बापूजी भांगरे

बापूजीराव भांगरे
जन्म	सातेवाडी, अकोला
मृत्यू	नोव्हेंबर १८४८;
मृत्यूचे कारण	फाशीची शिक्षा
कारकिर्दीचा काळ	१८४४ - १८४८
धर्म	हिंदू
वडील	रामजीराव भांगरे
नातेवाईक	राघोजी भांगरे (भाऊ), जावजीराव बांबळे (भाऊ)

बापूजी भांगरे^[१] हे महाराष्ट्र राज्यातील ब्रिटिश सरकारला आव्हान देणारे एक भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक होते. ^[२] भांगरे हे देवगावचे महादेव कोळी समाजातील पाटील होते. त्यांनी महाराष्ट्रातील पुणे, अहमदनगर आणि नाशिक जिल्ह्यात इंग्रज सरकारचा जोरदार पाडाव केला होता.^[३]

जेव्हा भांगरे यांना ब्रिटीश सैन्याने पकडले तेव्हा त्यांचे वय केवळ २६ वर्ष इतके होते.^[४] बापूजी भांगरे यांच्यापासून युवा ज्योतिराव फुले यांनी प्रेरणा घेतली होती. ^[५]

वैयक्तिक आयुष्य[संपादन]

मूळ देवगावचे पाटील, अहमदनगर पोलिसांचे जमादार आणि जातीने कोळी असलेले रामजी भांगरे यांच्या पोटी त्यांचा जन्म झाला. ^[६] बापूजी जव्हार संस्थानात लहानाचे मोठे झाले कारण त्यांचा मोठा भाऊ राघोजी भांगरे यांचा विवाह जव्हार संस्थानाच्या राजाच्या बहिणीशी झाला होता.^[७]

बंडखोरी[संपादन]

फेब्रुवारी १८४४ मध्ये त्यांनी महाराष्ट्राच्या कोकणातील पश्चिम घाटाच्या डोंगराळ भागात ब्रिटिश सरकारला मोठे आव्हान दिले होते.^[८] बापूजींनी आपल्या क्रांतिकारी सैन्याच्या मदतीने गावातील सावकार आणि पाटलांना पाठिंबा देणाऱ्या इंग्रजांवर हल्ला करून लुटले.^[९] मे महिन्यात अकोला, इगतपुरी आणि खेड तालुक्यांतील गावांवर ब्रिटिश सरकारचे नियंत्रण असल्याने त्यांच्यावर हल्ला करून लुटले. त्यांनी आपल्या क्रांतिकारी सैन्याला कोकणातील जव्हार राज्यात ठेवले कारण त्याचा भाऊ राघोजी भांगरे याचे लग्न जव्हार राज्यातील कोळी राजाच्या बहिणीशी झाले होते. त्याला जव्हारच्या शासकाने पूर्ण पाठिंबा दिला होता. बापूजी भांगरे आणि दुसरे कोळी नेते भाऊ केंगले यांनी ब्रिटीश नियंत्रित प्रदेशातून खंडणी वसूल केली. जानेवारी १८४५ मध्ये बापूजींनी वाडा पोलिस स्टेशनवर हल्ला केला आणि स्टेशन ताब्यात घेतले. परंतु या कारवाईत दोन क्रांतिकारक मारले गेले. ^[१०]

कोळी क्रांतिकारकांना मदत केल्याचा संशय असलेल्या उपरोक्त घाट गावांतील कोळी शेतकऱ्यांना ब्रिटीश अधिकाऱ्यांनी राजूरमध्ये नेले. तर त्यांच्या कुटुंबीयांना तथाकथित 'सुरक्षा' म्हणून ताब्यात घेण्यात आले. या कोळी शेतकऱ्यांना पावसाळ्यात अशावेळी इंग्रजांनी ताब्यात घेतले होते, जेव्हा त्यांना शेताकडे असणे गरजेचे होते. बंदीगृहातील परिस्थिती अतिशय वाईट होती, कैद्यांना कुपोषणाने ग्रासले होते तसेच कॉलराने मृत्यू देखील होत होते. या असह्य परिस्थितीत त्या शेतकऱ्यांनी ब्रिटिश सरकारविरुद्ध उठाव केला. २१ जून १८४५ पर्यंत, ब्रिटीश सैन्याने क्रांतिकारकांना पकडण्यासाठी पाठवले आणि सुमारे १५० क्रांतिकारक एकतर पकडले गेले किंवा मारले गेले. भाऊ केंगले हे त्यावेळी पकडले गेलेले सर्वात प्रमुख क्रांतिकारक होते. ऑगस्टमध्ये बापू भांगरे यांना फितुरीने दगा दिला आणि कॅप्टन लिडेलने त्यांना कैद केले.^[१०] बापूजींना पकडल्यानंतर त्यांचे भाऊ राघोजी भांगरे यांनी १८४८ पर्यंत बंड चालू ठेवले आणि २ मे १८४८ रोजी राघोजीलाही फाशी देण्यात आली.^[११]

मृत्यू[संपादन]

बापूजी भांगरे यांना १८ ऑगस्ट १८४५ रोजी कॅप्टन लिडेलने पकडले आणि अहमदनगरच्या मध्यवर्ती कारागृहात पाठवले.^[१२] नोव्हेंबरमध्ये, त्यांच्यावर कोषागाराचा खटला चालवला गेला आणि शेवटी फाशी देण्यात आली.^[१०]

संदर्भ[संपादन]

