Jump to content

"अभिव्यक्तिस्वातंत्र्य" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
Mahitgar (चर्चा | योगदान)
३३,१२७ edits
ज (चर्चा | योगदान)
५७,२९९ edits
No edit summary
ओळ १: ओळ १:
{{भाषांतर}}
{{भाषांतर}}
इतर सजिवांप्रमाणे किंबहूना इतर सजीवापेक्षा अधीक [[अभिव्यक्त होणे]] हि मनुष्य प्राण्याची नैसर्गिक गरज अथवा प्रेरणा आहे.जगातील [[लोकशाही]] आणि स्वातंत्र्य बळकट करण्याकरिता विवीध चळवळी आणि बौद्धीक आणि न्यायिक चिकित्सेतून [[अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य]]स मुलभूत स्वातंत्र्याचा दर्जा दिला गेला तसेच या स्वातंत्र्याच्या व्याख्येच्या कक्षा अधिकाधीक कशा विस्तारीत ठेवता येती याचे प्रयत्नाचे महत्व वैश्विक स्तरावर तसेच भारताही मान्य केले गेले आहे.स्वातंत्र्य हे जन्मसिद्ध असल्याचे कितीही गुणगान केले तरी इतर मूलभूत हक्कांप्रमाणेच अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यास सुद्धा कायदे विषयक मर्यादा आणि सांस्कृतीक परिपेक्षाशी सामना करावयास लागतो.[[अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य]] ने नियमीत होणारे स्वांतत्र्य, त्याच्या विस्तार कक्षा आणि या स्वातंत्र्याच्या मर्यादांचा स्थलकाल सापेक्ष असा व्यक्ती, समूह,इतर मुलभूत स्वातंत्र्य,अधिकार,हक्क,कर्तव्यांच्या संकल्पना; संबधीत विवीध कायदे आणि संस्कृतीवर परिणाम होत असतो.
इतर सजीवांप्रमाणे किंबहुना इतर सजीवापेक्षा अधिक चांगल्या रीतीने [[अभिव्यक्त होणे]] ही मनुष्य प्राण्याची नैसर्गिक गरज अथवा प्रेरणा आहे. जगात [[लोकशाही]] आणि स्वातंत्र्य बळकट करण्याकरिता विविध चळवळी आणि बौद्धिक आणि न्यायिक चिकित्सांमधून [[अभिव्यक्ती स्वातंत्र्या]]स मूलभूत स्वातंत्र्याचा दर्जा दिला गेला आहे. तसेच, या स्वातंत्र्याच्या व्याख्येच्या कक्षा अधिकाधिक विस्तारित ठेवण्यासाठी करावयाच्या प्रयत्‍नांचे महत्त्व भारतानेच नव्हे तर जागतिक स्तरावर मान्य केले गेले आहे. स्वातंत्र्य हे जन्मसिद्ध असल्याचे कितीही गुणगान केले तरी इतर मूलभूत हक्कांप्रमाणेच अभिव्यक्तिस्वातंत्र्याससुद्धा कायद्याच्या मर्यादेशी आणि सांस्कृतिक पारंपरिक वातावरणाशी सामना करावयास लागतो.[[अभिव्यक्तिस्वातंत्र्या]] ने नियमबद्ध होणार्‍या व्यक्तिस्वातंत्र्याचा, त्याच्या विस्तारकक्षांचा व मर्यादांचा व्यक्ती, समूह, त्यांची स्थलकालसापेक्ष संस्कृती, इतर मूलभूत स्वातंत्र्यअधिकार, त्यांच्या हक्क-कर्तव्यांच्या संकल्पना आणि संबधित विविध कायदे यांवर परिणाम होत असतो.
माध्यम कोणतेका असेना , अभिव्यक्ति स्वातंत्र्याने केवळ बोलण्याचेच स्वातंत्र्य नाही तर माहिती किंवा कल्पना हवी असणे ,मिळवणे, आणि देणे अभिप्रेत होते.
माध्यम कोणतेही असले तरी, अभिव्यक्तिस्वातंत्र्याने केवळ बोलण्याचेच नाही तर माहिती किंवा कल्पना हवी असणे, मिळवणे, आणि देणे यांचे स्वातंत्र्यही अभिप्रेत होते.


freedom of expression indicateस् not only freedom of verbal speech but any act of seeking, receiving and imparting information or ideas, regardless of the medium used.
freedom of expression indicateस् not only freedom of verbal speech but any act of seeking, receiving and imparting information or ideas, regardless of the medium used.


अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य हा व्यक्तिगत स्वातंत्र्य आणि लोकशाही मूल्यांवर आधारीत मूलभूत मानवी अधिकार आहे.स्वतःस अभिव्यक्त करता येणे आणि स्वपरिपूर्ती करिता अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य हि किमान आवश्यकता असते आणि अभ्यक्ति स्वातंत्र्याचे विचार स्वातंत्र्यासोबत घनीष्ठनाते असते.
अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य हा व्यक्तिगत स्वातंत्र्य आणि लोकशाही मूल्यांवर आधारित मूलभूत मानवी अधिकार आहे. स्वतःस अभिव्यक्त करता येणे आणि स्वपरिपूर्तीकरिता अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य ही किमान आवश्यकता असते आणि अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे विचार स्वातंत्र्यासोबत घनिष्ठ नाते असते.
Freedom of expression is a fundamental human right that draws on values
Freedom of expression is a fundamental human right that draws on values
of personal autonomy and democracy. It is closely connected to freedom
of personal autonomy and democracy. It is closely connected to freedom
of thought and is a precondition for individuals’ self-expression and self-
of thought and is a precondition for individuals’ self-expression and self-
fulfillment. <ref> html version of the file [http://www.nccr-trade.org/images/stories/mira/ict_freedom%20of%20expression.pdf. The Right to Express Oneself and to Seek Information Rikke Frank Jørgensen] फेब्रू४ २०१० सायं ७:२२ लाजशी दिसली </ref>
fulfillment. <ref> html version of the file [http://www.nccr-trade.org/images/stories/mira/ict_freedom%20of%20expression.pdf. The Right to Express Oneself and to Seek Information Rikke Frank Jørgensen] फेब्रु४ २०१० सायं ७:२२ लाजशी दिसली </ref>


सर्व भारतीय, भारतीय घटनेच्या preambleच्या माध्यमातून सर्व नागरीकांना उपलब्ध करून देण्याच ध्येय ठेवतात त्यात विचार आणि अभिव्यक्तीच्या स्वातंत्र्याचा समावेश आहे.घटनेच्या कलम १९ मध्ये या स्वातंत्र्याचा पुनरूच्चार केला आहे. [[मानवाधिकाराचे वैश्विक घोषणापत्र]] मध्ये देखील कलम १९ अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य उअपलब्ध करून देण्याबद्दल उल्लेखकरते.
भारतीय घटनेच्या प्रास्ताविकेत सर्व भारतीय नागरिकांना वैचारिक आणि अभिव्यक्तीच्या स्वातंत्र्याचा असल्याचा समावेश आहे. घटनेच्या कलम १९ मध्ये या स्वातंत्र्याचा पुनरूच्चार केला आहे. [[मानवाधिकाराच्या जागतिक घोषणापत्रा]] मध्येदेखील भारतीय घटनेचे कलम १९ अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य उपलब्ध करून देते असा उल्लेख आहे.


==अभिव्यक्ती आणि अभिव्यक्ति स्वातंत्र्य म्हणजे काय==
==अभिव्यक्ती आणि अभिव्यक्तिस्वातंत्र्य म्हणजे काय==
मानवाधिकाराचे वैश्विक घोषणापत्र कलम १९ अनुसार ''प्रत्येकास [[मतस्वातंत्र्य]] व [[भाषणस्वातंत्र्य]] असण्याचा अधिकार आहे. या अधिकारात कोणतीही ढवळाढवळ न होता मत बाळगण्याच्या स्वातंत्र्याचा , तसेच कोणत्याही माध्यमातून व सीमांचा विचार न करता माहिती व विचार ग्रहण करण्याचा प्रयत्न करणे, ती मिळवणे व इतरांना ती देणे यासंबधीच्या स्वातंत्र्याचा समावेश होतो.''
मानवाधिकाराचे वैश्विक घोषणापत्र कलम १९ अनुसार ''प्रत्येकास [[मतस्वातंत्र्य]] व [[भाषणस्वातंत्र्य]] असण्याचा अधिकार आहे. या अधिकारात कोणतीही ढवळाढवळ न होता मत बाळगण्याच्या स्वातंत्र्याचा , तसेच कोणत्याही माध्यमातून व सीमांचा विचार न करता माहिती व विचार ग्रहण करण्याचा प्रयत्‍न करणे, ती मिळवणे व इतरांना ती देणे यासंबधीच्या स्वातंत्र्याचा समावेश होतो.''


===broad special purposes to serve===
===broad special purposes to serve===
ओळ २४: ओळ २४:
5) All members of society would be able to form their own beliefs and communicate them freely to others.<ref>Google's cache of [http://www.goforthelaw.com/articles/fromlawstu/article16.htm Surabhi Singhi
5) All members of society would be able to form their own beliefs and communicate them freely to others.<ref>Google's cache of [http://www.goforthelaw.com/articles/fromlawstu/article16.htm Surabhi Singhi
IV Semester, National Law University, Jodhpur]. It is a snapshot of the page as it appeared on 5 Apr 2010 19:03:17 GMT. </ref>
IV Semester, National Law University, Jodhpur]. It is a snapshot of the page as it appeared on 5 Apr 2010 19:03:17 GMT. </ref>
==ऐतिहासिक ,राजकीय,न्यायिक,सांस्कृतीक,वैचारीक परिपेक्ष==
==ऐतिहासिक, राजकीय, न्यायिक, सांस्कृतिक व वैचारिक दृष्टिकोन==
शांततामयपद्धतीने सत्याच्या आग्रहातून प्रागाइतिहासिक काळापासून, काही तत्कालीन मुल्ये आधूनिक काळात स्विकार्ह नसली तरीही, प्राचीन भारतीय संस्कृतीत तत्वज्ञ आणि राज्यकर्यांनी वेळोवेळी अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे मुल्य परोक्ष अथवा अपरोक्ष जपण्याचे प्रयत्न केल्याचे आढळून येते.जैन,बौद्ध आणि वैदीक/अवैदीक विचारप्रणालीत विचारांचे आदानप्रदान बर्‍यापैकी मुक्तपणे होत असावे.{{संदर्भ हवा}}
प्रागैतिहासिक काळापासून अस्तित्वात असलेली काही तत्कालीन मूल्ये आधुनिक काळात, शांततामयपद्धतीने व्यक्त झालेल्या सत्याच्या आग्रहातून, स्वीकारार्ह नसली तरीही, प्राचीन भारतीय संस्कृतीत तत्त्वज्ञांनी आणि राज्यकर्त्यांनी वेळोवेळी अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे मूल्य परोक्ष अथवा अपरोक्षरीत्या जपण्याचे प्रयत्‍न केल्याचे आढळून येते. जैन, बौद्ध आणि वैदिक/अवैदिक विचारप्रणालीत विचारांचे आदानप्रदान बर्‍यापैकी मुक्तपणे होत असावे.{{संदर्भ हवा}}


