झंझ

महाराष्ट्रात शिलाहार वंशाचे राज्य होते त्या वंशामध्ये झंझ नावाचा राजा इसवी सनाच्या ९१०-९३० या काळात होऊन गेला. हा राजा शंकराचा भक्त होता. त्याने गोदावरी ते भीमा दरम्यानच्या बारा नद्यांच्या उगमस्थळी एकूण बारा शिवालये बांधली. ती अशी :-

• कडवा नदीकिनारी असणाऱ्या टाकेद येथील शिवालय.
• कुकडी नदीजवळ असणारे कुकडेश्वर.
• कोटेश्वर, भोरगिरी किल्ला
• घोड नदीवरील वचपे येथील सिद्धेश्वराचे देऊळ.
• त्र्यंबकेश्वर येथे अहिल्यातीर्थाजवळ असणारे भग्न शिवमंदिर.
• धारणा नदीच्या तीरावरील तर्हले येथील शिवालय.
• प्रवरा नदीकिनारी असणारे, रतनगडच्या पायथ्याचे रतनवाडी येथील अमृतेश्वर.
• बाम नदीकिनारी असणाऱ्या बेळगाव या गावामधील पुरातन शिवालय.
• मीना नदीवरील पारुंडे या गावातले ब्रम्हनाथ मंदिर.
• मुळा आणि पुष्पावती या दोन नद्यांच्या दरम्यान खिरेश्वर या गावातील सुप्रसिद्ध नागेश्वर. (ही मुळा नदी पुण्यातली मुळा नाही)
• वाकी नदीच्या उगमस्थानावर (इगतपुरी) येथे असलेल्या त्रिंगलवाडी किल्ल्याच्या पायथ्याचे शंकराचे शिवालय.
• जिथून मंगलगंगा नदी उगम पावते, तेथील.हरिश्चंद्रेश्वर मंदिर, हरिश्चंद्रगड