प्र.ल. मयेकर

प्रभाकर लक्ष्मण मयेकर (४ एप्रिल, इ.स. १९४६ - १८ ऑगस्ट, इ.स. २०१५:दादर, मुंबई, महाराष्ट्र) हे एक मराठी नाटककार होते. मालवणी बोलीतील त्यांची नाटके प्रसिद्ध झाली.

मयेकर हे मुंबईत बी.ई.एस.टी. कंपनीत नोकरीला होते तेव्हापासून त्यांनी नाट्यलेखन सुरू केले, ते निवृत्तीनंतर रत्‍नागिरीला स्थायिक झाल्यानंतरही सुरूच राहिले. सत्यकथेत त्यांच्या काही कथा प्रसिद्ध झाल्या त्यांपैकी ’मसीहा’ ही कथा निवडून मयेकरांनी तिचे नाट्यरूपांतर केले व बेस्टच्या कलाविभागाने स्पर्धेत सादर केले. मयेकरांनी १९७० च्या सुमारास हौशी रंगूमीसाठी एकांकिका आणि नाटके लिहायला सुरुवात केली. दहा वर्षांनी त्यांची नाटके व्यावसायिक रंगभूमीवरही सादर होऊ लागली.

प्र.ल. मयेकर यांची मा अस साबरीन, अथ मनुस जगन हं, आद्यंत इतिहास असल्या कल्पनारम्य रूपकात्मक नाटके राज्य नाट्य स्पर्धांमध्ये प्रसिद्ध झाली. या नाटकांच्या रचना आणि त्यातील भाषेचा डौल हा त्यांचा स्वतःचा म्हणून ओळखला जातो.

वसंत कानेटकर यांची नाटके करणाऱ्या चंद्रलेखा या मोहन वाघ यांच्या संस्थेने त्यांची नाटके व्यावसायिक रंगभूमीवर आणायला सुरुवात केली. पुढे त्यांची मालवणी बोलीतील नाटके मच्छिंद्र कांबळी यांच्या भद्रकाली संस्थेने रंगभूमीवर आणली.

कौटुंबिक, सामाजिक, विनोदी, रहस्यप्रधान, थरारक अशी सर्वप्रकारची नाटके मयेकरांनी लिहिली. १९८०नंतर व्यावसायिक रंगभूमीला मरगळ आली होती. मुंबईतील गिरणी संप आणि समाजातील अस्थिर वातावरण यामुळे प्रेक्षक नाट्यगृहाकडे येईनासे झाले होते. अशा काळात मयेकरांच्या नाटकांनी प्रेक्षक पुन्हा नाटके पहायला लागले.

प्र.ल. मयेकर हे २०१३ साली अखिल भारतीय मराठी नाट्य परिषदेच्या निवडणुकीसाठी कोकण विभागातून उभे होते, पण त्यांचा पराजय झाला.

लघुपट

• प्र.ल.मयेकरांवर एक 'प्र.ल.' नावाचा एक लघुपट निघाला आहे.दुर्गेश आखाडे यांची संकल्पना आणि लेखन होत.

• "विश्वनाथ एक शिंपी" या लघुपटाच लेखन प्र.ल.मयेकरांनी केलं होतं.(२००७)

लेखक वि.वा.शिरवाडकर यांच्या कथेवर हा लघुपट आधारित होता.

प्र.ल.मयेकर यांनी लिहिलेली नाटके

1. 1. व्यावसायिक नाटकं (मराठी) ##

• अथं मनुस जगन हं!(१९८५)
• अग्निपंख(१९८६)

 (गुजराती:जुगलबंदी)

• रातराणी(१९८६)

 (गुजराती आणि हिंदी : रेशमगांठ)

• पांडगो इलो रे बा इलो!(१९८७)
• रानभूल(१९८८)
• दीपस्तंभ(१९८८)
• रमले मी(१९८८)

 (गुजराती: राज रानी)

• लाज वाटते? बंद करा!(१९८८)
• दिशांतर(१९८९)
• सवाल अंधाराचा(१९९०)
• तो परत आलाय(१९९१)
• गंध निशीगंधाचा(१९९२)

 (गुजराती: अंतरपट)

• तक्षकयाग(१९९२)
• काळोखाच्या सावल्या(१९९२)
• रण दोघांचे(१९९४)

 (गुजराती: प्रेम घिरय्या)

• देव पावले(१९९७)
• डॅडी आय लव्ह यू!(१९९७)

 (गुजराती:डॅडी आय लव्ह यू)

• शुभ बोले तो नारायण!(१९९९)
• मिस्टर नामदेव म्हणे!(२००३)
• कमलीचं काय झालं?(२००४)

 (हिंदी: कहा गुम हो गई कमली?

