मुक्तानंद

स्वामी मुक्तानंद परमहंस (१६ मे १९०८ – 2 ऑक्टोबर 1982), जन्म नाव कृष्ण राय, एक योगगुरू आणि सिद्ध योगाचे संस्थापक होते. ते भगवान नित्यानंद यांचे शिष्य होते. त्यांनी कुंडलिनी शक्ती, वेदांत आणि काश्मीर शैववाद या विषयांवर पुस्तके लिहिली, ज्यात चेतनेचे नाटक नावाचे आध्यात्मिक आत्मचरित्र समाविष्ट आहे. सन्माननीय शैलीत, त्यांना सहसा स्वामी मुक्तानंद, किंवा बाबा मुक्तानंद, किंवा परिचित मार्गाने फक्त बाबा असे संबोधले जाते.

चरित्र

स्वामी मुक्तानंद यांचा जन्म १९०८ मध्ये मद्रास प्रेसिडेन्सी, ब्रिटिश भारतातील मंगलोरजवळ एका श्रीमंत कुटुंबात झाला. त्यांचे जन्माचे नाव कृष्ण राय होते.

१५ व्या वर्षी, त्याना भगवान नित्यानंद, एक भटकणारा अवधूत भेटला ज्याने त्याचे जीवन पूर्णपणे बदलले. या भेटीनंतर, कृष्णाने घर सोडले आणि भगवंताच्या अनुभवाचा शोध सुरू केला. त्यांनी हुबळी येथे सिद्धारुधा स्वामींच्या हाताखाली शिक्षण घेतले, जिथे त्यांनी संस्कृत, वेदांत आणि योगाच्या सर्व शाखा शिकल्या. त्यांनी दशनामी संप्रदायाच्या सरस्वती क्रमाने संन्यास दीक्षा घेतली, स्वामी मुक्तानंद यांचे नाव घेतले. सिद्धारुधाच्या मृत्यूनंतर, मुक्तानंद हे सिद्धारुधच्या मुप्पिनर्या स्वामी नावाच्या शिष्याकडे राणेबेन्नूर हावेरी जिल्ह्यातील श्री ऐरानी होलेमॅट येथे शिकण्यासाठी निघून गेले. मग स्वामी मुक्तानंदांनी अनेक संत आणि गुरूंकडे अभ्यास करून पायी भारत भटकायला सुरुवात केली.

१९४७ मध्ये, मुक्तानंद भगवान नित्यानंदांचे दर्शन घेण्यासाठी गणेशपुरीला गेले, ज्यांनी मुक्तानंदांना देवाच्या शोधाची प्रेरणा दिली होती. त्याच वर्षी १५ ऑगस्टला त्यांच्याकडून शक्तिपात दीक्षा घेतली. नित्यानंदांकडून शक्तिपात होईपर्यंत त्यांचा आध्यात्मिक प्रवास खऱ्या अर्थाने सुरू झाला नाही, असे मुक्तानंद अनेकदा सांगत. एक गहन आणि उदात्त अनुभव म्हणून त्यांनी त्याचे वर्णन केले. पुढील नऊ वर्षे मुक्तानंद येवल्यात एका छोट्याशा झोपडीत राहत आणि ध्यान करत . त्यांनी त्यांच्या आत्मचरित्रात त्यांच्या साधना आणि कुंडलिनी -संबंधित ध्यान अनुभवांबद्दल लिहिले आहे.

१९५६ मध्ये, भगवान नित्यानंद यांनी मुक्तानंदांच्या आध्यात्मिक प्रवासाचा कळस स्वीकारला. त्यांनी मुक्तानंद यांची मुंबईजवळील गणेशपुरी येथील एका आश्रमाचा नेता म्हणून नियुक्ती केली. त्याच वर्षी त्यांनी सिद्ध योग मार्ग शिकवण्यास सुरुवात केली. १९७० ते १९८१ या काळात मुक्तानंद तीन जगाच्या दौऱ्यावर गेले. या दौऱ्यांमध्ये त्यांनी अनेक देशांमध्ये सिद्ध योग आश्रम आणि ध्यान केंद्रे स्थापन केली. 1975 मध्ये, त्यांनी सॅन फ्रान्सिस्को खाडी परिसरात ओकलँडमध्ये सिद्ध योग आश्रम स्थापन केला. 1979 मध्ये, त्यांनी न्यू यॉर्क शहराच्या वायव्येस, कॅटस्किलमध्ये श्री नित्यानंद आश्रम (आताचा श्री मुक्तानंद आश्रम ) स्थापन केला. मुक्तानंदांनी भारतातील सार्वजनिक ट्रस्ट म्हणून गुरुदेव सिद्ध पीठ स्थापन केले आणि तेथे त्यांचे कार्य चालवले.

