"आकाशगंगा" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

दुवे संपादा
विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
छो mass rollback, bot malfunctioned
खूणपताका: उलटविले
छो मी केलेल्या बदलात मंदाकिनी आकाशगंगेच्या विस्ताराविषयी माहिती टाकली आहे आणि भारतीय पुराण मध्ये आकाशगंगा या शब्दा बद्दल जो उल्लेख आहे त्याबद्दल लिहिले आहे
खूणपताका: Reverted संदर्भ क्षेत्रात बदल. अविश्वकोशीय वर्णनात्मकता ? दृश्य संपादन
ओळ २८: ओळ २८:
| references =
| references =
}}
}}
'''आकाशगंगा''' हे, [[सूर्यमाला]] आणि पर्यायाने [[पृथ्वी]] ज्या [[दीर्घिका|दीर्घिकेमध्ये]] आहे, त्या दीर्घिकेचे नाव आहे. तिचे इंग्रजी नाव Milky Way (मिल्की वे) अर्थात दुधट (दुधी रंगाचा) मार्ग असे आहे. अगदी दाट अंधाऱ्या रात्री आकाशाकडे निरखून पाहिले तर असंख्य तारकांच्या गर्दीतून एक दुधाळ रंगाचा प्रवाह दिसतो. हा तेजस्वी प्रवाह म्हणजे आकाशगंगा. हंस, वृषपर्वा, देवयानी, ययाती, ब्रह्महृदय, पुनर्वसू, मृग, नौका, वृश्चिक, धनु आणि गरुड या [[तारकासमूह|तारकासमूहातून]] ही '''आकाशगंगा''' पसरत गेली आहे.
'''आकाशगंगा''' हे, [[सूर्यमाला]] आणि पर्यायाने [[पृथ्वी]] ज्या [[दीर्घिका|दीर्घिकेमध्ये]] आहे, त्या दीर्घिकेचे नाव आहे. तिचे इंग्रजी नाव Milky Way (मिल्की वे) अर्थात दुधट (दुधी रंगाचा) मार्ग असे आहे. मराठीत आपल्या आकाशगंगेला मंदाकिनी असे नाव आहे. अगदी दाट अंधाऱ्या रात्री आकाशाकडे निरखून पाहिले तर असंख्य तारकांच्या गर्दीतून एक दुधाळ रंगाचा प्रवाह दिसतो. हा तेजस्वी प्रवाह म्हणजे आकाशगंगा. हंस, वृषपर्वा, देवयानी, ययाती, ब्रह्महृदय, पुनर्वसू, मृग, नौका, वृश्चिक, धनु आणि गरुड या [[तारकासमूह|तारकासमूहातून]] ही '''आकाशगंगा''' पसरत गेली आहे.


सूर्यमाला ही आकाशगंगेच्या मध्यापासून बाहेरील बाजूस सुमारे दोन तृतीयांश अंतरावर आहे, तर सूर्य साधारण २७००० प्रकाशवर्षे दूर आहे.<ref name="apj692_2_1075"/> सूर्याजवळ आकाशगंगेची जाडी २००० प्रकाशवर्षे आहे.<ref name="ask-astro"/><ref name="Rix_Bovy" />
आपल्या आकाशगंगेचा व्यास हा एक लाख प्रकाशवर्षे आहे. तर रुंदी ही १०,००० प्रकाशवर्षे आहे. आकाशगंगेच्या मध्यवर्ती फुगवट्याचा व्यास १५-२० हजार प्रकाशवर्षे आहे.

सूर्यमाला ही आकाशगंगेच्या मध्यापासून बाहेरील बाजूस सुमारे दोन तृतीयांश अंतरावर आहे, तर सूर्य साधारण २६,००० प्रकाशवर्षे दूर आहे.<ref name="apj692_2_1075" /> सूर्याजवळ आकाशगंगेची जाडी २००० प्रकाशवर्षे आहे.<ref name="ask-astro" /><ref name="Rix_Bovy" />