मध्ययूगिन काळात या स्वारतंरत्र्यावर अस्पृश्यता,जातीय उतरंडी, धर्मांधतेने मर्यादा आणल्याचेही लक्षात येते.ब्रिटीशोत्तर काळापासून यूरोपिय प्रागतीक लोक्शाहीमुल्यांशी परिचय होऊ लागल्यानंतर विवीध सामाजिक आणि राजकीय सुधारकांनी अभिव्यक्ती आणि इतर मूलभूत स्वातंत्र्ये मिळवण्याकरिता विवीध चळवळी आणि संघर्ष केले. याचा परिपाक म्हणून ब्रिटीशांपासून स्वातंत्र्य मिळाल्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या चा समावेश घटनाकारांनी भारतीय राज्यघटनेत इतर मुलभूत हक्कांसोबत समावेश केला.
मध्ययुगीगिन काळात या स्वातंत्र्यावर अस्पृश्यता, जातीय उतरंडी व धर्मांधतेने मर्यादा आणल्याचेही लक्षात येते. ब्रिटिशोत्तर काळापासून युरोपीय प्रागतिक लोकशामूल्यांशी परिचय होऊ लागल्यानंतर विविध सामाजिक आणि राजकीय सुधारकांनी अभिव्यक्ती आणि इतर मूलभूत स्वातंत्र्ये मिळवण्याकरिता विविध चळवळी आणि संघर्ष केले. याचा परिपाक म्हणून ब्रिटिशांपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर, घटनाकारांनी भारतीय राज्यघटनेत इतर मुलभूत हक्कांसोबत अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्याही समावेश केला.


[[अभिव्यक्त होणे|अभिव्यक्त होण्या]]करिता लागणार्‍या स्वातंत्र्याच वर्णन [[रविंद्रनाथ टागोर]] यांनी त्यांच्या ''Where the Mind is Without Fear'' काव्यात केले आहे.
[[अभिव्यक्त होणे|अभिव्यक्त होण्या]]करिता लागणार्‍या स्वातंत्र्याचे वर्णन [[रविंद्रनाथ टागोर]] यांनी त्यांच्या ''Where the Mind is Without Fear'' या काव्यात केले आहे.




ओळ ५७: ओळ ५७:




===अधिकार प्राप्ती चा इतिहास===
===अधिकार प्राप्तीचा इतिहास===
Over time, opposing forces arose: the need to express ideas and opinions in written form, and the desire by some to control free expression. Thus, the Greek epic poet Homer (ninth or eighth century BC) supported free expression, but Solon (630–560 BC), the first great lawmaker of Athens, banned "speaking evil against the living and the dead." Pericles, the leader of democratic Athens, extolled freedom of speech as the defining distinction between the rival city-states of Athens and Sparta. Nonetheless, after the Peloponnesian Wars, the Athenian Assembly ordered Socrates to drink poison as punishment for lecturing about unrecognized gods and corrupting youth by encouraging them to question authority.<ref>http://www.democracyweb.org/expression/history.php</ref>
Over time, opposing forces arose: the need to express ideas and opinions in written form, and the desire by some to control free expression. Thus, the Greek epic poet Homer (ninth or eighth century BC) supported free expression, but Solon (630–560 BC), the first great lawmaker of Athens, banned "speaking evil against the living and the dead." Pericles, the leader of democratic Athens, extolled freedom of speech as the defining distinction between the rival city-states of Athens and Sparta. Nonetheless, after the Peloponnesian Wars, the Athenian Assembly ordered Socrates to drink poison as punishment for lecturing about unrecognized gods and corrupting youth by encouraging them to question authority.<ref>http://www.democracyweb.org/expression/history.php</ref>


