथ चॅटर्जी

सोमनाथ चॅटर्जी (जन्म : तेजपूर-आसाम, २५ जुलै १९२९; मृत्यू : कलकत्ता, १३ ऑगस्ट २०१८) हे कम्युनिस्ट पक्षाचे (CPIचे)नेते होते. ते १४ व्या लोकसभेचे सभापती होते. कम्युनिस्ट पक्षाचे उमेदवार (CPI) म्हणून इ.स. १९७१ च्या लोकसभा निवडणुकीत पश्चिम बंगाल राज्यातील बरद्वान मतदारसंघातून आणि इ.स. १९७७ आणि इ.स. १९८० च्या लोकसभा निवडणुकांत पश्चिम बंगाल राज्यातील जादवपूर मतदारसंघातून ते लोकसभेवर निवडून गेले होते.

इ.स. १९८४ च्या लोकसभा निवडणुकीत त्यांचा काँग्रेस पक्षाच्या उमेदवार ममता बॅनर्जी यांनी जादवपूर लोकसभा मतदारसंघात पराभव केला. त्यानंतर ते इ.स. १९८५ मध्ये पश्चिम बंगाल राज्यातील बोलपूर लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेले. पुढे, इ.स. १९८९, इ.स. १९९१, इ.स. १९९६, इ.स. १९९८, इ.स. १९९९ आणि इ.स. २००४ च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये त्यांनी त्याच मतदारसंघातून विजय मिळवला.

अभ्यासू वृत्ती, आपला मुद्दा कौशल्याने मांडायची हातोटी आणि इंग्रजी भाषेवरील प्रभुत्व, यामुळे त्यांनी लोकसभेच्या कामकाजावर आपला प्रभाव पाडला.. जुलै इ.स. २००८ मध्ये मनमोहन सिंह सरकारवरील विश्वासदर्शक ठरावादरम्यान त्यांनी लोकसभा अध्यक्षपदाचा राजीनामा न देता सभाध्यक्षपदाची जबाबदारी पार पाडली. त्या कारणावरून त्यांचे कम्युनिस्ट पक्षाच्या केंद्रीय नेतृत्वाशी मतभेद झाले आणि त्यांची पक्षातून हकालपट्टी करण्यात आली. त्यानंतर त्यांनी इ.स. २००९ ची लोकसभा निवडणूक न लढवता सक्रिय राजकारणातून निवृत्ती घेतली.

बालपण

सोमनाथ चॅटर्जी यांच्या कुटुंबाची आर्थिक स्थिती वाईट नव्हती, पण आईमुळे सबंध कुटुंबात ’साधी राहणी’ हे तत्त्व सहजपणे रुजले होते. त्यांचे वडील निर्मलचंद्र चॅटर्जी बंगाल हिंदू महासभेचे संस्थापक अध्यक्ष होते, त्यामुळे घरात राजकारणाचा वारसा होता. त्यांच्या आईचे नाव वीणापाणिदेवी. वडील मानवाधिकाराच्या क्षेत्रात काम करीत असल्याने त्यांच्याकडे राजकीय-सामाजिक क्षेत्रातले बरेच कार्यकर्ते येत. सिटूचे (सेंटर ऑफ इंडियन ट्रेड युनियनचे) कार्यकर्तेही येत. त्यांच्यामुळेच सोमनाथ चटर्जी कम्युनिस्ट पक्षाकडे ओढले गेले. सन १९६८मध्ये ते कम्युनिस्ट पक्षात दाखल झाले.

मृत्यू

सोमनाथ चॅटर्जींचे १३ ऑगस्ट २०१८ रोजी कोलकातातील राहत्या घरी वयाच्या ८९व्या वर्षी निधन झाले.

सोमनाथ चॅटर्जी यांनी लिहिलेली पुस्तके

• Collected Speeches Of Somnath Chatterjee (२०१२)
• Keeping The Faith : Memoirs Of A Parliamentarian (प्रकाशनाची तारीख - ऑगस्ट २०१४). (मराठी अनुवाद - तपनिष्ठेची जपणूक. अनुवादक - शारदा साठे, राजहंस प्रकाशन - २०१५)