कोराडी औष्णिक विद्युत केंद्र

कोराडी औष्णिक विद्युत केंद्र (केटीपीएस) महाराष्ट्रातील नागपूर जवळ कोराडी येथील औष्णिक वीजनिर्मिती केंद्र आहे .हे विदर्भातील (जे भारतातील एक ऊर्जा अधिक्य असलेला प्रदेश आहे) चार प्रमुख वीजनिर्मिती प्रकल्पांपैकी एक आहे. हे वीजनिर्मिती केंद्र १९७४ मध्ये कार्यान्वित झाले आणि महाराष्ट्र शासनाच्या मालकीच्या महाराष्ट्र राज्य विद्युत मंडळ (एमएसईबी)ची अनुषंगी कंपनी असलेल्या महाराष्ट्र राज्य वीज निर्मिती कंपनी लिमिटेड (महानिर्मिती) द्वारे चालविलेल्या नऊ सक्रिय वीजनिर्मिती केंद्रांपैकी एक आहे. या प्रकल्पात ८ युनिट कार्यरत आहेत आणि एकूण १७०० मेगावॅट वीज निर्मितीची क्षमता आहे. एक ४४० किलोवोल्टची प्रस्तावित कोराडी ते भुसावळ उच्चशक्ति पारेषण तारमार्ग नागपूरला मुंबईशी जोडेल. केटीपीएसच्या आवारात मध्यम व वरिष्ठ पातळीवरील अभियंते, तंत्रज्ञ आणि इतर कर्मचाऱ्यांसाठी महानिर्मितीची प्रशिक्षण संस्था देखील आहे.

वीजनिर्मिती केंद्र

केटीपीएस नागपूरच्या उत्तरेकडील बाजूस स्थित आहे आणि ३०,३३७ किमी ²च्या क्षेत्रात पसरलेले आहे . या प्रकल्पासाठी कोळसा वेस्टर्न कोलफिल्ड लिमिटेडच्या जवळच्या सिलेवाडा, पिपळा, पाटणसावंगी, कामठी, इंदर, वलणी, गोंडेगाव आणि सावनेर मधील खाणींमधून येतो. या खाणी कोरडीपासून सरासरी १० किलोमीटर (६.२ मैल) अंतरावर आहेत. या प्रकल्पाला दररोज अंदाजे १६,००० ते १७,००० टन कोळश्याची आवश्यकता असते .

कोराडी दर्शविणारा नागपूर जिल्ह्याचा नकाशा

केटीपीएससाठी पाणी जवळच्या तोटालाडोह जलविद्युत केंद्राच्या जलाशयातून येते. तसेच, नागपूर महानगरपालिका (ना.म.पा.) आपल्या सांडपाणी प्रक्रिया केंद्रातून शुद्धीकरण केलेले पाणी पुरवते. एमएसईबीच्या मते, केटीपीएस येथे वीज निर्मितीची सरासरी युनिट किंमत ६.२८ पैसे / किलोवॅट प्रति तास ७० टक्के भारांकावर आहे आणि तीच २५ टक्के भारांकावर १३.५२ पैसे / किलोवॅट प्रति तास आहे. ही वीज मुंबईपर्यंत पोहचवण्यासाठी सरासरी किंमत १.२६ पैसे / किलोवॅटतास आहे. २०१४ मध्ये महनिर्मितीने महाराष्ट्र विद्युत नियामक आयोगाकडे (एमईआरसी) कोराडी (२०० मेगावॅट व २१० मेगावॅट) युनिट ५ व ६ बंद करण्याची परवानगी मागितली होती.

चालू झाल्यापासून केटीपीएसचे टप्प्या-टप्प्यात विस्तार झाले. ११५ मेगावॉटचे पहिले युनिट १९७४ मध्ये सुरू झाले. नंतर ११५ मेगावॉटचे तीन आणखी युनिट, १९७५ ते १९७६ दरम्यान आणि २०० मेगावॉटचे एक युनिट १९७८ मध्ये जोडले गेले. २००/२१० मेगावॅट युनिटचे प्रकल्प व्यवस्थापक श्री पी.एस. खिरवडकर होते त्यानंतर श्री सी.एन.स्वामी. २१० मेगावॉटचे आणखी दोन युनिट १९८२ ते १९८३ दरम्यान जोडले गेलेत. हे वीजनिर्मिती केंद्र विकसित करणा करीत अशोक आर अग्रवाल यांनी मोठा हातभार लावला. एमएसईबीने पुढील विस्तारात ३ युनिटची क्षमता ६६० मेगावॉट पर्यंत वाढविण्याचे निश्चित केले ज्याने केटीपीएसची एकूण क्षमता १५६० मेगावॅट झाली हे काम २०१६ पर्यंत पूर्णत्वास आले. भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड (बीएचईएल) विस्तार योजनेत  ८० billion (US$१.७८ अब्ज) किमतीचे महत्त्वपूर्ण उपकरणे पुरवून इक्विटीमध्ये भाग घेण्याची अपेक्षा आहे..

वायू प्रदूषण कमी करण्यासाठी वनस्पतीच्या युनिट्स विद्युतस्थितिक अवक्षेपित्रांसह सुसज्ज आहेत.

क्षमता

टप्पा	युनिट क्रमांक	क्षमता ( मेगावॅट )	आरंभण तारीख	सद्य स्थिती
टप्पा १	१	११५	१९७४ जून	चालू नाही
टप्पा १	२	११५	१९७५ मार्च	चालू नाही
टप्पा १	३	११५	१९७६ मार्च	चालू नाही
टप्पा १	४	११५	१९७६ जुलै	चालू नाही
टप्पा २	५	२००	१९७८ जुलै	चालू नाही
टप्पा ३	६	२१०	१९८२ मार्च	सक्रिय
टप्पा ३	७	२१०	१९८३ जानेवारी	सक्रिय
टप्पा ४	८	६६०	१६/१२/२०१५	सक्रिय
टप्पा ४	९	६६०	२२/११/२०१६	सक्रिय
टप्पा ४	१०	६६०	१४/४/२०१७	सक्रिय
एकूण	दहा	३०६०

औष्णिक उर्जा संशोधन केंद्र

भारत सरकारची भारतात उपकरणांच्या चाचण्या आणि परवाने अपलोड करण्यासाठी नियमन संस्था म्हणून काम करणाऱ्या सेंट्रल पॉवर रिसर्च इन्स्टिट्यूट (सीपीआरआय), कोराडी येथे औष्णिक उर्जा संशोधन केंद्र स्थापन करणार आहे. तथापि, केटीपीएस विस्तार योजनांनी या केंद्रासाठी भूसंपादनात अडचण निर्माण केली आहे.

व्यत्यय

२७ फेब्रुवारी २००५ रोजी येथे भीषण आग लागली आणि हे केंद्र बंद करावे लागले त्यामुळे मराठवाड्याच्या बहुतेक जिल्ह्यांमध्ये वीजपुरवठा बंद झाला होता. मे २००७ मध्ये कामगारांच्या संपामुळे वीज पुरवठा तात्पुरता बंद पडला होता.

बाह्य दुवे

• महानिर्मिती कोराडी
• कोराडी औष्णिक विद्युत केंद्राची तांत्रिक माहिती देणारा महानिर्मितीचा अहवाल