शोकांतिका

**शोकांतिका**
	form of drama based on human suffering that invokes an accompanying catharsis or pleasure in audiences
	माध्यमे अपभारण करा
	विकिपीडिया
प्रकार	theatrical genre
उपवर्ग	theatre,; नाटक
पासून वेगळे आहे	tragicomedy;
अधिकार नियंत्रण
	Q80930; जीएनडी ओळखण: 4060591-7; एलसीसीएन ओळखण: sh2001009136; बीएनएफ ओळखण: 11968717p; एनडीएल ओळखण: 00563150; BNCF Thesaurus ID: 5490; एनकेसी ओळखण: ph138352; National Library of Israel J9U ID: 987007556655005171
	रिसोनेंटेर; पेटस्केन; सखोलीया; ओपनस्ट्रीट मॅप; शोधक साधन; चित्रित शोध;

tragedia (es); Harmleikur (is); Tragedi (ms); Trahedya (bcl); трагеди (os); trajedi (kw); Трагедия (bg); tragedie (ro); المیہ (ur); tragédia (sk); трагедія (uk); ejije obi mwute (ig); фоҷиа (tg); Tragedio (io); 비극 (ko); Трагедия (kk); tragedio (eo); Трагедија (mk); Tragedie (bar); doo-skeeal (gv); বিয়োগান্ত নাটক (bn); tragédie (fr); Tragedija (hr); Trajédi (gcr); טראגעדיע (yi); शोकांतिका (mr); tragedija (hsb); bi kịch (vi); ტრაგედია (xmf); Tragedie (af); трагедија (sr); tragedie (nn); tragedie (nb); faciə (az); ಗಂಭೀರ ನಾಟಕ (kn); کارەسات (ckb); 悲劇 (gan); تراجيديا (ar); Trajedienn (br); 悲劇 (yue); tragédia (hu); tragedy (en); traigéide (ga); Tragedia (eu); Tragedija (sh); Traxedia (ast); tragèdia (ca); Трагедия (ba); Tragödie (de); Ողբերգութիւն (hyw); трагедыя (be); تراژدی (fa); 悲劇 (zh); tragedie (da); ტრაგედია (ka); 悲劇 (ja); Trageedzje (fy); الميو (sd); تراجيديا (arz); Tragediya (uz); טרגדיה (he); Tragoedia (la); tragédie (cs); दुखान्त नाटक (hi); 悲剧 (wuu); tragedia (fi); whakaari aituā (mi); tragjedia (sq); Tragèdia (oc); துன்பியல் நாடகம் (ta); tragedia (it); tragedija (bs); tragedi (id); tragedi (sv); tragöödia (et); trajedi (tr); Trahedya (war); трагедыя (be-tarask); ਤਰਾਸਦੀ (pa); ողբերգություն (hy); Traggedia (scn); tragédia (pt); traġedja (mt); трагедия (ru); Трагедия (ky); Tragedija (lt); tragedija (sl); Trahedya (tl); Pi-kio̍k (nan); Chrajidi (jam); โศกนาฏกรรม (th); tragedia (pl); تراژدی (azb); tragedie (nl); Tradjideye (wa); Tragedi (su); Трагедия (rue); Tragödie (stq); Traxedia (gl); Трагедия (myv); τραγωδία (el); traģēdija (lv) género dramático (es); pièce de théâtre respectant certaines règles de forme et de fond (fr); жанр художественного произведения, предназначенный для постановки на сцене (ru); form of drama based on human suffering that invokes an accompanying catharsis or pleasure in audiences (en); Form des Dramas (de); gênero de drama baseado no sofrimento humano (pt); 演劇の形式の一つ (ja); forma dramy (hsb); dramaform (da); specie a genului dramatic (ro); المیہ ایک ایسے عمل کے تقلید کرتا ہے ۔ جو سنجیدہ اور مکمل ہو ایک خاص طوالت اور ضحامت کا حامل ہو (ur); عمل فني مأساوي (ar); drámai műfaj (hu); genre drama (id); gatunek dramatu (pl); драматичний твір, який ґрунтується на гострому, непримиренному конфлікті особистості, що прагне максимально втілити свій творчий потенціал (uk); toneel (nl); näytelmäkirjallisuuden muoto, jossa henkilöt kohtaavat murheellisen kohtalon (fi); forma di teatro (it); Nke a bụ egwuregwu/ejije nke onye isi mkpagwa n'ime ya nwụrụ anwụ (ig); چەشنێکی ھونەرییە (ckb); form of drama based on human suffering that invokes an accompanying catharsis or pleasure in audiences (en); formo de dramo surbaze de homa sufero, kiu alvokas akompanantan katarson aŭ plezuron ĉe spektantoj (eo); divadelní žánr (cs); gènere dramàtic (ca) trágico, tragico (es); tragedie (fr); трагік (be); трагедія (жанр) (uk); Tragiko (eu); tragico, tragediografia, tragedie (it); Tragedia (oc); трагедия (жанр), трагедия (драма) (ru); žaloigra (sl); Trauerspiel (de); Tragédias gregas, Tragédias (pt); tragjedi (sq); تراژیک, تراژدی‌نویس, تراژدی نویس (fa); 悲剧 (zh); sørgespil, tragisk, tragedi (da); Yunan Trajedyası, Trajedya, Tragedya (tr); Trahediya, Tragedy (tl); Grčka tragedija (sh); Tragedia (scn); Drama tragedi (id); trúchlohra (sk); Tragisk, Sørgespill (nb); treurspel (nl); טראגדיה, טרגי (he); Tragedy (th); tragöder, tragöd, tragedier, tragedin, tragisk, sorgespel, grekiska tragedi (sv); murhenäytelmä (fi); tragedies (en); التراجيديا, المأساة, مسرح مأساوي, تراجيدية, مسرح تراجيدي (ar); truchlohra, smutnohra (cs); Tragödie (bar)

