चौधरी चरण सिंह

चौधरी चरण सिंग
७ वे भारतीय पंतप्रधान
कार्यकाळ जुलै २८,इ.स. १९७९ – जानेवारी १४,इ.स. १९८०
राष्ट्रपती	नीलम संजीव रेड्डी
मागील	मोरारजी देसाई
पुढील	इंदिरा गांधी
भारतीय अर्थमंत्री
कार्यकाळ जुलै २८,इ.स. १९७९ – जानेवारी १४,इ.स. १९८०
मागील	मोरारजी देसाई
पुढील	रामस्वामी वेंकटरमण
उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री
कार्यकाळ एप्रिल ३, इ.स. १९६७ – फेब्रुवारी २५, इ.स. १९६८
राज्यपाल	बिश्वनाथ दास बी.जी. रेड्डी
मागील	चंद्रभानू गुप्ता
पुढील	चंद्रभानू गुप्ता
कार्यकाळ फेब्रुवारी १७, इ.स. १९७० – ऑक्टोबर १, इ.स. १९७०
राज्यपाल	बी.जी. रेड्डी
मागील	चंद्रभानु गुप्ता
पुढील	चंद्रभानु गुप्ता
जन्म	डिसेंबर २३, इ.स. १९०२ नुरपूर, ब्रिटिश भारत
मृत्यू	२९ मे, १९८७ (वय ८४) नवी दिल्ली, भारत
राजकीय पक्ष	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस लोक दल
पत्नी	गायत्री देवी
अपत्ये	अजित सिंह

चौधरी चरण सिंग (२३ डिसेंबर, इ.स. १९०२ - २९ मे, इ.स. १९८७) हे भारताचे पाचवे पंतप्रधान होते. २३ डिसेंबर हा त्यांचा जन्मदिवस दरवर्षी भारतात किसान दिन म्हणून साजरा केला जातो.

पूर्वीचे जीवन

चरण सिंग यांचा जन्म २ डिसेंबर १९०२ रोजी मेरठ (सध्याचा हापूर जिल्हा, उत्तर प्रदेश) येथे झाला. त्यांनी १९२५ मध्ये कलाशास्त्र मध्ये एमए केले आणि १९२६ मध्ये आग्रा विद्यापीठातून कायद्याची पदवी प्राप्त केली. १९२८ मध्ये त्यांनी गाझियाबाद येथे दिवाणी वकील म्हणून काम सुरू केला.

फेब्रुवारी १९३७ मध्ये ते वयाच्या ३४व्या वर्षी छपरौली (बाघपत) या मतदारसंघातून संयुक्त प्रांताच्या विधानसभेवर निवडून गेले. १९३८ मध्ये त्यांनी विधानसभेत कृषी उत्पन्न बाजार विधेयक सादर केले जे भारतातील बऱ्याच राज्यांनी मंजूर केले.

चरण सिंग यांनी ब्रिटिश सरकारपासून स्वातंत्र्य मिळविण्याच्या अहिंसक संघर्षात महात्मा गांधींचे अनुसरण केले आणि बऱ्याच वेळा तुरुंगवास भोगला. १९३० मध्ये मीठाच्या कायद्याच्या उल्लंघनासाठी त्यांना ब्रिटिशांनी ६ महिन्यांसाठी तुरूंगात पाठविले. नोव्हेंबर १९४० मध्ये स्वतंत्र सत्याग्रह चळवळीसाठी त्याला पुन्हा एक वर्षासाठी तुरूंगात डांबण्यात आले. ऑगस्ट १९४२ मध्ये त्यांना ब्रिटिशांनी पुन्हा तुरूंगात डांबले आणि नोव्हेंबर १९४३ मध्ये त्यांना सोडण्यात आले.

राजकीय कारकीर्द

चौधरी चरण सिंह यांच्यावरील पोस्टाचे तिकीट

चरण सिंग यांनी १९६७ मध्ये नेहरूंशी होणाऱ्या मतभेदामुळे काँग्रेस पक्ष सोडला आणि भारतीय क्रांती दल हा त्यांचा राजकीय पक्ष स्थापन केला. राज नारायण आणि राम मनोहर लोहिया यांच्या मदतीने आणि पाठिंबाने ते १९६७ मध्ये उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री झाले आणि नंतर पुन्हा १९७० मध्ये. १९७५ मध्ये त्यांना पुन्हा तुरूंगात डांबले गेले, पण यावेळी भारतीय पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी. गांधींनी आणीबाणी जाहीर केली होती आणि तिच्या सर्व राजकीय विरोधकांना तुरूंगात टाकले होते. १९७७ च्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये भारतीय जनतेने गांधींना मत दिले नाही आणि विरोधी पक्ष, ज्यापैकी चौधरी चरण सिंह हे वरिष्ठ नेते होते, ते सत्तेत आले. त्यांनी मोरारजी देसाई यांच्या अध्यक्षतेखालील जनता सरकारमध्ये उपपंतप्रधान, गृहमंत्री आणि अर्थमंत्री म्हणून काम पाहिले.

२८ जुलै १९७९ रोजी चरण सिंग यांनी पंतप्रधानपदाची शपथ घेतली. इंदिरा काँग्रेस व बाहेरील पाठिंब्याने (सोशलिस्ट) गटाचे उप-पंतप्रधानपदी यशवंतराव चव्हाण यांनी त्यांना पाठिंबा दिला. लोकसभेत आपले बहुमत सिद्ध करण्याआधीच इंदिरा गांधींनी त्यांच्या सरकारचा पाठिंबा काढून घेतला आणि केवळ २३ दिवसांनी संसदेला सामोरे जाण्यात अपयशी ठरलेले पंतप्रधान म्हणून त्यांनी २० ऑगस्ट १९७९ रोजी राजीनामा दिला. त्यांनी राष्ट्रपती नीलम संजीवा रेड्डी यांना लोकसभा विसर्जित करण्याचा सल्ला दिला. लोकसभा विलीन झाली आणि चरण सिंग जानेवारी १९८० पर्यंत काळजीवाहू पंतप्रधान म्हणून राहिले.