हंसा वाडकर
मराठी व हिंदी अभिनेत्री .jpg) | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| उच्चारणाचा श्राव्य | |||
|---|---|---|---|
| जन्म तारीख | जानेवारी २४, इ.स. १९२४, जानेवारी २४, इ.स. १९२३ | ||
| मृत्यू तारीख | ऑगस्ट २२, इ.स. १९७१, ऑगस्ट २३, इ.स. १९७१ मुंबई | ||
| कार्य कालावधी (प्रारंभ) |
| ||
| नागरिकत्व |
| ||
| व्यवसाय | |||
| |||
 | |||
हंसा वाडकर (मूळ नाव रतन साळगावकर, १९२३, मुंबई - १९७१, मुंबई) या मराठी चित्रपट अभिनेत्री होत्या. त्यांनी १९३६ च्या विजयची लग्ने या हिंदी आणि मराठी चित्रपटात वयाच्या १३ व्या वर्षी अभिनय केले. वाडकर यांनी बॉम्बे टॉकीज, प्रभात फिल्म कंपनी आणि नॅशनल स्टुडिओ यांसारख्या नामांकित चित्रपट कंपन्यांमध्ये काम करून स्वतःचे नाव कमावले. विष्णुपंत गोविंद दामले यांच्या संत सखू (१९४१) मध्ये तिची कारकीर्द परिभाषित करणारी भूमिका होती, जिथे तिने स्त्री संत सखूची भूमिका साकारली होती. लोकशाहीर राम जोशी (१९४७; हिंदीमधील मतवाला शायर राम जोशी) सारख्या तमाशा प्रकारातील तिच्या इतर संस्मरणीय भूमिका होत्या.[१] त्यांनी सांगत्ये ऐका (१९५९) या चित्रपटात नायिकेची भूमिका केली होती. वाडकर यांनी १९७१ मध्ये संकलित केलेल्या आत्मचरित्रासाठी "सांगत्ये ऐका" हे शीर्षक वापरले होते.[२] पत्रकार अरुण साधू यांनी मदत केलेल्या "माणूस" या मराठी नियतकालिकात हे आत्मचरित्र सुरुवातीला प्रकाशित झाले होते. तिला "तिच्या काळातील सर्वात जास्त मागणी असलेली आणि बोहेमियन अभिनेत्रींपैकी एक" म्हणून संबोधले जात असे.[३]
वाडकर यांना तिच्या आयुष्यात वैवाहिक समस्या, दारूचे व्यसन, अनेक पातळ्यांवर अपमान अशा वैयक्तिक अडचणी आल्या[४]. तिचे लग्न मोडले आणि तिच्या मुलीला तिच्यापासून दूर ठेवण्यात आले. श्याम बेनेगल दिग्दर्शित भूमिका (१९७७), हा वाडकर यांच्या आत्मचरित्रावर आधारित होती आणि या चित्रपटात अभिनेत्री स्मिता पाटील यांनी वाडकरची भूमिका केली होती. चित्रपटाला दोन राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार मिळाले, स्मिता पाटीलसाठी सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्री आणि सत्यदेव दुबे, श्याम बेनेगल आणि गिरीश कर्नाड यांच्यासाठी सर्वोत्कृष्ट पटकथा.[५] २५ व्या फिल्मफेअर पुरस्कारांमध्येही या चित्रपटाने फिल्मफेअर सर्वोत्तम चित्रपट पुरस्कार जिंकला.[६]
सुरुवातीचे जीवन[संपादन]
वाडकर यांचा जन्म २४ जानेवारी १९२३ रोजी बॉम्बे येथे रतन भालचंदर साळगावकर असा झाला.[७] तिचे वडील भालचंदर साळगावकर हे कलावंतांचे पुत्र व नातू होते आणि आई, सरस्वती, ही देवदासीची मुलगी होती. वाडकर हे चार मुलांपैकी तिसरी होतेल; पण सर्वात मोठी बहीण आणि सर्वात धाकटा भाऊ मरण पावला. वाडकर यांनी त्यांच्या आत्मचरित्रात नमूद केले आहे की, त्यांच्या आजी, बायबाई "जीजी" साळगावकर या कुटुंबातील एक प्रभावशाली व्यक्ती होत्या.[२]
चित्रपटांचा प्रभाव तिच्या जीवनात अगदी सुरुवातीपासूनच होता. वाडकरांच्या वडिलांना केशरबाई, इंदिराबाई आणि सुशीलाबाई या तीन बहिणी होत्या. भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या सुरुवातीच्या काळातील प्रसिद्ध अभिनेता-दिग्दर्शक मास्टर विनायक यांच्याशी सुशीलाचा विवाह झाला होता. केशरबाई तसेच इंदिरा वाडकर चित्रपटांमध्ये काम करत होत्या आणि इंदिरा शास्त्रीय गायिकाही होत्या. इंदिराने दुनिया क्या है (१९३७) आणि मराठीतील देवता (१९३९) सारख्या अनेक चित्रपटांमध्ये काम केले. चित्रपटात काम करणाऱ्या महिलांविरुद्ध समाजाकडून सूड उगवला जाईल या भीतीने इंदिराने साळगावकर हे कौटुंबिक नाव वापरणे टाळले व "वाडकर" हे आडनाव वापरले.[८] केशरबाई या, मोतीराम गजानन रांगणेकरांच्या चित्रपटात काम करत असताना त्यांनी आणि हंसाला देखील हे काम सुचवले.[९]
कारकीर्द[संपादन]
१९३६ मध्ये बापूभाई पेंढारकर यांच्या विजयची लग्ने (हिंदी नाव शादी का मामला) मध्ये वाडकरांनी नायिकेची पहिली भूमिका केली. या चित्रपटाची निर्मिती पेंढारकर यांच्या ललित कला प्रॉडक्शनने केली होती, हा त्यांचा पहिला आणि शेवटचा चित्रपट होता, कारण पेंढारकर यांचे लवकरच निधन झाले. चित्रपटासाठी रतन साळगावकरचे नाव हंसा वाडकर झाले. त्यावेळी तिचा पगार होता रु. २५० प्रति महिना होता आणि हा चित्रपट बॉक्स ऑफिसवर यशस्वी ठरला.[१०] तिने मराठी तसेच हिंदीतील विविध छोट्या चित्रपटांमध्ये काम केले.