==परिघ==
==परीघ==
Freedom of Speech and expression means the right to express one's own convictions and opinions freely by words of mouth, writing, printing, pictures or any other mode. It thus includes the expression of one's idea through any communicable medium or visible representation, such as gesture, signs, and the like. This expression connotes also publication and thus the freedom of press is included in this category. Free propagation of ideas is the necessary objective and this may be done on the platform or through the press. This propagation of ideas is secured by freedom of circulation. Liberty of circulation is essential to that freedom as the liberty of publication. Indeed, without circulation the publication would be of little value. The freedom of speech and expression includes liberty to propagate not one's views only. It also includes the right to propagate or publish the views of other people; otherwise this freedom would not include the freedom of press. <ref>[http://www.goforthelaw.com/articles/fromlawstu/article16.htm Surabhi Singhi] . It is a snapshot of the page as it appeared on 5 Apr 2010 19:03:17 GMT. </ref>
Freedom of Speech and expression means the right to express one's own convictions and opinions freely by words of mouth, writing, printing, pictures or any other mode. It thus includes the expression of one's idea through any communicable medium or visible representation, such as gesture, signs, and the like. This expression connotes also publication and thus the freedom of press is included in this category. Free propagation of ideas is the necessary objective and this may be done on the platform or through the press. This propagation of ideas is secured by freedom of circulation. Liberty of circulation is essential to that freedom as the liberty of publication. Indeed, without circulation the publication would be of little value. The freedom of speech and expression includes liberty to propagate not one's views only. It also includes the right to propagate or publish the views of other people; otherwise this freedom would not include the freedom of press. <ref>[http://www.goforthelaw.com/articles/fromlawstu/article16.htm Surabhi Singhi] . It is a snapshot of the page as it appeared on 5 Apr 2010 19:03:17 GMT. </ref>


ओळ ६८: ओळ ६८:


==अभिव्यक्तीची माध्यमे==
==अभिव्यक्तीची माध्यमे==
==अभिव्यक्ती, प्रताधिकार आणि बौद्धीक संपदा परस्पर संबंध==
==अभिव्यक्ती, प्रताधिकार आणि बौद्धिक संपदा यांचा परस्पर संबंध==
=='''''Article 19''''' {Protection of certain rights regarding freedom of speech, etc.}==
=='''''Article 19''''' {Protection of certain rights regarding freedom of speech, etc.}==
ओळ ९१: ओळ ९१:


==माफक बंधने==
==माफक बंधने==
अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य भारतीय घटनेने दिलेल्या मुलभूत अधिकारात असले तरी खालील पैकी एखाद्या कारणाने शासन व्यक्ती किंवा समूहाच्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर माफक बंधने घालू शकते.
अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य भारतीय घटनेने दिलेल्या मूलभूत अधिकारांत असले तरी
⚫
[[ देशाचे सार्वभौमत्व]] , [[राष्ट्रीय एकात्मता]] , [[राष्ट्रीय सुरक्षा]] , [[मैत्रीपूर्ण आंतरराष्ट्रीय संबध]] [[सार्वजनिक सुव्यवस्था]] (पब्लिक ऑर्डर-सरकारी नियम {{मराठी शब्द सुचवा}), [[सभ्यता]], [[नैतिकता]] यांपैकी एखाद्या गोष्टीचा भंग होत असल्यास, किंवा [[न्यायालयाची अवमानना]] , [[बदनामी]] , [[गुन्ह्यास प्रोत्साहन]] वगैरे होत असल्यास, व्यक्ती किंवा समूहाच्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर शासन माफक बंधने घालू शकते.


⚫
या गोष्टींच्या संदर्भांत
⚫
[[सार्वभौमत्व]] , [[राष्ट्रीय एकात्मता]] , [[राष्ट्रीय सूरक्षा]] , [[मैत्रीपूर्ण आंतरराष्ट्रीय संबध]] [[सार्वजनिक सुव्यवस्था]] (पब्लीक ऑर्डर {{मराठी शब्द सुचवा}) , [[सभ्यता]] , [[नैतीकता]] , [[न्यायालयाची अवमानना]] , [[बदनामी]] , [[गुन्ह्यास प्रोत्साहन]]

⚫
या गोष्टींच्या संदर्भात


Nothing in sub-clause (a) of clause (1) shall affect the operation of any existing law, or prevent the State from making any law, in so far as such law imposes reasonable restrictions on the exercise of the right conferred by the said sub-clause in the interests of the sovereignty and integrity of India, the security of the State, friendly relations with foreign States, }public order{{मराठी शब्द सुचवा}, decency or morality, or in relation to contempt of court, defamation or incitement to an offence.
Nothing in sub-clause (a) of clause (1) shall affect the operation of any existing law, or prevent the State from making any law, in so far as such law imposes reasonable restrictions on the exercise of the right conferred by the said sub-clause in the interests of the sovereignty and integrity of India, the security of the State, friendly relations with foreign States, }public order{{मराठी शब्द सुचवा}, decency or morality, or in relation to contempt of court, defamation or incitement to an offence.
ओळ १११: ओळ ११०:
the carrying on by the State, or by a corporation owned or controlled by the State, of any trade, business, industry or service, whether to the exclusion, complete or partial, of citizens or otherwise.</ol></ol>
the carrying on by the State, or by a corporation owned or controlled by the State, of any trade, business, industry or service, whether to the exclusion, complete or partial, of citizens or otherwise.</ol></ol>


==अयोग्य् बंधने,बंधनांचा अतीरेक आणि सामाजिक दबाव==
==अयोग्य बंधने, बंधनांचा अतिरेक आणि सामाजिक दबाव==


अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या लढाईत आपण काय मांडत आहोत हे लक्षात घेऊन आपल्या कलाकृतीशी त्या व्यक्तीने ठाम राहिले पाहिजे. त्याबाबत तडजोड करता कामा नये. लोकशाहीत प्रत्येक बाबीचा आदर केला गेला पाहिजे. कलावंत हे इतिहास लिहीत असतात. कोणतीही गोष्ट निषिद्ध नाही. एखादी बाब पटली नाही तर ती नाकारा, पण त्याचा अनादर करू नये असे मत [[जब्बार पटेल]] व्यक्त करतात.<ref>http://loksatta.in/index.php?option=com_content&view=article&id=58021:2010-03-27-17-46-46&catid=25:2009-07-09-02-01-06&Itemid=2</ref>
अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या लढाईत आपण काय मांडत आहोत हे लक्षात घेऊन आपल्या कलाकृतीशी त्या व्यक्तीने ठाम राहिले पाहिजे. त्याबाबत तडजोड करता कामा नये. लोकशाहीत प्रत्येक बाबीचा आदर केला गेला पाहिजे. कलावंत हे इतिहास लिहीत असतात. कोणतीही गोष्ट निषिद्ध नाही. एखादी बाब पटली नाही तर ती नाकारा, पण त्याचा अनादर करू नये असे मत [[जब्बार पटेल]] व्यक्त करतात.<ref>http://loksatta.in/index.php?option=com_content&view=article&id=58021:2010-03-27-17-46-46&catid=25:2009-07-09-02-01-06&Itemid=2</ref>
ओळ ११७: ओळ ११६:
जेव्हा अशी बंधने येतात तेव्हा भाषेला, साहित्याला, कलाकृतीला नवे धुमारे फुटतात.<ref>Google's cache of http://epaper.esakal.com/esakal/20100328/5673794414277804586.htm. It is a snapshot of the page as it appeared on 28 Mar 2010 05:58:47 GMT. </ref>
जेव्हा अशी बंधने येतात तेव्हा भाषेला, साहित्याला, कलाकृतीला नवे धुमारे फुटतात.<ref>Google's cache of http://epaper.esakal.com/esakal/20100328/5673794414277804586.htm. It is a snapshot of the page as it appeared on 28 Mar 2010 05:58:47 GMT. </ref>


==मानवाधिकार संबधी आंतरराष्ट्रीय दस्ताएवज==
==मानवाधिकारासंबधी आंतरराष्ट्रीय ‌दस्त‍ऐवज==
Since the ideas put forward during the Enlightenment freedom of expression has been one of the fundamental human rights, and it has taken its place in all major international instruments protecting human rights<ref> http://www.nccr-trade.org/images/stories/mira/ict_freedom%20of%20expression.pdf.</ref>
Since the ideas put forward during the Enlightenment freedom of expression has been one of the fundamental human rights, and it has taken its place in all major international instruments protecting human rights<ref> http://www.nccr-trade.org/images/stories/mira/ict_freedom%20of%20expression.pdf.</ref>
===साम्यवादी दृष्टीकोण===
===साम्यवादी दृष्टिकोण===
===धार्मिक दृष्टीकोण===
===धार्मिक दृष्टिकोण===
===युरोपीय दृष्टिकोण===
===यूरोपिय दृष्टीकोण===
===अमेरिकी दृष्टिकोण===
===आमेरीकन दृष्टीकोण===
===भारतीय दृष्टीकोण===
===भारतीय दृष्टिकोण===


==अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावरील आक्षेप==
==अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावरील आक्षेप==


==हे सुद्धा पहा==
==हेसुद्धा पहा==
*[[अभिव्यक्त होणे]]
*[[अभिव्यक्त होणे]]
*[[पार्‍हेशिया]]{{मराठी शब्द सुचवा}}
*[[पार्‍हेशिया]]{{मराठी शब्द सुचवा}}
ओळ १३५: ओळ १३४:
*[[सदस्य:Mahitgar/धूळपाटी२|संदर्भ घेण्याकरिता तात्पुरते पान]]
*[[सदस्य:Mahitgar/धूळपाटी२|संदर्भ घेण्याकरिता तात्पुरते पान]]


== लेखात प्रयुक्त संज्ञा ==
== लेखात वापरलेल्या संज्ञा ==
===शब्दाचा विशेष संदर्भ/अर्थ छटा===
===शब्दाचा विशेष संदर्भ/अर्थ छटा===


{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
|प्रयूक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|प्रयुक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|-
|-
| self-fulfillment (The full use of one's own abilities.) || स्व-परिपूर्ती
| self-fulfillment (The full use of one's own abilities.) || स्व-परिपूर्ती
|-
|-
|प्रयूक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|प्रयुक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|-
|-
|प्रयूक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|प्रयुक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|-
|-
|प्रयूक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|प्रयुक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|-
|-
|प्रयूक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|प्रयुक्त शब्द || विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
|}
|}


२१:४७, २० मे २०१० ची आवृत्ती

 ह्या लेखाचा/विभागाचा इंग्रजी किंवा अमराठी भाषेतून मराठी भाषेत भाषांतर करावयाचे बाकी आहे. अनुवाद करण्यास आपलाही सहयोग हवा आहे. ऑनलाईन शब्दकोश आणि इतर सहाय्या करिता भाषांतर प्रकल्पास भेट द्या.
कृपया, पुढील भाषांतर संकेतांचे पालन आवर्जून करा.