शोकांतिका हा नाटकाचा एक प्रकार आहे ज्यात माणसांना त्रास व दुःखी होऊन कथानकाचा अंत दुःखद होतो. ह्या दुःखद भावनांचे आवाहन करून प्रेक्षकांना एका प्रकारचे समाधान व आनंद देण्याचा प्रयत्न ह्या नाट्यप्रकारातून होतो. जरी अनेक संस्कृतींनी या विरोधाभासी प्रतिसादाला उत्तेजन देणारे प्रकार विकसित केले असले तरी, शोकांतिका हा शब्द अनेकदा नाटकाच्या एका विशिष्ट परंपरेला सूचित करतो ज्याने पाश्चात्य सभ्यतेत ऐतिहासिकदृष्ट्या एक अद्वितीय आणि महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. ॲरिस्टॉटलच्या परिभाषेत शोकांतिका म्हणजे नायक किंवा नायिका किंवा इतरांसाठी वाईटरित्या समाप्त होणारे कथानक. ही शोकांतिका सहसा अशा व्यक्तीबद्दल असते ज्यामध्ये अनेक चांगले गुण असतात, परंतु त्यात एक खराब गुण असतो (ज्याला "दुःखद दोष" म्हणतात) ज्यामुळे त्याच्यासाठी आणि कदाचित त्याचे कुटुंब किंवा मित्रांना त्रास होतो. शोकांतिका हे "शोक" + "अंतीका" असा होतो म्हणजे ज्याचा अंत शोकमय आहे असा.

२५०० वर्षांपूर्वी प्राचीन ग्रीसच्या नाट्यप्रकारामध्ये ह्याची उत्पत्ती झाली आहे. येथून एशिलस, सॉफोक्लीस आणि युरिपिडस आणि तसेच इतर रोमन कवींच्या जसे की लुसियस ॲनेयस सेनेकायांच्या सर्वांच्या कार्याचा केवळ एक अंश शिल्लक आहे. नंतरच्या काळात विल्यम शेक्सपिअर, लोपे दि व्हेगा, जीन रेसीन आणि फ्रेडरिक शिलर यांच्या कामातील एकवचनातून आणि हेन्‍रिक इब्सेन आणि ऑगस्ट स्ट्रिंडबर्ग यांच्या अगदी अलीकडच्या रचनेत नैसर्गिक शोकांतिका दिसतात. मृत्यू, नुकसान आणि दुःख यावर सॅम्युएल बेकेटचे आधुनिकतावादी ध्यान आहे तर हेनर म्युलर यांच्या दुःखद पोस्टमॉडर्निस्ट पुनर्रचनांनध्ये शोकांतिका हे सांस्कृतिक प्रयोग, वाटाघाटी, संघर्ष आणि बदलाचे महत्त्वाचे ठिकाण राहिले आहे.^[१]^[२]

तत्त्ववेत्त्यांची एक लांबलचक ओळ आहे ज्यामध्ये प्लेटो, ॲरिस्टॉटल, सेंट ऑगस्टीन, व्हाल्टेअर, डेव्हिड ह्यूम, डेनिस डिडेरोट, गेओर्ग विल्हेल्म फ्रीडरीश हेगल, आर्थर शोपेनहॉवर, सोरेन किर्केगार्ड, फ्रीडरिश नित्ची, सिग्मुंड फ्रॉइड, वॉल्टर बेंजामिन, आल्बेर काम्यू, जॉक लॅकन आणि गिल्लेस डेल्यूझ यांचा समावेश आहे ज्यांनी ह्या शैलीचे विश्लेषण, अनुमान, आणि त्यावर टीका केली आहे.^[३]^[४]^[५]

ब्रिटनमधील इंग्रजी नाटकात, शोकांतिकेचे मुख्यतः दोन प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले जाते जे प्रामुख्याने विल्यम शेक्सपिअर यांनी दाखवले. "परिस्थितीची शोकांतिका" म्हणजे जेव्हा लोक त्यांच्या शोकाकुल परिस्थितीत जन्म घेतात आणि ते स्वतः अशी परिस्थिती निवडत नाहीत. अशा शोकांतिका जन्माधिकारांचे परिणाम शोधतात, विशेषतः एखाद्या सम्राटांसाठी. दुसरा प्रकार म्हणजे "चुकीची शोकांतिका" जिथे नायकाच्या निर्णयाच्या चुकीचे त्याच्यावर आणि त्याच्या प्रियकरावर दुःखद परिणाम होतात.

