रोहिणी बालकृष्णन

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

 

रोहिणी बालकृष्णन
नागरिकत्व भारतीय
राष्ट्रीयत्व भारतीय
प्रशिक्षण टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च
डॉक्टरेटचे मार्गदर्शक वेरोनिका रॉड्रिग्ज
डॉक्टरेटकरता विद्यार्थी नताशा म्हात्रे

रोहिणी बालकृष्णन या भारतीय जैव ध्वनितज्ञ आहेत. त्या भारतीय विज्ञान संस्था, बेंगळुरू येथील सेंटर फॉर इकोलॉजिकल सायन्सेसच्या वरिष्ठ प्राध्यापिका आणि अध्यक्षा आहेत. त्यांचे संशोधन प्राणी संप्रेषण आणि बायोकॉस्टिक्सच्या लेन्सद्वारे प्राण्यांच्या वर्तनावर केंद्रित आहे.[१][२]

शिक्षण आणि करिअर[संपादन]

रोहिणी बालकृष्णन यांची जीवशास्त्रात पदवी आहे. तसेच प्राणीशास्त्रात पदव्युत्तर पदवी घेतली आहे. त्यांनी १९९१ मध्ये मुंबई, भारतातील टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च (टीआयएफआर) मधून वर्तन अनुवांशिक विषयात पीएचडी प्राप्त केली. त्या वेरोनिका रॉड्रिग्ज यांची पीएच.डीसाठीची पहिली विद्यार्थिनी होती. वेरोनिका रॉड्रिग्ज या एक भारतीय अनुवंशशास्त्रज्ञ आहेत.[३][४] त्यानंतर त्यांनी वर्तणुकीशी संबंधित इकोलॉजी क्षेत्रात प्रवेश केला. प्राण्यांमधील ध्वनिक संप्रेषणाचा अभ्यास केला आणि मॅकगिल विद्यापीठ, कॅनडा येथे १९९३ ते १९९६ पर्यंत पोस्टडॉक्टरल संशोधन केले. त्यानंतर जर्मनीच्या एर्लांगन विद्यापीठात (१९९६-१९९८) दुसरे पोस्टडॉक केले.[२] त्यांनी १९९८ मध्ये भारतीय विज्ञान संस्था, बंगळुरू येथे प्रवेश घेतला जेथे त्या सध्या पर्यावरण विज्ञान केंद्राची प्राध्यापिका आणि अध्यक्षा आहेत.[२]

संशोधन[संपादन]

रोहिणी बालकृष्णन यांच्या सध्याच्या संशोधनाचा उद्देश ध्वनिक संप्रेषणाचा वापर करून प्राण्यांच्या वर्तनाची कारणे आणि परिणाम समजून घेणे हा आहे. त्यांची प्रयोगशाळा दक्षिण भारतातील उष्णकटिबंधीय जंगलांमध्ये वसलेल्या अनेक फील्ड साइट्समधील वर्तन आणि पर्यावरणीय दबावांचा अभ्यास करते.[५] हे काम प्रामुख्याने कुद्रेमुख राष्ट्रीय उद्यानातील क्रिकेट आणि वटवाघुळांवर,[६] मुदुमलाई वन्यजीव अभयारण्यातील हत्ती[७] आणि बिलीगिरी रंगास्वामी मंदिर अभयारण्यातील गाणाऱ्या पक्ष्यांवर केंद्रित आहे.[८] ग्रेटर रॅकेट-टेलेड ड्रोंगोमध्ये व्होकल कम्युनिकेशनचा अभ्यास करणारी तिची लॅब पहिली होती.[९] ध्वनिक संप्रेषण आणि वर्तन वापरून, तिचे संशोधन अनेक थीम शोधते: सिग्नल मेकॅनिक्स आणि ध्वनी-उत्पादक क्रिकेटचे शरीरविज्ञान आणि प्राप्त करणाऱ्या कीटकांचे श्रवणविषयक वर्तन. तिचे कार्य चारा आणण्याच्या रणनीती आणि शिकारी-शिकार परस्परसंवाद तसेच पुनरुत्पादक निवडी आणि जोडीदार निवड यावर देखील लक्ष देते. [१०] संशोधनाव्यतिरिक्त, तिला ओळख सुलभ करण्यासाठी विविध प्रजातींच्या ध्वनिक सिग्नल्सचे डेटाबेस विकसित आणि प्रमाणित करण्यात देखील रस आहे. हे नॉन-इनवेसिव्ह सॅम्पलिंगसाठी अनुमती देणाऱ्या वातावरणात स्थापित स्वयंचलित रेकॉर्डर वापरून नियतकालिक जैवविविधता निरीक्षण सक्षम करते. तिच्या टीमने २०० हून अधिक हत्तींच्या कॉलची लायब्ररी बनवली आहे आणि पक्ष्यांच्या ९० पेक्षा जास्त प्रजातींचे रेकॉर्डिंग केले आहे.[७][८]