[[सूर्य]], या आकाशगंगेच्या केंद्राभोवती परिभ्रमण करण्यासाठी पृथ्वीची २२.५ ते २५ कोटी वर्षे एवढा काळ घेतो. इंग्रजीत हा काळ गॅलॅक्टिक इयर म्हणून ओळखला जातो.
[[सूर्य]], या आकाशगंगेच्या केंद्राभोवती परिभ्रमण करण्यासाठी पृथ्वीची २२.५ ते २५ कोटी वर्षे एवढा काळ घेतो. इंग्रजीत हा काळ गॅलॅक्टिक इयर म्हणून ओळखला जातो.
ओळ ३७: ओळ ३९:


विश्वामध्ये एकाहून अधिक आकाशगंगा असाव्यात. संस्कृतमध्ये आकाशगंगेला दुसरे नाव मंदाकिनी असे आहे.{{संदर्भ हवा}}
विश्वामध्ये एकाहून अधिक आकाशगंगा असाव्यात. संस्कृतमध्ये आकाशगंगेला दुसरे नाव मंदाकिनी असे आहे.{{संदर्भ हवा}}

== [https://alaukikmarathi.com/milky-way-galaxy-marathi/ मंदाकिनीचा विस्तार] ==
आपली '''मंदाकिनी आकाशगंगा''' ही एक सर्वसामान्य आकाशगंगा आहे. या आकाशगंगेत अंदाजे २०० अब्ज तारे आहेत. '''मंदिकीनीचा''' व्यास अंदाजे एक लाख प्रकाशवर्ष आहे. तिची जाडी २००० प्रकाशवर्षांची आहे. जी की व्यासापेक्षा बरीच कमी आहे. म्हणून ती तबकडी जरा पातळच म्हणायची. आपला सूर्य आकाशगंगेच्या मध्यापासून साधारण २६,००० प्रकाशवर्षे अंतरावर आहे म्हणजे काही विशेष जागी नाही.

आकाशगंगेच्या मध्यवर्ती फुगवट्याचा व्यास १५-२० हजार प्रकाशवर्षे आहे व केंद्रापाशी आकाशगंगेची रुंदी सुमारे १०,००० प्रकाशवर्ष असावी. या केंद्रभागात ताऱ्यांची संख्या प्रचंड आहे.केंद्रीय फुगवटा व मध्यवर्ती तबकडी यांच्या सभोवती एक प्रभामंडल आहे. या प्रभामंडलाचा व्यास ६५,०००० प्रकाशवर्षे असावा आणि त्यामधील वस्तुमान १-२ खर्व, ४० अब्ज सूर्यांइतके असावे असा अंदाज आहे.


== आकाशगंगेचा जन्म ==
== आकाशगंगेचा जन्म ==

=== भारतीय पुराण ===
आपल्या भारतीय पुराणात पण आकाशगंगेचा गंगा नदीशी संबंध आहे. जर माहीत असेल तर गंगेचं भगीरथी असेही नाव आहे. ते भगीरथ या व्यक्तीच्या नावाने आहे. त्याच्या पूर्वजांना मोक्ष मिळवण्यासाठी त्याने खूप तपश्चर्या केली होती. त्यावेळी गंगा नदी अवकाशातून पृथ्वीवर आधी महादेवच्या जटेत अन् मग पृथ्वीवर अवतरली होती. आधी गंगा नदी आकाशात होती म्हणून तिला आकाशगंगा असे म्हणायचे. त्या आकाशगंगेचा उगम हा विष्णूच्या पायतून होतो अन् तिचा वेग खूप जास्त होता त्यामुळे तिचा वेग कमी करण्यासाठी महादेवाने गंगेला जटेत धारण केले होते.

