"रुई" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
छोNo edit summary |
No edit summary |
||
| ओळ २: | ओळ २: | ||
==[[जीवशास्त्र|जीवशास्त्रीय]] रचना== |
==[[जीवशास्त्र|जीवशास्त्रीय]] रचना== |
||
'''रुई'''ही एक [[आयुर्वेद| |
'''रुई'''ही एक विषारी [[आयुर्वेद|आयुर्वेदिक]] औषधी वनस्पती आहे. शास्त्रीय नाव - [https://en.wikipedia.org/wiki/Calotropis_procera Calotropis Procera]. या झाडाचे पान तोडल्यानंतर यातुन दूध सदृश चिकट पातळ पदार्थ निघतो. या झाडांच्या फुलांचे गुच्छ मनमोहक दिसतात. यामुळे [[भुंगा|भुंगे]], कीटक व [[फुलपाखरू|फुलपाखरे]] यांचा सतत वावर याच्या जवळ असतो. .<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |http://www.loksatta.com/aurangabad-news/rate-of-cotton-1175242/ |शीर्षक= परभणीच्या बाजारात कापसाला भाव, पण शेतकऱ्यांकडे अभाव!|publisher= लोकसत्ता दैनिक |date=२२ डिसेंबर, इ.स. २०१५}} </ref> |
||
==औषधी उपयोग== |
==औषधी उपयोग== |
||
[[मूळव्याध|मूळव्याधीचा]] मोड,चामखीळ, जास्त वाढलेले मांस, जाड कातडी यावर उपचार करण्याकरिता अनेक प्रकारचे क्षार घासून लावण्याचा विधी आयुर्वेदात सांगितला आहे. [[आघाडा]], [[सातू]], [[केळी|केळीचे]] खुंट, [[निवडुंग]], रुई अशा विविध वनस्पतींचे पचांग जाळून पाण्यात भिजत ठेवून, ते पाणी नंतर आटवून क्षार तयार करता येतात.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.loksatta.com/lokprabha/ayurved-4-1129711/ |शीर्षक= शरीराला हितकारक |publisher= लोकसत्ता दैनिक |date=७ ऑगस्ट, इ.स. २०१५}}</ref>पायात कांटा/काचेचा बारीक तुकडा/शिळक गेली असता याचे दुध लावल्यावर ती जागा पिकत नाही व कांटा लवकर आपोआप बाहेर येतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.loksatta.com/thane-news/ganesha-patri-with-medicinal-qualities-1143465/ |शीर्षक= शहर शेती : गणपतीची पत्री व तिचे औषधी उपयोग |publisher= लोकसत्ता दैनिक |date=२३ सप्टेंबर, इ.स. २०१५}} </ref> |
[[मूळव्याध|मूळव्याधीचा]] मोड,चामखीळ, जास्त वाढलेले मांस, जाड कातडी यावर उपचार करण्याकरिता अनेक प्रकारचे क्षार घासून लावण्याचा विधी आयुर्वेदात सांगितला आहे. [[आघाडा]], [[सातू]], [[केळी|केळीचे]] खुंट, [[निवडुंग]], रुई अशा विविध वनस्पतींचे पचांग जाळून पाण्यात भिजत ठेवून, ते पाणी नंतर आटवून क्षार तयार करता येतात.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.loksatta.com/lokprabha/ayurved-4-1129711/ |शीर्षक= शरीराला हितकारक |publisher= लोकसत्ता दैनिक |date=७ ऑगस्ट, इ.स. २०१५}}</ref>पायात कांटा/काचेचा बारीक तुकडा/शिळक गेली असता याचे दुध लावल्यावर ती जागा पिकत नाही व कांटा लवकर आपोआप बाहेर येतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.loksatta.com/thane-news/ganesha-patri-with-medicinal-qualities-1143465/ |शीर्षक= शहर शेती : गणपतीची पत्री व तिचे औषधी उपयोग |publisher= लोकसत्ता दैनिक |date=२३ सप्टेंबर, इ.स. २०१५}} |
||
</ref> |
|||
रुई विषारी वनस्पती असल्याने तिचा कोणताही भाग मुखाने सेवन करता येत नाही. |
|||
==प्रकार== |
==प्रकार== |
||
या झाडात दोन प्रकार आहेत. एक जांभळ्या फुलाची रुई व दुसरी पांढर्‍या फुलाची रुई. जांभळ्या फुलाची रुई सर्वत्र आढळते. पांढर्‍या फुलाची रुई क्वचितच सापडते. पांढर्‍या फुलाच्या रुईला 'मंदार' असेही नाव आहे. या १२ वर्षे वयापेक्षा जास्त वयाच्या वृक्षाच्या मुळाशी गणपतीचा आकार तयार होतो असा जुना समज आहे.{{संदर्भ हवा}} |