आधुनिकतावादी साहित्यात शोकांतिकेची व्याख्या अस्पष्ट झाली आहे. खरी शोकांतिका केवळ सामर्थ्यवान आणि उच्च दर्जा असलेल्यांचेच चित्रण करू शकते या ॲरिस्टॉटलच्या विधानाला नकार देणे हा आधुनिकतावादी साहित्यातला सर्वात मूलभूत बदल आहे. अमेरिकन नाटककार आर्थर मिलरचा निबंध "ट्रॅजेडी अँड द कॉमन मॅन" (१९४९) असा युक्तिवाद करतो की शोकांतिका सामान्य लोकांच्या घरगुती वातावरणात देखील चित्रित होऊ शकतात व अशा प्रकारे ते घरगुती शोकांतिका परिभाषित करतात.^[६] ब्रिटीश नाटककार हॉवर्ड बार्कर यांनी समकालीन नाटकांमधील शोकांतिकेच्या पुनर्जन्मासाठी जोरदार युक्तिवाद केला आहे, विशेषतः त्याच्या "आर्ग्युमेंट्स फॉर अ थिएटर" या पुस्तकात.^[७]

मराठीत राम गणेश गडकरी यांनी शोकांतिका लिहिल्या आहेत.

उदाहरणे[संपादन]

नाव	लेखक	भाषा
ज्युलियस सीझर	विल्यम शेक्सपिअर	इंग्रजी
अँटनी अँड क्लियोपात्रा	विल्यम शेक्सपिअर	इंग्रजी
किंग लिअर	विल्यम शेक्सपिअर	इंग्रजी
मॅकबेथ	विल्यम शेक्सपिअर	इंग्रजी
रोमियो अँड ज्युलियेट	विल्यम शेक्सपिअर	इंग्रजी
ओथेलो	विल्यम शेक्सपिअर	इंग्रजी
बेरेनिस	जीन रेसीन	फ्रेंच
एकच प्याला	राम गणेश गडकरी	मराठी
नटसम्राट	वि.वा. शिरवाडकर	मराठी

संदर्भ[संपादन]

^ Williams, Raymond (1966). Modern Tragedy. London: Chatto & Windus. pp. 13–84. ISBN 0-7011-1260-3.
^ Taxidou, Olga (2004). Tragedy, Modernity and Mourning. Edinburgh: Edinburgh UP. pp. 193–209. ISBN 0-7486-1987-9.
^ Felski, Rita, ed. (2008). Rethinking Tragedy. Baltimore: Johns Hopkins UP. p. 1. ISBN 978-0-8018-8740-6.
^ Dukore, ed. (1974). Dramatic Theory and Criticism: Greeks to Grotowski.
^ Carlson, Marvin (1993). Theories of the Theatre: A Historical and Critical Survey from the Greeks to the Present (expanded ed.). Ithaca and London: Cornell UP. ISBN 0-8014-8154-6.
^ Miller, Arthur (27 February 1949). "Tragedy and the Common Man". The New York Times. p. 894
^ Barker, Howard (1989). Arguments for a Theatre (3rd ed.). London: John Calder (प्रकाशित 1997). p. 13. ISBN 0-7190-5249-1.

[1] Williams, Raymond (1966). Modern Tragedy. London: Chatto & Windus. pp. 13–84. ISBN 0-7011-1260-3.

[2] Taxidou, Olga (2004). Tragedy, Modernity and Mourning. Edinburgh: Edinburgh UP. pp. 193–209. ISBN 0-7486-1987-9.

[3] Felski, Rita, ed. (2008). Rethinking Tragedy. Baltimore: Johns Hopkins UP. p. 1. ISBN 978-0-8018-8740-6.

[4] Dukore, ed. (1974). Dramatic Theory and Criticism: Greeks to Grotowski.

[5] Carlson, Marvin (1993). Theories of the Theatre: A Historical and Critical Survey from the Greeks to the Present (expanded ed.). Ithaca and London: Cornell UP. ISBN 0-8014-8154-6.

[6] Miller, Arthur (27 February 1949). "Tragedy and the Common Man". The New York Times. p. 894

[7] Barker, Howard (1989). Arguments for a Theatre (3rd ed.). London: John Calder (प्रकाशित 1997). p. 13. ISBN 0-7190-5249-1.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]