तिने १९३७ मध्ये लग्न केले, परंतु आर्थिक अडचणींमुळे ती पुन्हा चित्रपटांमध्ये काम करण्यासाठी परत आली. तिने बॉम्बे टॉकीज सह सहा वर्षांचा करार केला आणि फ्राँझ ओस्टेन दिग्दर्शित तिचा पहिला चित्रपट नवजीवन हा १९३९ मध्ये प्रदर्शित झाला. फिल्मइंडिया मासिकाने एप्रिल १९३९ च्या अंकात, चित्रपटात देविका राणीच्या अनुपस्थितीवर भाष्य करताना वाडकरांचा उल्लेख केला की, "यावेळी हंसा वाडकर एका नवीन मुलीची ओळख करून देण्यात आली आहे, ती या अर्थाने नवीन आहे की तिला पहिल्यांदाच नायिकेची भूमिका करण्याची संधी देण्यात आली आहे."[११]
फिल्मोग्राफी[संपादन]
वाडकरांच्या चित्रपटांची यादी:[१२][१३]
- १९३६ - विजयाची लग्ने (हिंदीमध्ये शादी का मामला)
- १९३७ - मॉडर्न युथ (हिंदीमध्ये जंग-ए-जवानी)
- १९३८ - बहादूर किसन
- १९३८ - स्नेह लग्न (हिंदीमध्ये प्रेम विवाह)
- १९३८ - जमाना (हिंदीमध्ये द टाईम्स)
- १९३९ - नवजीवन
- १९३९ - दुर्गा
- १९३९ - गुन्हेगार
- १९४० - आझाद
- १९४१ - संत सखू
- १९४२ - आपना पराया
- १९४२ - मेरा गाव
- १९४२ - दिल्लगी
- १९४४ - मीना
- १९४४ - राम शास्त्री
- १९४५ - मैं क्या करूं
- १९४५ - आरती
- १९४६ - बेहराम खान
- १९४७ - लोकशाहीर राम जोशी
- १९४७ - गौरव
- १९४८ - मेरे लाल
- १९४८ - धन्यवद
- १९४९ - पंढरीचा पाटील
- १९४९ - संत जनाबाई
- १९४९ - शिलंगणाचे सोने
- १९५० - पुढचं पाऊल
- १९५० - सोन्याची लंका
- १९५० - कल्याण खजिना
- १९५० - नवरा बायको
- १९५० - श्री कृष्ण दर्शन
- १९५१ - श्रीकृष्ण सत्यभामा
- १९५१ - माया मच्छिंद्र
- १९५१ - ही माझी लक्ष्मी
- १९५१ - पाटलाचे पोर
- १९५४ - खेळ चालला नशिबाचा
- १९५५ - मी तुळस तुझ्या अंगनी
- १९५७ - नायकिणीचा सज्जा
- १९५९ - सांगत्ये ऐका
- १९६१ - मानिनी
- १९६१ - रंगपंचमी
- १९६३ - नार निर्मिते नारा
- १९६६ - हाय नार रुपसुंदरी
- १९६७ - श्रीमंत मेहुणा पाहिजे
- १९६८ - धर्म कन्या
संदर्भ[संपादन]
- ^ "Lokshahir Ram Joshi". indiancine.ma. Indiancine.ma. 14 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ a b Rajadhyaksha, Ashish. "Bhumika". filmreference.com. Advameg, Inc. 18 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ K. Moti Gokulsing; Wimal Dissanayake (17 April 2013). "4.4 Marathi Cinema by Amrit Gangar". Routledge Handbook of Indian Cinemas. Routledge. pp. 134–. ISBN 978-1-136-77291-7. 14 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Negi, Manulaa (5 March 2005). "More than a woman's portrayal". Hindustan Times. HT Media Limited. 14 September 2015 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
- ^ "25th National Film Awards" (PDF). Directorate of Film Festivals. pp. 6–7. Archived from the original (PDF) on 30 January 2013. 14 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "1978-Filmfare Awards". awardsandshows.com. Awards And Shows. 14 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Hansa Wadkar (8 July 2014). You Ask, I Tell: An Autobiography. Zubaan Books. ISBN 978-93-83074-68-6. 14 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Hansa Wadkar (8 जुलै 2014). "1". You Ask, I Sell. : एक आत्मचरित्र. Zubaan Books. p. 1. ISBN 978-93-83074-68-6. 14 सप्टेंबर 2015 रोजी पाहिले.
- ^ वाडकर, पृ. ६
- ^ वाडकर, पृ. 11
- ^ Patel, Baburao (April 1939). "Studio Close-Ups". Filmindia. 5 (4): 59. 14 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "Hansa Wadkar". citwf.com. Alan Goble. 16 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "Hansa Wadkar". muvyz.com. Muvyz, Ltd. Archived from the original on 2023-11-12. 16 September 2015 रोजी पाहिले.