=== ग्रीक लोककथा ===
=== ग्रीक लोककथा ===
एके काळी ज्युपिटर देवाच्या पट्टराणीचा, जुनोचा मुलगा हर्क्युलस हा अतिशय अवखळ आणि खोडकर होता. एके दिवशी जुनो हर्क्युलसला स्तनपान करीत असतानाही त्याचा अवखळपणा चालू होता. त्यावेळी जुनोच्या स्तनामधून दुधाचा प्रवाह जो उसळला तो थेट स्वर्गामधून वाहू लागला. अजूनही तो दुधी रंगाचा पट्टा आपल्याला आकाशात दिसतो. ग्रीक लोकांनी त्या पट्ट्याला "दुग्ध मार्ग", "मिल्की वे" असे नाव ठेवले.
एके काळी ज्युपिटर देवाच्या पट्टराणीचा, जुनोचा मुलगा हर्क्युलस हा अतिशय अवखळ आणि खोडकर होता. एके दिवशी जुनो हर्क्युलसला स्तनपान करीत असतानाही त्याचा अवखळपणा चालू होता. त्यावेळी जुनोच्या स्तनामधून दुधाचा प्रवाह जो उसळला तो थेट स्वर्गामधून वाहू लागला. अजूनही तो दुधी रंगाचा पट्टा आपल्याला आकाशात दिसतो. ग्रीक लोकांनी त्या पट्ट्याला "दुग्ध मार्ग", "मिल्की वे" असे नाव ठेवले.
ओळ ६३: ओळ ७४:


<ref name="Rix_Bovy">{{जर्नल स्रोत | last1=Rix | first1=Hans-Walter | last2=Bovy | first2=Jo | title= The Milky Way's Stellar Disk | journal= The Astronomy and Astrophysics Review | date=2013 | volume=in press | arxiv=1301.3168 | doi=10.1007/s00159-013-0061-8 | bibcode=2013A&ARv..21...61R | language = इंग्रजी}}</ref>
<ref name="Rix_Bovy">{{जर्नल स्रोत | last1=Rix | first1=Hans-Walter | last2=Bovy | first2=Jo | title= The Milky Way's Stellar Disk | journal= The Astronomy and Astrophysics Review | date=2013 | volume=in press | arxiv=1301.3168 | doi=10.1007/s00159-013-0061-8 | bibcode=2013A&ARv..21...61R | language = इंग्रजी}}</ref>
}}<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://alaukikmarathi.com/milky-way-galaxy-marathi/|title=मंदाकिनी आकाशगंगा {{!}} Milky Way Galaxy|last=कांबळे|first=सौरव|date=10-07-2023|website=alaukikmarathi|url-status=live}}</ref>{{अंतरिक्षशास्त्र}}
}}
{{अंतरिक्षशास्त्र}}


[[वर्ग:आकाशगंगा|*]]
[[वर्ग:आकाशगंगा|*]]

१४:५०, १० जुलै २०२३ ची आवृत्ती

आकाशगंगा
रात्रीच्या आकाशातील पॅरनाल वेधशाळेवरील आकाशगंगेचे केंद्रक
निरीक्षण डेटा (J2000 युग)
प्रकार Sb, Sbc, किंवा SB(rs)bc[१][२] भुजायुक्त सर्पिलाकार दीर्घिका
वस्तुमान ०.८–१.५×१०१२[३][४][५] M☉
आकार (प्रकाशवर्ष) १००–१८० kly (३१–५५ kpc)[६] (व्यास)
ताऱ्यांची संख्या १००–४०० अब्ज (२.५×१०११ ±१.५×१०११)[७][८][९]
हेही पहा: दीर्घिका

आकाशगंगा हे, सूर्यमाला आणि पर्यायाने पृथ्वी ज्या दीर्घिकेमध्ये आहे, त्या दीर्घिकेचे नाव आहे. तिचे इंग्रजी नाव Milky Way (मिल्की वे) अर्थात दुधट (दुधी रंगाचा) मार्ग असे आहे. मराठीत आपल्या आकाशगंगेला मंदाकिनी असे नाव आहे. अगदी दाट अंधाऱ्या रात्री आकाशाकडे निरखून पाहिले तर असंख्य तारकांच्या गर्दीतून एक दुधाळ रंगाचा प्रवाह दिसतो. हा तेजस्वी प्रवाह म्हणजे आकाशगंगा. हंस, वृषपर्वा, देवयानी, ययाती, ब्रह्महृदय, पुनर्वसू, मृग, नौका, वृश्चिक, धनु आणि गरुड या तारकासमूहातून ही आकाशगंगा पसरत गेली आहे.

आपल्या आकाशगंगेचा व्यास हा एक लाख प्रकाशवर्षे आहे. तर रुंदी ही १०,००० प्रकाशवर्षे आहे. आकाशगंगेच्या मध्यवर्ती फुगवट्याचा व्यास १५-२० हजार प्रकाशवर्षे आहे.