या झाडात दोन प्रकार आहेत. एक जांभळ्या फुलाची रुई व दुसरी पांढर्‍या फुलाची रुई. जांभळ्या फुलाची रुई सर्वत्र आढळते. पांढर्‍या फुलाची रुई क्वचितच सापडते. पांढर्‍या फुलाच्या रुईला 'मंदार' असेही नाव आहे. या १२ वर्षे वयापेक्षा जास्त वयाच्या वृक्षाच्या मुळाशी गणपतीचा आकार तयार होतो असा जुना समज आहे.{{संदर्भ हवा}} |
||
हिंदी-मराठीत [[कापूस|कापसाला]]सुद्धा रुई म्हणतात. पण रुई या विषारी वनस्पतीचा आणि कापसाचा काही संबंध नाही. |
|||
==धार्मिक महत्व== |
==धार्मिक महत्व== |
||
०१:०३, २१ मे २०१६ ची आवृत्ती
 | हा लेख/विभाग स्वत:च्या शब्दात विस्तार करण्यास मदत करा. |
जीवशास्त्रीय रचना
रुईही एक विषारी आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आहे. शास्त्रीय नाव - Calotropis Procera. या झाडाचे पान तोडल्यानंतर यातुन दूध सदृश चिकट पातळ पदार्थ निघतो. या झाडांच्या फुलांचे गुच्छ मनमोहक दिसतात. यामुळे भुंगे, कीटक व फुलपाखरे यांचा सतत वावर याच्या जवळ असतो. .[१]
औषधी उपयोग
मूळव्याधीचा मोड,चामखीळ, जास्त वाढलेले मांस, जाड कातडी यावर उपचार करण्याकरिता अनेक प्रकारचे क्षार घासून लावण्याचा विधी आयुर्वेदात सांगितला आहे. आघाडा, सातू, केळीचे खुंट, निवडुंग, रुई अशा विविध वनस्पतींचे पचांग जाळून पाण्यात भिजत ठेवून, ते पाणी नंतर आटवून क्षार तयार करता येतात.[२]पायात कांटा/काचेचा बारीक तुकडा/शिळक गेली असता याचे दुध लावल्यावर ती जागा पिकत नाही व कांटा लवकर आपोआप बाहेर येतो.[३] रुई विषारी वनस्पती असल्याने तिचा कोणताही भाग मुखाने सेवन करता येत नाही.
प्रकार
या झाडात दोन प्रकार आहेत. एक जांभळ्या फुलाची रुई व दुसरी पांढर्‍या फुलाची रुई. जांभळ्या फुलाची रुई सर्वत्र आढळते. पांढर्‍या फुलाची रुई क्वचितच सापडते. पांढर्‍या फुलाच्या रुईला 'मंदार' असेही नाव आहे. या १२ वर्षे वयापेक्षा जास्त वयाच्या वृक्षाच्या मुळाशी गणपतीचा आकार तयार होतो असा जुना समज आहे.[ संदर्भ हवा ]
हिंदी-मराठीत कापसालासुद्धा रुई म्हणतात. पण रुई या विषारी वनस्पतीचा आणि कापसाचा काही संबंध नाही.
धार्मिक महत्व
रुई हा वृक्ष हनुमान या देवतेचा आवडता वृक्ष आहे. याच्या फुलांची माळ करून ती हनुमानास अर्पण करतात. हा श्रावण नक्षत्राचा आराध्यवृक्ष आहे.[४]
चित्र दालन
-
रुईचे झाड -
रुईची पाने -
जांभळ्या रुईची फुले -
पांढर्‍या रुईची फुले
संदर्भ
- ^ . लोकसत्ता दैनिक. २२ डिसेंबर, इ.स. २०१५. Text "http://www.loksatta.com/aurangabad-news/rate-of-cotton-1175242/ " ignored (सहाय्य);
|date=मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty|title=(सहाय्य); Missing or empty|url=(सहाय्य) - ^ . लोकसत्ता दैनिक. ७ ऑगस्ट, इ.स. २०१५ http://www.loksatta.com/lokprabha/ayurved-4-1129711/.
|date=मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty|title=(सहाय्य) - ^ . लोकसत्ता दैनिक. २३ सप्टेंबर, इ.स. २०१५ http://www.loksatta.com/thane-news/ganesha-patri-with-medicinal-qualities-1143465/.
|date=मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty|title=(सहाय्य) - ^ . लोकसत्ता दैनिक. २० मार्च, इ.स. २०१५ http://www.loksatta.com/lokprabha/anniversary-special-issue-2015-26-1082954/.
|date=मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य); Missing or empty|title=(सहाय्य)