इतर सजीवांप्रमाणे किंबहुना इतर सजीवापेक्षा अधिक चांगल्या रीतीने अभिव्यक्त होणे ही मनुष्य प्राण्याची नैसर्गिक गरज अथवा प्रेरणा आहे. जगात लोकशाही आणि स्वातंत्र्य बळकट करण्याकरिता विविध चळवळी आणि बौद्धिक आणि न्यायिक चिकित्सांमधून अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यास मूलभूत स्वातंत्र्याचा दर्जा दिला गेला आहे. तसेच, या स्वातंत्र्याच्या व्याख्येच्या कक्षा अधिकाधिक विस्तारित ठेवण्यासाठी करावयाच्या प्रयत्‍नांचे महत्त्व भारतानेच नव्हे तर जागतिक स्तरावर मान्य केले गेले आहे. स्वातंत्र्य हे जन्मसिद्ध असल्याचे कितीही गुणगान केले तरी इतर मूलभूत हक्कांप्रमाणेच अभिव्यक्तिस्वातंत्र्याससुद्धा कायद्याच्या मर्यादेशी आणि सांस्कृतिक पारंपरिक वातावरणाशी सामना करावयास लागतो.अभिव्यक्तिस्वातंत्र्या ने नियमबद्ध होणार्‍या व्यक्तिस्वातंत्र्याचा, त्याच्या विस्तारकक्षांचा व मर्यादांचा व्यक्ती, समूह, त्यांची स्थलकालसापेक्ष संस्कृती, इतर मूलभूत स्वातंत्र्यअधिकार, त्यांच्या हक्क-कर्तव्यांच्या संकल्पना आणि संबधित विविध कायदे यांवर परिणाम होत असतो.

माध्यम कोणतेही असले तरी, अभिव्यक्तिस्वातंत्र्याने केवळ बोलण्याचेच नाही तर माहिती किंवा कल्पना हवी असणे, मिळवणे, आणि देणे यांचे स्वातंत्र्यही अभिप्रेत होते.

freedom of expression indicateस् not only freedom of verbal speech but any act of seeking, receiving and imparting information or ideas, regardless of the medium used.

अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य हा व्यक्तिगत स्वातंत्र्य आणि लोकशाही मूल्यांवर आधारित मूलभूत मानवी अधिकार आहे. स्वतःस अभिव्यक्त करता येणे आणि स्वपरिपूर्तीकरिता अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य ही किमान आवश्यकता असते आणि अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे विचार स्वातंत्र्यासोबत घनिष्ठ नाते असते. Freedom of expression is a fundamental human right that draws on values of personal autonomy and democracy. It is closely connected to freedom of thought and is a precondition for individuals’ self-expression and self- fulfillment. [१]

भारतीय घटनेच्या प्रास्ताविकेत सर्व भारतीय नागरिकांना वैचारिक आणि अभिव्यक्तीच्या स्वातंत्र्याचा असल्याचा समावेश आहे. घटनेच्या कलम १९ मध्ये या स्वातंत्र्याचा पुनरूच्चार केला आहे. मानवाधिकाराच्या जागतिक घोषणापत्रा मध्येदेखील भारतीय घटनेचे कलम १९ अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य उपलब्ध करून देते असा उल्लेख आहे.

अभिव्यक्ती आणि अभिव्यक्तिस्वातंत्र्य म्हणजे काय

मानवाधिकाराचे वैश्विक घोषणापत्र कलम १९ अनुसार प्रत्येकास मतस्वातंत्र्य व भाषणस्वातंत्र्य असण्याचा अधिकार आहे. या अधिकारात कोणतीही ढवळाढवळ न होता मत बाळगण्याच्या स्वातंत्र्याचा , तसेच कोणत्याही माध्यमातून व सीमांचा विचार न करता माहिती व विचार ग्रहण करण्याचा प्रयत्‍न करणे, ती मिळवणे व इतरांना ती देणे यासंबधीच्या स्वातंत्र्याचा समावेश होतो.

broad special purposes to serve

1) It helps an individual to attain self-fulfillment. 2) It assists in the discovery of truth. 3) It strengthens the capacity of an individual in participating in decision-making. 4) It provides a mechanism by which it would be possible to establish a reasonable balance between stability and social change. 5) All members of society would be able to form their own beliefs and communicate them freely to others.[२]

ऐतिहासिक, राजकीय, न्यायिक, सांस्कृतिक व वैचारिक दृष्टिकोन

प्रागैतिहासिक काळापासून अस्तित्वात असलेली काही तत्कालीन मूल्ये आधुनिक काळात, शांततामयपद्धतीने व्यक्त झालेल्या सत्याच्या आग्रहातून, स्वीकारार्ह नसली तरीही, प्राचीन भारतीय संस्कृतीत तत्त्वज्ञांनी आणि राज्यकर्त्यांनी वेळोवेळी अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे मूल्य परोक्ष अथवा अपरोक्षरीत्या जपण्याचे प्रयत्‍न केल्याचे आढळून येते. जैन, बौद्ध आणि वैदिक/अवैदिक विचारप्रणालीत विचारांचे आदानप्रदान बर्‍यापैकी मुक्तपणे होत असावे.[ संदर्भ हवा ]

मध्ययुगीगिन काळात या स्वातंत्र्यावर अस्पृश्यता, जातीय उतरंडी व धर्मांधतेने मर्यादा आणल्याचेही लक्षात येते. ब्रिटिशोत्तर काळापासून युरोपीय प्रागतिक लोकशामूल्यांशी परिचय होऊ लागल्यानंतर विविध सामाजिक आणि राजकीय सुधारकांनी अभिव्यक्ती आणि इतर मूलभूत स्वातंत्र्ये मिळवण्याकरिता विविध चळवळी आणि संघर्ष केले. याचा परिपाक म्हणून ब्रिटिशांपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर, घटनाकारांनी भारतीय राज्यघटनेत इतर मुलभूत हक्कांसोबत अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्याही समावेश केला.