सूर्यमाला ही आकाशगंगेच्या मध्यापासून बाहेरील बाजूस सुमारे दोन तृतीयांश अंतरावर आहे, तर सूर्य साधारण २६,००० प्रकाशवर्षे दूर आहे.[१०] सूर्याजवळ आकाशगंगेची जाडी २००० प्रकाशवर्षे आहे.[११][१२]

सूर्य, या आकाशगंगेच्या केंद्राभोवती परिभ्रमण करण्यासाठी पृथ्वीची २२.५ ते २५ कोटी वर्षे एवढा काळ घेतो. इंग्रजीत हा काळ गॅलॅक्टिक इयर म्हणून ओळखला जातो.

आकाशगंगा ही अफाट विश्वातील तारकांचा एक लहानसा संघ आहे. विश्वाच्या तुलनेत आकाशगंगेचा आकार जरी लहान असला तरी तिच्यात अब्जावधी (सुमारे २५० अब्ज) तारे आहेत. आकाशगंगेचे विशाल स्वरूप, तिचा वैशिष्ट्यपूर्ण आकार, व त्यामधील आश्चर्यकारक तेजोमेघ या सर्व गोष्टी विलक्षण आहेत.

विश्वामध्ये एकाहून अधिक आकाशगंगा असाव्यात. संस्कृतमध्ये आकाशगंगेला दुसरे नाव मंदाकिनी असे आहे.[ संदर्भ हवा ]

मंदाकिनीचा विस्तार

आपली मंदाकिनी आकाशगंगा ही एक सर्वसामान्य आकाशगंगा आहे. या आकाशगंगेत अंदाजे २०० अब्ज तारे आहेत. मंदिकीनीचा व्यास अंदाजे एक लाख प्रकाशवर्ष आहे. तिची जाडी २००० प्रकाशवर्षांची आहे. जी की व्यासापेक्षा बरीच कमी आहे. म्हणून ती तबकडी जरा पातळच म्हणायची. आपला सूर्य आकाशगंगेच्या मध्यापासून साधारण २६,००० प्रकाशवर्षे अंतरावर आहे म्हणजे काही विशेष जागी नाही.

आकाशगंगेच्या मध्यवर्ती फुगवट्याचा व्यास १५-२० हजार प्रकाशवर्षे आहे व केंद्रापाशी आकाशगंगेची रुंदी सुमारे १०,००० प्रकाशवर्ष असावी. या केंद्रभागात ताऱ्यांची संख्या प्रचंड आहे.केंद्रीय फुगवटा व मध्यवर्ती तबकडी यांच्या सभोवती एक प्रभामंडल आहे. या प्रभामंडलाचा व्यास ६५,०००० प्रकाशवर्षे असावा आणि त्यामधील वस्तुमान १-२ खर्व, ४० अब्ज सूर्यांइतके असावे असा अंदाज आहे.

आकाशगंगेचा जन्म

भारतीय पुराण

आपल्या भारतीय पुराणात पण आकाशगंगेचा गंगा नदीशी संबंध आहे. जर माहीत असेल तर गंगेचं भगीरथी असेही नाव आहे. ते भगीरथ या व्यक्तीच्या नावाने आहे. त्याच्या पूर्वजांना मोक्ष मिळवण्यासाठी त्याने खूप तपश्चर्या केली होती. त्यावेळी गंगा नदी अवकाशातून पृथ्वीवर आधी महादेवच्या जटेत अन् मग पृथ्वीवर अवतरली होती. आधी गंगा नदी आकाशात होती म्हणून तिला आकाशगंगा असे म्हणायचे. त्या आकाशगंगेचा उगम हा विष्णूच्या पायतून होतो अन् तिचा वेग खूप जास्त होता त्यामुळे तिचा वेग कमी करण्यासाठी महादेवाने गंगेला जटेत धारण केले होते.

