"विकिपीडिया:इंग्रजी-मराठी पारिभाषिक संज्ञा" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added

Inline

२०:४८, २३ ऑक्टोबर २००७ ची आवृत्ती

विशिष्ट ज्ञान शाखेच्या संदर्भात खास अर्थाने वापरलेल्या शब्दास 'पारिभाषिक शब्द' असे म्हणतात. कोणत्याही भाषेतील शब्दसमुच्चयाचे 'सामान्य शब्द' आणि 'पारिभाषिक शब्द' असे दोन प्रकारात वर्गीकरण करता येईल.

सामान्यतः 'सामान्य शब्द' हे सर्वसाधारण व्यवहारात वापरले जातात. 'पारिभाषिक शब्द' मर्यादित क्षेत्रासाठी. उदाहरणार्थ 'तत्सम' हा शब्द मराठीत सर्व सामान्यपणे जेव्हा वापरतात तेंव्हा त्याचा अर्थ 'त्या सारखे (त्या श्रेणीतले)' असा होतो.

तर मराठी व्याकरण व शुद्धलेखनाच्या बाबतीत 'तत्सम' या शब्दाचा अर्थ संस्कृत भाषेतून जसेच्या तसे -अपभ्रंश नसलेले- बदल न होता आलेले शब्द असा होतो. पहा:पारिभाषिक शब्दांची एक शीघ्र संदर्भसूची

पारिभाषिक शब्दांची गरज

जागतिक स्तरावर विस्तारित होणार्‍या ज्ञानशाखा, तंत्रज्ञानात वेगाने होणारे बदल तसेच माहितीक्षेत्रातील क्रांतीमुळे सर्वच भाषांना विशिष्ट अर्थ अभिप्रेत करणार्‍या 'पारिभाषिक शब्दांची' मोठ्या प्रमाणावर गरज भासू लागलेली आहे. वापरातील बोलीभाषांच्या शब्दभांडारांच्या मर्यादांमुळे सर्वच भाषांना विविध पुरातन भाषांतील शब्द भांडाराचा आधार घेऊन नवीन शब्द बनवण्याची गरज भासत आहे. इंग्रजी भाषा पारिभाषिक शब्द बनवण्यासाठी लॅटिन, ग्रीक व युरोपातील अर्वाचीन वा अतिप्राचीन भाषांचा आधार घेते तर भारतीय भाषा मुख्यत्वे संस्कृत भाषेच्या समृद्ध शब्द भांडाराचा आधार घेतात.

भौतिकी, रसायन, प्राणिविज्ञान, दर्शन,गणित,अभियांत्रिकी,विधी,वाणिज्य, अर्थशास्त्र,मनोविज्ञान,भूगोल आदी ज्ञान-विज्ञान अशा अनेक शाखांमध्ये विशिष्ट व्याख्येस न्याय देणार्‍या असंख्य शब्दांची गरज भासते आहे.

भारतीय भाषेपासून पारिभाषिक शब्द बनवता आला नाही तर इंग्रजी व इतर भाषेतील अनोळखी शब्दाची उसनवारी करावी लागते. असा इतर भाषेतील शब्द कालांतराने मातृभाषेत 'बे-मालूम'पणे मिसळून जातो व त्याचा अर्थ सांगावा लागत नाही. .

सामान्य मराठी वाचकाच्या सोयीसाठी

सध्या विकिपीडिया सारखा मुक्त ज्ञानकोश मराठीत निर्माण करताना योग्य शब्द मिळवणे ही एक प्रमुख व प्राथमिक गरज आहे. मराठी पारिभाषिक शब्दांचे कोश शासनदरबारी, तसेच वाचनालयांमध्ये उपलब्ध असले तरी ते छोट्या पुस्तकाच्या दुकानात सहजासहजी मिळत नाहीत. त्यामुळे असे नवे शब्द शोधणे, तयार करणे, वापरणे, रुळवणे इत्यादी सर्व जबाबदारी महाजाल(internet) वापरणार्‍या सर्व सामान्य मराठी नागरिकांसच बजावावी लागणार आहे.

या हेतूने सर्वसामान्य मराठी वाचकाच्या सोयीसाठी इंग्रजी, मराठी, संस्कृत भाषेतील इंटरनेट वर सहज उपलब्ध असलेले विविध संदर्भ या लेखात इथे दिले आहेत. तसेच जरूर ते शब्द तातडीने मिळवण्याकरिता इथे शीघ्रसंदर्भ पहाता येईल.