अभिव्यक्त होण्याकरिता लागणार्‍या स्वातंत्र्याचे वर्णन रविंद्रनाथ टागोर यांनी त्यांच्या Where the Mind is Without Fear या काव्यात केले आहे.


Where the mind is without fear and the head is held high;

Where knowledge is free;

Where the world has not been broken up into fragments by narrow domestic walls;

Where words come out from the depth of truth;

Where tireless striving stretches its arms towards perfection:

Where the clear stream of reason has not lost its way into the dreary desert sand of dead habit;

Where the mind is lead forward by thee into ever-widening thought and action--

Into that heaven of freedom, my Father, let my country awake.





अधिकार प्राप्तीचा इतिहास

Over time, opposing forces arose: the need to express ideas and opinions in written form, and the desire by some to control free expression. Thus, the Greek epic poet Homer (ninth or eighth century BC) supported free expression, but Solon (630–560 BC), the first great lawmaker of Athens, banned "speaking evil against the living and the dead." Pericles, the leader of democratic Athens, extolled freedom of speech as the defining distinction between the rival city-states of Athens and Sparta. Nonetheless, after the Peloponnesian Wars, the Athenian Assembly ordered Socrates to drink poison as punishment for lecturing about unrecognized gods and corrupting youth by encouraging them to question authority.[३]

परीघ

Freedom of Speech and expression means the right to express one's own convictions and opinions freely by words of mouth, writing, printing, pictures or any other mode. It thus includes the expression of one's idea through any communicable medium or visible representation, such as gesture, signs, and the like. This expression connotes also publication and thus the freedom of press is included in this category. Free propagation of ideas is the necessary objective and this may be done on the platform or through the press. This propagation of ideas is secured by freedom of circulation. Liberty of circulation is essential to that freedom as the liberty of publication. Indeed, without circulation the publication would be of little value. The freedom of speech and expression includes liberty to propagate not one's views only. It also includes the right to propagate or publish the views of other people; otherwise this freedom would not include the freedom of press. [४]

Explaining the scope of freedom of speech and expression Supreme Court has said that the words "freedom of speech and expression" must be broadly constructed to include the freedom to circulate one's views by words of mouth or in writing or through audiovisual instrumentalities.[५]


अभिव्यक्तीची माध्यमे

अभिव्यक्ती, प्रताधिकार आणि बौद्धिक संपदा यांचा परस्पर संबंध

Article 19 {Protection of certain rights regarding freedom of speech, etc.}

 ह्या लेखाचा/विभागाचा इंग्रजी किंवा अमराठी भाषेतून मराठी भाषेत भाषांतर करावयाचे बाकी आहे. अनुवाद करण्यास आपलाही सहयोग हवा आहे. ऑनलाईन शब्दकोश आणि इतर सहाय्या करिता भाषांतर प्रकल्पास भेट द्या.
कृपया, पुढील भाषांतर संकेतांचे पालन आवर्जून करा.



  • Nothing in sub-clause (a) of clause (1) shall affect the operation of any existing law, or prevent the State from making any law, in so far as such law imposes reasonable restrictions on the exercise of the right conferred by the said sub-clause in the interests of the sovereignty and integrity of India, the security of the State, friendly relations with foreign States, public order, decency or morality, or in relation to contempt of court, defamation or incitement to an offence.
    1. All citizens shall have the right -

      'Article 19 (Protection of certain rights regarding freedom of speech, etc.)

      All citizens shall have the right -

      to freedom of speech and expression;

      to assemble peaceably and without arms;

      to form associations or unions;

      to move freely throughout the territory of India;

      to reside and settle in any part of the territory of India; and*** (repealed)

      to practice any profession, or to carry on any occupation, trade or business.

    माफक बंधने

    अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य भारतीय घटनेने दिलेल्या मूलभूत अधिकारांत असले तरी देशाचे सार्वभौमत्व , राष्ट्रीय एकात्मता , राष्ट्रीय सुरक्षा , मैत्रीपूर्ण आंतरराष्ट्रीय संबध सार्वजनिक सुव्यवस्था (पब्लिक ऑर्डर-सरकारी नियम {{मराठी शब्द सुचवा}), सभ्यता, नैतिकता यांपैकी एखाद्या गोष्टीचा भंग होत असल्यास, किंवा न्यायालयाची अवमानना , बदनामी , गुन्ह्यास प्रोत्साहन वगैरे होत असल्यास, व्यक्ती किंवा समूहाच्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर शासन माफक बंधने घालू शकते.