^ Gāre, Govinda (2003). Sahyādrītīla ādivāsī, Mahādevakoḷī. New Delhi, India: Ādima Sāhitya. pp. 76–127.
^ Kulkarni-Pathare, Dr Ravindra Thakur Translated From MARATHI to ENGLISH by Reshma (2020-02-17). MAHATMA JYOTIRAO PHULE- english (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Mehta Publishing House. ISBN 978-93-5317-404-0.
^ Itihas (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India. 1973. p. 139.
^ Hardiman, David; Hardiman, Professor of History David (1996). Feeding the Baniya: Peasants and Usurers in Western India (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India, Asia: Oxford University Press. p. 226. ISBN 978-0-19-563956-8.
^ O'Hanlon, Rosalind (2002-08-22). Caste, Conflict and Ideology: Mahatma Jotirao Phule and Low Caste Protest in Nineteenth-Century Western India (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Cambridge University Press. p. 111. ISBN 978-0-521-52308-0.
^ Sunthankar, B. R. (1988). Nineteenth Century History of Maharashtra: 1818-1857 (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Shubhada-Saraswat Prakashan. pp. 408: In 1844 again the tribes organised a rebellion under the leadership of Raghu Bhangre and Bapu Bhangre, the two sons of a jamadar of the Ahmadnagar police, who was a Koli by caste . Their headquarters were the hilly country north. ISBN 978-81-85239-50-7.
^ Robinson, Frederick Bruce (1978). Adaptation to Colonial Rule by the "wild Tribes" of the Bombay Deccan, 1818-1880: From Political Competition to Social Banditry (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: University of Minnesota. p. 289.
^ Chaudhuri, Sashi Bhusan (1955). Civil Disturbances During the British Rule in India, 1765-1857 (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: World Press. p. 168. ISBN 978-0-598-57785-6.
^ Ghodke, H. M. (2000). Mahārāshṭragāthā. New Delhi, India: Rājahãsa Prakāśana. p. 205. ISBN 978-81-7434-186-0.
^ ^a ^b ^c Hardiman, David (2007). Histories for the Subordinated (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Seagull Books. pp. 111–112–132–147. ISBN 978-1-905422-38-8. चुका उधृत करा: अवैध <ref> tag; नाव ":0" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे
^ Keer, Dhananjay (1997). Mahatma Jotirao Phooley: Father of the Indian Social Revolution (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Popular Prakashan. p. 16. ISBN 978-81-7154-066-2.
^ Divekar, V. D. (1993). South India in 1857 War of Independence (इंग्रजी भाषेत). Lokmanya Tilak Smarak Trust. pp. 62: In 1844, anti - British uprisings in Pune area were led by two brothers, namely, Raghu Bhangre and Bapu Bhangre . Their followers included people of Koli caste. Bapu was caught by the British on 18 August 1845.

[1] Gāre, Govinda (2003). Sahyādrītīla ādivāsī, Mahādevakoḷī. New Delhi, India: Ādima Sāhitya. pp. 76–127.

[2] Kulkarni-Pathare, Dr Ravindra Thakur Translated From MARATHI to ENGLISH by Reshma (2020-02-17). MAHATMA JYOTIRAO PHULE- english (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Mehta Publishing House. ISBN 978-93-5317-404-0.

[3] Itihas (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India. 1973. p. 139.

[4] Hardiman, David; Hardiman, Professor of History David (1996). Feeding the Baniya: Peasants and Usurers in Western India (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India, Asia: Oxford University Press. p. 226. ISBN 978-0-19-563956-8.

[5] O'Hanlon, Rosalind (2002-08-22). Caste, Conflict and Ideology: Mahatma Jotirao Phule and Low Caste Protest in Nineteenth-Century Western India (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Cambridge University Press. p. 111. ISBN 978-0-521-52308-0.

[6] Sunthankar, B. R. (1988). Nineteenth Century History of Maharashtra: 1818-1857 (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Shubhada-Saraswat Prakashan. pp. 408: In 1844 again the tribes organised a rebellion under the leadership of Raghu Bhangre and Bapu Bhangre, the two sons of a jamadar of the Ahmadnagar police, who was a Koli by caste . Their headquarters were the hilly country north. ISBN 978-81-85239-50-7.

[7] Robinson, Frederick Bruce (1978). Adaptation to Colonial Rule by the "wild Tribes" of the Bombay Deccan, 1818-1880: From Political Competition to Social Banditry (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: University of Minnesota. p. 289.

[8] Chaudhuri, Sashi Bhusan (1955). Civil Disturbances During the British Rule in India, 1765-1857 (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: World Press. p. 168. ISBN 978-0-598-57785-6.

[9] Ghodke, H. M. (2000). Mahārāshṭragāthā. New Delhi, India: Rājahãsa Prakāśana. p. 205. ISBN 978-81-7434-186-0.

[:0-10] Hardiman, David (2007). Histories for the Subordinated (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Seagull Books. pp. 111–112–132–147. ISBN 978-1-905422-38-8. चुका उधृत करा: अवैध <ref> tag; नाव ":0" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे

[11] Keer, Dhananjay (1997). Mahatma Jotirao Phooley: Father of the Indian Social Revolution (इंग्रजी भाषेत). New Delhi, India: Popular Prakashan. p. 16. ISBN 978-81-7154-066-2.

[12] Divekar, V. D. (1993). South India in 1857 War of Independence (इंग्रजी भाषेत). Lokmanya Tilak Smarak Trust. pp. 62: In 1844, anti - British uprisings in Pune area were led by two brothers, namely, Raghu Bhangre and Bapu Bhangre . Their followers included people of Koli caste. Bapu was caught by the British on 18 August 1845.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]

[११]

[१२]