वारसा[संपादन]

मेक्सिको आणि केरळमध्ये सापडलेल्या क्रिकेटच्या दोन प्रजातींना तिच्या सन्मानार्थ ओकॅन्थस रोहिणी आणि टेलीओग्रिलस रोहिणी असे नाव देण्यात आले आहे.[११][१२] रोहिणी बालकृष्णन यांनी बंगळुरूमधील भारतीय विज्ञान संस्था कॅम्पसमध्ये प्रोझ्वेनेला बेंगलोरेन्सिससह अनेक नवीन प्रजातींचा क्रिकेटचा शोध लावला आहे.[१२]

प्रकाशने[संपादन]

  • देब, आर., मोडक, एस., आणि बालकृष्णन, आर. (२०२०). धक्कादायक: ट्री क्रिकेट्समध्ये स्व-निर्मित साधनांचा वापर करून फसवणूक करणारी रणनीती. बायोआरक्सिव्ह https://doi.org/10.1101/2020.05.06.080143 [१३]
  • तोरसेकर, व्हीआर आणि बालकृष्णन, आर. (२०२०). ट्री क्रिकेटमधील शिकारीच्या जोखमीच्या प्रतिसादात पर्यायी पुनरुत्पादक युक्तींमध्ये लैंगिक फरक. कार्यात्मक पर्यावरणशास्त्र ३४, २३२६–२३३७. https://doi.org/10.1111/1365-2435.13652
  • बक्सटन, आरटी, अग्निहोत्री, एस., रॉबिन, व्हीव्ही, गोयल, ए. आणि रोहिणी बालकृष्णन. (२०१८). भारतीय जैवविविधता हॉटस्पॉटमध्ये विविध भू-वापराच्या प्रकारांमध्ये एव्हीयन विविधतेचे जलद सूचक म्हणून ध्वनिक निर्देशांक. जर्नल ऑफ इकोकॉस्टिक्स, २, GWPZVD (1-17) .
  • राजारामन, के., गोड्थी, व्ही., प्रताप, आर. आणि बालकृष्णन, आर. (२०१५) एक कादंबरी ध्वनिक-कंपनात्मक मल्टीमोडल युगल. जर्नल ऑफ एक्सपेरिमेंटल बायोलॉजी २१८, ३०४२–३०५०. doi:10.1242/jeb.122911
  • रोहिणी बालकृष्णन (२००५). प्रजाती संकल्पना, प्रजाती सीमा आणि प्रजाती ओळख: उष्ण कटिबंधातील एक दृश्य, पद्धतशीर जीवशास्त्र, खंड ५४, अंक ४, ऑगस्ट २००५, पृष्ठे ६८९-६९३, https://doi.org/10.1080/1063515059095 [१४]
  • बालकृष्णन आर., पोलॅक जी. (१९९६). मैदानी क्रिकेटमधील कोर्टशिप गाण्याची ओळख, टेलीओग्रिलस ओशनिकस, प्राणी वर्तन खंड ५१, अंक २, फेब्रुवारी १९९६, पृष्ठे ३५३–३६६, https://doi.org/10.1006/anbe.1996.0034 [६]
  • बालकृष्णन, आर., आणि पोलॅक, जी. (१९९७). क्रिकेट टेलीओग्रिलस ओशनिकस मधील पुरुषांना कोर्टिंग करण्यासाठी महिला प्रतिसादांमध्ये अँटेनल सेन्सरी संकेतांची भूमिका. जर्नल ऑफ एक्सपेरिमेंटल बायोलॉजी, २०० (३), ५११ एलपी – ५२२. http://jeb.biologists.org/content/200/3/511.abstract [१५] वरून पुनर्प्राप्त

