अनुस्वार
अनुस्वार म्हणजे ज्या अक्षराचा उच्चार नाकातून करायचा त्याच्या डोक्यावर ं असे जे चिन्ह दिले जाते त्यास म्हणतात. अनुस्वार दिलेल्या अक्षरातून कोणते अक्षर उच्चारायचे, हे त्यानंतर येणाऱ्या अक्षरावर अवलंबून असते. शिवण्या
नियम[संपादन]
नियम १[संपादन]
अनुस्वार
नियम १.१[संपादन]
स्पष्टोच्चारित अनुनासिकाबद्दल शीर्षबिंदू द्यावा.
नियम १.२[संपादन]
तत्सम शब्दातील अनुनासिकाबद्दल विकल्पाने पर-सवर्ण लिहिण्यास हरकत नाही.मात्र अशा वेळी अनुस्वारानंतर येणाऱ्या अक्षराच्या वर्गातील अनुनासिकच पर-सवर्ण म्हणून वापरावे.
- उदाहरणार्थ: 'पंकज=पङ्कज', पञ्चानन, पंडित=पण्डित, अंतर्गत=अन्तर्गत, अंबुज=अम्बुज.
नियम १.३[संपादन]
पर-सवर्ण लिहिण्याची सवलत फक्त तत्सम शब्दांपुरती मर्यादित आहे. संस्कृत नसलेले मराठी शब्द शीर्षबिंदू (अनुस्वार) देऊनच लिहावेत.
- उदाहरणार्थ: 'दंगा, झांज, बंड, खंत, संप' हे शब्द 'दङ्गा, झाञ्ज, बण्ड, खन्त, सम्प' असे लिहू नयेत.
नियम १.४[संपादन]
अर्थभेद स्पष्ट करण्यासाठी कधीकधी पर-सवर्ण जोडून शब्द लिहिणे योग्य ठरते.
- उदाहरणार्थ:
- वेदांत=वेदांमध्ये, वेदान्त= तत्त्वज्ञान,
- देहांत=शरीरांमध्ये, देहान्त= मृत्यू.
नियम १.५[संपादन]
काही शब्दांमधील अनुस्वारांचा उच्चार अस्पष्ट असतो. कधीकधी तो उच्चारलादेखील जात नाही. अशा शब्दांवर अनुस्वार देऊ नये.
- उदाहरणार्थ: 'हंसणे, धांवणे, जेव्हां, कोठें, कधीं, कांही' हे शब्द 'हसणे, धावणे, जेव्हा, कोठे, कधी, काही' असे लिहावेत.
नियम ४[संपादन]
अनुस्वार वरील नियमांव्यतिरिक्त कोणत्याही कारणांसाठी - व्युत्पत्तीने सिद्ध होणारे वा न होणारे - अनुस्वार देऊ नयेत.
- या नियमानुसार 'घंरे, पांच, करणें, काळीं, नांव, कां, कांच, जों, घरीं' हे शब्द 'घरे, पाच, करणे, काळी, नाव, का, जो, घरी' असे लिहावेत.
नियम २.१[संपादन]
य्, र्, ल्, व्, श्, ष्, स्, ह् यांच्यापूर्वी येणाऱ्या अनुस्वारांबद्दल केवळ शीर्षबिंदू द्यावा. 'ज्ञ' पूर्वीचा नासोच्चारही केवळ शीर्षबिंदूने दाखवावा.
- उदाहरणार्थ: संयम, संरचना, संलग्न, संवाद, दंश, दंष्ट्रा, मांस, सिंह, संज्ञा' हे शब्द 'संय्यम, संव्रचना, संल्लग्न, संव्वाद, दंव्श, दंव्ष्ट्रा, मांव्स, सिंव्ह,संरक्षण,संदेश,संकल्प. संव्ज्ञा' असे लिहू नयेत.
नियम ३.१[संपादन]
नामांच्या व सर्वनामांच्या अनेकवचनी सामान्यरूपांवर विभक्तिप्रत्यय व शब्दयोगी अव्यय लावताना अनुस्वार द्यावा.
- उदाहरणार्थ: लोकांना, मुलांनी, तुम्हांस, लोकांसमोर, घरांपुढे.
नियम ३.२[संपादन]
आदरार्थी बहुवचनाच्या वेळीही असा अनुस्वार दिला पाहिजे.
- उदाहरणार्थ: राज्यपालांचे, मुख्यमंत्र्यांचा, तुम्हांला, आपणांस, शिक्षकांना, अध्यक्षांचे.
नियम १५[संपादन]
केशवसुतपूर्वकालीन पद्य व विष्णूशास्त्री चिपळूणकरपूर्वकालीन गद्य यांतील उतारे छापताना ते मुळानुसार छापावेत तदनंतरचे (केशवसुत व चिपळूणकर यांच्या लेखनासह) लेखन 'मराठी साहित्य महामंडळाच्या प्रस्तुत लेखन नियमांस अनुसरून छापावे.
शब्दावर अनुस्वार कसा द्यावा?[संपादन]
- 'Shift' + 'M' धंदा हे 'dhaMdaa' असे लिहावे.[१]