    या गोष्टींच्या संदर्भांत

    Nothing in sub-clause (a) of clause (1) shall affect the operation of any existing law, or prevent the State from making any law, in so far as such law imposes reasonable restrictions on the exercise of the right conferred by the said sub-clause in the interests of the sovereignty and integrity of India, the security of the State, friendly relations with foreign States, }public order{{मराठी शब्द सुचवा}, decency or morality, or in relation to contempt of court, defamation or incitement to an offence.

    Nothing in sub-clause (b) of the said clause shall affect the operation of any existing law in so far as it imposes, or prevent the State from making any law imposing, in the interest of the sovereignty and integrity of India or public order, reasonable restrictions on the right conferred by the said sub-clause.

    Nothing in sub-clause (c) of the said clause shall affect the operation of any existing law in so far as it imposes, or prevent the State from making any law imposing, in the interests of the sovereignty and integrity of India or public order or morality, reasonable restrictions on the exercise of the right conferred by the said sub-clause. 

    Nothing in sub-clause (d) and (e) of the said clause shall affect the operation of any existing law in so far as it imposes, or prevent the State from making any law imposing, reasonable restrictions on the exercise of any of the rights conferred by the said sub-clauses either in the interests of the general public or for the protection of the interests of any Schedule Tribe.

    Nothing in sub-clause (g) of the said clause shall affect the operation of any existing law in so far as it imposes, or prevent the State from making any law imposing, in the interests of the general public, reasonable restrictions on the exercise of the right conferred by the said sub-clause, and, in particular, nothing in the said sub-clause shall affect the operation of any existing law in so far as it relates to, or prevent the State from making any law relating to, -

    the professional or technical qualifications necessary for practicing any profession or carrying on any occupation, trade or business, or

    the carrying on by the State, or by a corporation owned or controlled by the State, of any trade, business, industry or service, whether to the exclusion, complete or partial, of citizens or otherwise.

    अयोग्य बंधने, बंधनांचा अतिरेक आणि सामाजिक दबाव

    अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या लढाईत आपण काय मांडत आहोत हे लक्षात घेऊन आपल्या कलाकृतीशी त्या व्यक्तीने ठाम राहिले पाहिजे. त्याबाबत तडजोड करता कामा नये. लोकशाहीत प्रत्येक बाबीचा आदर केला गेला पाहिजे. कलावंत हे इतिहास लिहीत असतात. कोणतीही गोष्ट निषिद्ध नाही. एखादी बाब पटली नाही तर ती नाकारा, पण त्याचा अनादर करू नये असे मत जब्बार पटेल व्यक्त करतात.[६]

    जेव्हा अशी बंधने येतात तेव्हा भाषेला, साहित्याला, कलाकृतीला नवे धुमारे फुटतात.[७]

    मानवाधिकारासंबधी आंतरराष्ट्रीय ‌दस्त‍ऐवज

    Since the ideas put forward during the Enlightenment freedom of expression has been one of the fundamental human rights, and it has taken its place in all major international instruments protecting human rights[८]

    साम्यवादी दृष्टिकोण

    धार्मिक दृष्टिकोण

    युरोपीय दृष्टिकोण

    अमेरिकी दृष्टिकोण

    भारतीय दृष्टिकोण

    अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावरील आक्षेप

    हेसुद्धा पहा

    लेखात वापरलेल्या संज्ञा

    शब्दाचा विशेष संदर्भ/अर्थ छटा

    प्रयुक्त शब्द विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
    self-fulfillment (The full use of one's own abilities.) स्व-परिपूर्ती
    प्रयुक्त शब्द विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
    प्रयुक्त शब्द विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
    प्रयुक्त शब्द विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
    प्रयुक्त शब्द विशेष संदर्भ/अर्थ छटा

    इंग्रजी मराठी संज्ञा

    State मराठी
    reasonable restrictions मराठी
    exercise of the right मराठी
    'Article 19 मराठी
    repealed मराठी
    public order मराठी
    Enlightenment मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी
    इंग्रजी मराठी

    संदर्भ

    1. ^ html version of the file The Right to Express Oneself and to Seek Information Rikke Frank Jørgensen फेब्रु४ २०१० सायं ७:२२ लाजशी दिसली
    2. ^ Google's cache of [http://www.goforthelaw.com/articles/fromlawstu/article16.htm Surabhi Singhi IV Semester, National Law University, Jodhpur]. It is a snapshot of the page as it appeared on 5 Apr 2010 19:03:17 GMT.
    3. ^ http://www.democracyweb.org/expression/history.php
    4. ^ Surabhi Singhi . It is a snapshot of the page as it appeared on 5 Apr 2010 19:03:17 GMT.
    5. ^ Surabhi Singhi . It is a snapshot of the page as it appeared on 5 Apr 2010 19:03:17 GMT.
    6. ^ http://loksatta.in/index.php?option=com_content&view=article&id=58021:2010-03-27-17-46-46&catid=25:2009-07-09-02-01-06&Itemid=2
    7. ^ Google's cache of http://epaper.esakal.com/esakal/20100328/5673794414277804586.htm. It is a snapshot of the page as it appeared on 28 Mar 2010 05:58:47 GMT.
    8. ^ http://www.nccr-trade.org/images/stories/mira/ict_freedom%20of%20expression.pdf.

    नोंदी

    • "https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=अभिव्यक्तिस्वातंत्र्य&oldid=535402" पासून हुडकले