भाषांतरित-रूपांतरित नाटके

मराठी नाटके ही दीर्घकाळपर्यंत केवळ भाषांतरितच असत. सुरुवातीला संस्कृत आणि नंतर पाश्चात्त्य नाट्यकृतींची भाषांतरे मराठी रंगभूमीवर येत. यांशिवाय अनेक भारतीय भाषांमधील नाटकांचीही मराठीत भाषांतरे होत गेली. ज्यांनी अशी नाटके मराठी रंगभूमीवर आणली, त्यांनी मराठी प्रेक्षक या नाटकांशी कितपत समरस होऊ शकेल याचा विचार केला होताच असे नाही. उदाहरण म्हणून आयनेस्कोच्या ’चेअर्स’चे वृंदावन दंडवते यांनी केलेले ’खुर्च्या’ हे भाषांतरित नाटक. ’रंगायन’ने जेव्हा ’खुर्च्या’चा प्रयोग केला तेव्हा तो प्रेक्षकांच्या डोक्यावरून गेला. यामुळेच अनेक मराठी नाटककारांनी पाश्चात्त्य नाटकांना मराठी बाज देऊन त्या नाटकांचे मराठीत रूपांतर केले.

मराठीतील भाषांतरित-रूपांतरित नाटकांची जंत्री :

नाटकाचे नाव	मराठी रूपांतरकार	मूळ नाटक	भाषा	त्याचा लेखक
अंमलदार	पु.ल. देशपांडे	द गव्हर्नमेंट इन्स्पेक्टर ऊर्फ इन्स्पेक्टर जनरल	इंग्रजी	गोगोल
एक होतीराणी	श्रीराम लागू	La regina egle in sorti	इटालियन	ऊगो बेट्टी
खुर्च्या	वृंदावन दंडवते	चेअर्स	इंग्रजी	आयेनेस्को
खून पहावा करून
चांगुणा	आरती हवालदार	यर्मा	इंग्रजी	फेडरिको लॉर्की
तीन पैशाचा तमाशा
देवाजीने करुणा केली
नाटककाराच्या शोधात सहा पात्रे	माधव वाटवे	सिक्स कॅरॅक्टर्स इन सर्च ऑफ अ‍ॅन ऑथर	इंग्रजी	लुईजी पिरांदेल्लो
निळावंती	वसंत सबनीस	ब्लू एन्जल्स	इंग्रजी
बेइमान	वसंत कानेटकर	बेकेट	फ्रेन्च	ज्याँ अनुई
महंत	वि.वा.शिरवाडकर	बेकेट	फ्रेन्च	ज्याँ अनुई
राव जगदेवराव मार्तंड
वाजे पाऊल आपुले	विश्राम बेडेकर	सेन्ड मी नो फ्लॉवर्स	इंग्रजी	कॅरॉल मूर
वेटिंग फॉर गोडो	अशोक शहाणे	वेटिंग फॉर गोडो	इंग्रजी	सॅम्युअल बेकेट
वैजयंती	वि.वा.शिरवाडकर	मोनाव्हना	इंग्रजी	मेटरलिंक
सुंदर मी होणार	पु.ल.देशपांडे	बॅरट्स ऑफ विंपल स्ट्रीट	इंग्रजी