ग्रीक लोककथा

एके काळी ज्युपिटर देवाच्या पट्टराणीचा, जुनोचा मुलगा हर्क्युलस हा अतिशय अवखळ आणि खोडकर होता. एके दिवशी जुनो हर्क्युलसला स्तनपान करीत असतानाही त्याचा अवखळपणा चालू होता. त्यावेळी जुनोच्या स्तनामधून दुधाचा प्रवाह जो उसळला तो थेट स्वर्गामधून वाहू लागला. अजूनही तो दुधी रंगाचा पट्टा आपल्याला आकाशात दिसतो. ग्रीक लोकांनी त्या पट्ट्याला "दुग्ध मार्ग", "मिल्की वे" असे नाव ठेवले.

संदर्भ

  1. ^ Gerhard, O. (2002). "Mass distribution in our Galaxy". Space Science Reviews (इंग्रजी भाषेत). 100 (1/4): 129–138. arXiv:astro-ph/0203110. Bibcode:2002astro.ph..3110G. doi:10.1023/A:1015818111633.
  2. ^ हार्मुट फ्रॉमर्ट, ख्रिस्तीन क्रोनबर्ग. "क्लासिफिकेशन ऑफ द मिल्की वे गॅलॅक्सी". SEDS (इंग्रजी भाषेत). 2015-05-30 रोजी पाहिले.
  3. ^ McMillan, P. J. (July 2011). "Mass models of the Milky Way". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (इंग्रजी भाषेत). 414 (3): 2446–2457. arXiv:1102.4340. Bibcode:2011MNRAS.414.2446M. doi:10.1111/j.1365-2966.2011.18564.x.
  4. ^ Kafle, P.R.; Sharma, S.; Lewis, G.F.; Bland-Hawthorn, J. (2012). "Kinematics of the Stellar Halo and the Mass Distribution of the Milky Way Using Blue Horizontal Branch Stars". The Astrophysical Journal (इंग्रजी भाषेत). 761 (2): 17. arXiv:1210.7527. Bibcode:2012ApJ...761...98K. doi:10.1088/0004-637X/761/2/98.
  5. ^ Kafle, P.R.; Sharma, S.; Lewis, G.F.; Bland-Hawthorn, J. (2014). "On the Shoulders of Giants: Properties of the Stellar Halo and the Milky Way Mass Distribution". The Astrophysical Journal (इंग्रजी भाषेत). 794 (1): 17. arXiv:1408.1787. Bibcode:2014ApJ...794...59K. doi:10.1088/0004-637X/794/1/59.
  6. ^ शॅनन हॉल. "साईझ ऑफ द मिल्की वे अपग्रेडेड, सॉल्व्हिंग गॅलॅक्सी पझल" (इंग्रजी भाषेत). 2015-06-09 रोजी पाहिले.
  7. ^ "NASA – Galaxy". NASA and World Book (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on April 12, 2009. December 6, 2012 रोजी पाहिले.
  8. ^ Staff. "How Many Stars are in the Milky Way?" (इंग्रजी भाषेत). August 10, 2010 रोजी पाहिले.
  9. ^ Odenwald, S. "Counting the Stars in the Milky Way" (इंग्रजी भाषेत). June 9, 2014 रोजी पाहिले.
  10. ^ Gillessen, S.; et al. (2009). "Monitoring stellar orbits around the massive black hole in the Galactic Center". Astrophysical Journal (इंग्रजी भाषेत). 692 (2): 1075–1109. arXiv:0810.4674. Bibcode:2009ApJ...692.1075G. doi:10.1088/0004-637X/692/2/1075.
  11. ^ Coffey Jeffrey. "How big is the Milky Way?" (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on September 24, 2013. November 28, 2007 रोजी पाहिले.
  12. ^ Rix, Hans-Walter; Bovy, Jo (2013). "The Milky Way's Stellar Disk". The Astronomy and Astrophysics Review (इंग्रजी भाषेत). in press. arXiv:1301.3168. Bibcode:2013A&ARv..21...61R. doi:10.1007/s00159-013-0061-8.

[१]

  1. ^ कांबळे, सौरव (10-07-2023). "मंदाकिनी आकाशगंगा | Milky Way Galaxy". alaukikmarathi. |date= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य)
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=आकाशगंगा&oldid=2297199" पासून हुडकले