• संगीत शतजन्म शोधिताना(२००४)
• आसू आणि हसू(२००५)
• ती,तिचा दादला आणि मधला(२००५)
• गोड गुलाबी(२००६)
• सोनपंखी(२००६)
• अंगार(२००७)
• आम्हीच जिंकणार(२००९)
• लोभ असावा ही विनंती(२०११)
• सत्ताधीश(२०१२)

1. 1. व्यावसायिक नाटके (हिंदी) ##

• रेशमगांठ(१९८८)

1. 1. व्यावसायिक नाटके (गुजराती) ##

• रेशमगांठ (१९८८)
• राज रानी (१९८९)
• अंतरपट (१९९२)
• जुगलबंदी (१९९२)
• प्रेम घिरय्या (१९९४)
• डॅडी आय लव यू! (१९९८)

1. 1. राज्य नाट्य स्पर्धेतील नाटके (मराठी) ##

• आतंक (१९८०)
• मा अस् साबरिन! (१९८३)
• अथं मनुस जगन हं! (१९८४)
• अरण्यदाह (१९८५)
• काळोखाच्या सावल्या (१९८९)
• तक्षकयाग (१९९१)
• दंगल में मंगल (१९९६)
• अनंत अवशिष्ट (१९९८)
• राजकारणाची ऐशी तैशी (१९९९)
• अंदमान (२०००)
• कमलीचं काय झालं? (२००३)
• कुंती पार्थीवा (२००७)

1. 1. राज्य नाट्य स्पर्धेतील नाटके (हिंदी) ##

• इन्सान अभी जिंदा है! (१९८७)
• सूखा सैलाब (१९९१)
• अंदमान (२०००)
• रेवती देशपांडे (२००२)
• कहाँ गुम हो गयी कमली? (२००३)
• तिनका तिनका प्यार (२०१४)

एकांकिका

• रक्तप्रपात (१९७९)
• अनिकेत (१९८१)
• श्रांतशांत (१९८२)
• रोपट्रीक (१९८३)
• होस्ट (१९८४)
• एक अधुरी गझल (१९८४)
• अब्द शब्द (१९८४)
• कळसूत्र (१९८५)
• अतिथी (१९८६)
• आय् कन्फेस (१९८६)
• रावणाचे दुर्दर्शन (रावणायन) (१९८८)
• महाभारताचे उत्तररामायण (१९८९)
• भास हा माझा (२००३)

चित्रपट लेखन

• विधिलिखित (१९९०)
• रंग प्रेमाचा (१९८५)
• पुत्रवती (१९९६)
• वहिनीची माया (१९९८)
• जोडीदार (२०००)
• रेशमगांठ (२००३)

दूरदर्शन मालिका

• रथचंदेरी (१९९१)
• दुरावा (१९९८)
• दुहेरी (२०००)

प्र.लं मयेकर यांचे कथासंग्रह

• मसीहा (१९७९)
• काचघर (१९९०)

पुरस्कार

• महाराष्ट्र राज्य नाट्य स्पर्धा:

 मा अस् साबरिन! (१९८२)
 अथं मनुस जगन हं! (१९८४)

• व्यावसायिक राज्य नाट्य स्पर्धा:

 आसू आणि हसू- द्वितीय क्रमांक (२००६)

• भा.वि. ऊर्फ मामा वरेरकर पुरस्कार:

 सर्वोत्कृष्ट व्यावसायिक नाटककार- अग्निपंख 
 (१९८७)

• चिंतामणराव कोल्हटकर नाट्य स्पर्धा:

 आतंक- प्रथम क्रमांक (१९८०)

• नाट्यदर्पण पुरस्कार:

 होस्ट-सर्वोत्कृष्ट एकांकिका लेखन (१९८४)
 अरण्यदाह-सर्वोत्कृष्ट हौशी नाटककार(१९८५)

• अखिल भारतीय मराठी नाट्य परिषद

 कै.गोपीनाथ सावकार स्मृती पुरस्कार - 
 अंदमान (२०००)
 अभिनयाचार्य शंकरराव पाटकर स्मृती 
 पुरस्कार - अंदमान (२०००)

• अखिल भारतीय मराठी नाट्यपरिषद पुरस्कार:

 महाराष्ट्र शासन पुरस्कृत रा.ग.गडकरी 
 पुरस्कार (१९८८)
 आचार्य अत्रे सर्वोत्कृष्ट नाट्यलेखन (१९९०)
 गो.ब.देवल सर्वोत्कृष्ट नाट्यलेखन 
 (१९९०)

• वसंत सिंधु पुरस्कार, नाशिक (२००७)
• यू.आर.एल.फाउंडेशनचा साहित्य जीवन

 गौरव पुरस्कार (२३-७-२०१४)

• चित्रपट कथा पटकथा संवाद लेखन पुरस्कार

 पुत्रवती  - स्क्रीन ॲवाॅर्ड (१९९६)
 पुत्रवती  - फिल्मफेर ॲवाॅर्ड (१९९६)
 जोडीदार - म.टा.सन्मान (२०००)

• मुंबई मराठी पत्रकार संघ,आचार्य अत्रे

 पुरस्कार: दिवाळी अंकातील सर्वोत्कृष्ट विनोदी 
 कथा- प्रेमाच्या सुलट्या बोंबा
 (अंक-आवाज-१९८८))

• शिवसेनेच्या सुवर्णमहोत्सवी वर्षाच्या अनुषंगाने रत्‍नागिरीला प्र.ल. मयेकर यांच्या नावाने ३ दिवसांचा नाट्य महोत्सव साजरा झाला होता. (जून २०१५)