मे 1982 मध्ये मुक्तानंदांनी दोन उत्तराधिकारी, स्वामी चिद्विलासनंद आणि त्यांचे धाकटे भाऊ स्वामी नित्यानंद यांना सिद्ध योगाचे संयुक्त नेते म्हणून नियुक्त केले. नित्यानंद यांनी नंतर राजीनामा देऊन स्वतःचा गट स्थापन केला.

अध्यापन आणि सराव

"देवाला एकमेकांमध्ये पाहणे", आणि "स्वतःचा सन्मान करा. स्वतःची उपासना करा. स्वतःचे मनन करा. तुमच्यात देव वास करत आहे." मुक्तानंद यांनी अनेकदा या शिकवणीची एक छोटी आवृत्ती दिली: "देव तुमच्यात वास करतो तुमच्याप्रमाणे."

लोला विल्यमसनच्या म्हणण्यानुसार, मुक्तानंद यांना " शक्तिपात गुरू" म्हणून ओळखले जात होते कारण त्यांच्या उपस्थितीत कुंडलिनी जागृती इतक्या सहजतेने झाली होती. शक्तीपत इंटेन्सिव्हजच्या माध्यमातून सहभागींना शक्तीपत दीक्षा, कुंडलिनी शक्तीचे जागरण, जी एखाद्या व्यक्तीमध्ये असते असे म्हणले जाते आणि सिद्ध योग ध्यानाचा त्यांचा सराव अधिक सखोल करतात असे म्हणले जाते. ऐतिहासिकदृष्ट्या, शक्तीपात दीक्षा ही काही मोजक्या लोकांसाठी राखीव होती ज्यांनी अनेक वर्षे आध्यात्मिक सेवा आणि साधने केली होती; मुक्तानंदांनी ही दीक्षा नवोदितांना आणि योगींना दिली. मुक्तानंद यांच्याकडून मिळालेल्या शक्तीपाताचे वर्णन करणारे अनेक प्रकाशित लेख आहेत. पॉल झ्वेग यांनी मुक्तानंदांकडून शक्तीपत मिळाल्याचे असेच एक वर्णन लिहिले आहे.

कथित लैंगिक अत्याचार

नोव्हा रिलिजिओ (२००१) या शैक्षणिक जर्नलमधील एका निबंधात साराह काल्डवेल यांनी असा युक्तिवाद केला आहे की मुक्तानंद हे दोन्ही प्रबुद्ध आध्यात्मिक शिक्षक आणि शाक्त तंत्रवादाचे अभ्यासक होते, परंतु "अनेक शिष्यांसह नैतिक, कायदेशीर किंवा मुक्ततावादी नसलेल्या कृतींमध्ये गुंतलेले होते. " लोला विल्यमसनच्या म्हणण्यानुसार, "मुक्तानंदांनी आध्यात्मिक मार्गावर प्रगती करण्यासाठी ब्रह्मचर्य पाळण्याच्या मूल्यावर भर दिला, परंतु त्याने जवळजवळ निश्चितपणे स्वतःच्या नियमांचे उल्लंघन केले." लेखिका अँड्रिया जैन यांनी असे प्रतिपादन केले आहे की "मुक्तानंद त्याच्या अनेक तरुण महिला शिष्यांसह गुप्त लैंगिक विधींमध्ये गुंतले होते - ज्यापैकी काही किशोरवयीन होत्या - ज्याचा हेतू तांत्रिक नायकाला शक्ती प्रसारित करण्यासाठी होता."