मापन
मापन म्हणजे एखाद्या वस्तू किंवा घटनेच्या गुणधर्मांचे प्रमाणीकरण, ज्याचा वापर इतर वस्तू किंवा घटनांशी तुलना करण्यासाठी केला जाऊ शकतो । [१] [२] दुसऱ्या शब्दांत, मोजमाप ही त्याच प्रकारच्या मूलभूत संदर्भ प्रमाणाच्या तुलनेत भौतिक प्रमाण किती मोठे किंवा लहान आहे हे निर्धारित करण्याची प्रक्रिया आहे । [३] मोजमापाची व्याप्ती आणि अनुप्रयोग संदर्भ आणि शिस्तीवर अवलंबून असतात । नैसर्गिक विज्ञान आणि अभियांत्रिकीमध्ये, मोजमाप वस्तू किंवा घटनांच्या नाममात्र गुणधर्मांवर लागू होत नाहीत, जे इंटरनॅशनल ब्युरो ऑफ वेट्स अँड मेजर्सने प्रकाशित केलेल्या मेट्रोलॉजीच्या आंतरराष्ट्रीय शब्दसंग्रहाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांशी सुसंगत आहेत । [२] तथापि, सांख्यिकी तसेच सामाजिक आणि वर्तणूक विज्ञान यासारख्या इतर क्षेत्रांमध्ये, मोजमापांमध्ये अनेक स्तर असू शकतात, ज्यामध्ये नाममात्र, क्रमिक, मध्यांतर आणि गुणोत्तर स्केल समाविष्ट असतात । [१]
मोजमाप हा व्यापार, विज्ञान, तंत्रज्ञान आणि अनेक विषयांमधील परिमाणात्मक संशोधनाचा आधारशिला आहे. ऐतिहासिकदृष्ट्या, या क्षेत्रांमधील तुलना सुलभ करण्यासाठी मानवी अस्तित्वाच्या विविध क्षेत्रांसाठी अनेक मोजमाप प्रणाली अस्तित्वात आहेत । बहुतेकदा हे व्यापारी भागीदार किंवा सहयोगी यांच्यातील स्थानिक करारांद्वारे प्राप्त होते । 18 व्या शतकापासून, घडामोडींनी एकत्रित, व्यापकपणे स्वीकारल्या जाणाऱ्या मानकांच्या दिशेने प्रगती केली ज्यामुळे आधुनिक इंटरनॅशनल सिस्टम ऑफ युनिट्स (एसआय) बनले। ही प्रणाली सर्व भौतिक मोजमापांना सात बेस युनिट्सच्या गणितीय संयोजनात कमी करते. मोजमापाचे शास्त्र हे मेट्रोलॉजीच्या क्षेत्रात अवलंबले जाते ।
लांबी
[संपादन]
वेळ हे अ-स्थानिक निरंतरतेवर मूलभूत बदलांचे अमूर्त मोजमाप आहे । हे तास, दिवस, आठवडे, महिने आणि वर्षे यांसारख्या संख्या आणि/किंवा नामांकित कालावधीद्वारे दर्शविले जाते । या नॉन-स्पेसियल सातत्यमधील घटनांची ही एक वरवर पाहता अपरिवर्तनीय मालिका आहे. या सातत्यवरील दोन सापेक्ष बिंदूंमधील मध्यांतर दर्शविण्यासाठी देखील याचा वापर केला जातो।
- ^ a b Pedhazur, Elazar J.; Schmelkin, Leora and Albert (1991). Measurement, Design, and Analysis: An Integrated Approach (1st ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. pp. 15–29. ISBN 978-0-8058-1063-9.
- ^ a b International Vocabulary of Metrology – Basic and General Concepts and Associated Terms (VIM) (PDF) (3rd ed.). International Bureau of Weights and Measures. 2008. p. 16.
- ^ Young, Hugh D; Freedman, Roger A. (2012). University Physics (13 ed.). Pearson Education Inc. ISBN 978-0-321-69686-1.