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ "IISc Team Studying how Insects Talk". Neweindianexpress.com. Archived from the original on 29 November 2015. 2016-07-17 रोजी पाहिले.
  2. ^ a b c "Chasing the Music in Nature: In Conversation with Bioacoustician Dr Rohini Balakrishnan". The Weather Channel (इंग्रजी भाषेत). 2020-09-30 रोजी पाहिले.
  3. ^ "Obaid Siddiqi and Veronica Rodrigues". Ces.iisc.ernet.in. 2016-07-17 रोजी पाहिले.
  4. ^ "4 Academic generations". ces.iisc.ernet.in. 2020-09-30 रोजी पाहिले.
  5. ^ "Ecology of acoustic signaling and the problem of masking interference in insects". Journal of Comparative Physiology A.
  6. ^ a b Balakrishnan, ROHINI; Pollack, GERALD S. (1996-02-01). "Recognition of courtship song in the field cricket,Teleogryllus oceanicus". Animal Behaviour (इंग्रजी भाषेत). 51 (2): 353–366. doi:10.1006/anbe.1996.0034. ISSN 0003-3472.Balakrishnan, ROHINI; Pollack, GERALD S. (1 February 1996). "Recognition of courtship song in the field cricket,Teleogryllus oceanicus". Animal Behaviour. 51 (2): 353–366. doi:10.1006/anbe.1996.0034. ISSN 0003-3472. S2CID 16028662.
  7. ^ a b Nair, S.; Balakrishnan, R.; Seelamantula, C. S.; Sukumar, R. (2009). "Vocalizations of wild Asian elephants (Elephas maximus): structural classification and social context". The Journal of the Acoustical Society of America. 126 (5): 2768–2778. Bibcode:2009ASAJ..126.2768N. doi:10.1121/1.3224717. PMID 19894852.
  8. ^ a b "Decoding Birdsong".
  9. ^ Agnihotri, Samira; Sundeep, P. V. D. S.; Seelamantula, Chandra Sekhar; Balakrishnan, Rohini (6 March 2014). "Quantifying Vocal Mimicry in the Greater Racket-Tailed Drongo: A Comparison of Automated Methods and Human Assessment". PLOS ONE. 9 (3): e89540. Bibcode:2014PLoSO...989540A. doi:10.1371/journal.pone.0089540. PMC 3945749. PMID 24603717.
  10. ^ Bhattacharya, M.; Isvaran, K.; Balakrishnan, R. (2017). "A statistical approach to understanding reproductive isolation in two sympatric species of tree crickets". Journal of Experimental Biology. 220 (Pt 7): 1222–1232. doi:10.1242/jeb.146852. PMID 28096428.
  11. ^ "Oecanthus rohiniae sp. nov. (Gryllidae: Oecanthinae): A new chirping tree cricket of the rileyi species group from Mexico". Journal of Orthoptera Research. 18 Feb 2021.
  12. ^ a b "Rohini Balakrishnan, IISc scientist who 'shares' name with cricket species in Kerala & Mexico". The Print.
  13. ^ Deb, Rittik; Modak, Sambita; Balakrishnan, Rohini (2020-05-07). "Baffling: A cheater strategy using self-made tools in tree crickets". bioRxiv (इंग्रजी भाषेत): 2020.05.06.080143. doi:10.1101/2020.05.06.080143.
  14. ^ Balakrishnan, Rohini (2005-08-01). "Species Concepts, Species Boundaries and Species Identification: A View from the Tropics". Systematic Biology (इंग्रजी भाषेत). 54 (4): 689–693. doi:10.1080/10635150590950308. ISSN 1063-5157. PMID 16126664.
  15. ^ Balakrishnan, R.; Pollack, G. (1997-01-01). "The role of antennal sensory cues in female responses to courting males in the cricket Teleogryllus oceanicus". Journal of Experimental Biology (इंग्रजी भाषेत). 200 (3): 511–522. doi:10.1242/jeb.200.3.511. ISSN 0022-0949. PMID 9318192.

बाह्य दुवे[संपादन]

"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=रोहिणी_बालकृष्णन&oldid=2408899" पासून हुडकले