शब्द कसे निवडावे

मिलिंद भांडारकर लिहितात..."शब्द वापरूनच प्रचलित होतात. अवघ्या साठ वर्षांपूर्वी मराठीत मेयर, चेक, ट्रेझरर या इंग्रजी शब्दांना प्रतिशब्द नव्हते. आज आपण महापौर, धनादेश, कोषाध्यक्ष हे शब्द सर्रास वापरतो. प्रयत्‍न केल्यास आपल्यालाही तांत्रिक संकल्पनांसाठी सोपे शब्द का तयार करता येणार नाहीत ?"

भाषा इंडिया संकेत स्थळाला दिलेल्या मुलाखतीत ज्येष्ठ संपादक कै.श्री.पु. भागवत म्हणतात ""शब्दाला प्रतिशब्द काढू नये. एक शब्द निवडून त्याला एकापेक्षा अधिक शब्द काढावे. मूळ शब्दाला सर्वात जवळ जाणारा आणि सोपा शब्द निवडावा. जो शब्द रुळेल तो प्रमाण म्हणून घ्यावा. मराठीमध्ये रुळलेले काही इंग्रजी शब्द तसेच ठेवा. पुढे वाचा

हे सुद्धा पहा

शीघ्र संदर्भ,बाह्यदुवे, मराठी-इंग्रजी पारिभाषिक संज्ञा

पारिभाषिक संज्ञा व मराठी विक्शनरी

येथे नमूद केलेल्या संज्ञाच सध्या शीघ्र संदर्भाकरिता उपलब्ध आहेत. तसेच या संज्ञा मराठी विक्शनरी प्रकल्पावर अपेक्षित आहेत. टप्याटप्याने येथील सर्व माहिती मराठी विक्शनरीवर स्थानांतरित केली जाईल. परंतु मराठी विक्शनरीची मांडणी अद्याप आखणीपटावरच असल्यामुळे वाचकांनी सध्या हा लेखच प्रमाण मानावा.

शीघ्र संदर्भ

A - B - C - D - E - F - G

H - I - J - K - L - M - N

O - P - Q - R - S - T - U

V - W - X - Y - Z

पारिभाषिक संज्ञा मुळाक्षर A ते G

A - B - C - D - E - F - G

मुळाक्षर A

वर

Access

प्रवेश, पोहोच, शिरकाव

Accessory (Accessories)

उपसाधन (उपसाधने)

Act

क्रिया

Action

कर्म, कृत्य

Activate

सक्रिय करणे

Active

सक्रिय, क्रियाशील

Activity

सक्रियता

Add

मिळविणे, भर घालणे, जोडणे,बेरीज करणे, वाढविणे

Addition

भर, बेरीज, वाढ

Additional

आणखी, अधिक, जास्तीचा

Additive

भरीचा(पदार्थ)

Add-on

जास्तीचा

Advanced

प्रगत

Advertise

जाहिरात, विज्ञापन

Aggregate

संचित, एकूण

Aggregator

संचयक

Allocate

नेमणे

Allocation

नेमणूक

Alphabet

मुळाक्षर

Alphabetic

अक्षरी

Alphabetical

अकारविल्हे, वर्णानुक्रमे

Alphanumeric

अंकाक्षरी, अक्षरांकी

Alternative

पर्यायी

Appendix

परिशिष्ट

Apply

लावणे, अर्ज करणे, उपयोगात आणणे

Application

व्यवहारोपयोग

मुळाक्षर B

वर

Back-slash		Backspace		Background	पार्श्वभूमी	Bandwidth	क्षमता (वहनक्षमता) <फितरुंदी>	Bar Code	दंडसंकेत	Base-address	तळ-पत्ता (मूळ-पत्ता)
Beta	<ग्रीक वर्णमालेतील दुसरे मुळाक्षर>
Beta Version	असिद्द आवृत्ती,अपूर्ण आवृत्ती
Binary	द्विमान
Blog (Blogger)(Blogroll)	जाललेख, अनुदिनी (जाललेखक)(अनुदिनीकार)	Blogosphere	ब्लॉगजगत, अनुदिनीविश्व
Bold	ठळक	Bookmark	वाचनखूण, पृष्ठचिन्ह, पृष्ठनिशाण	Bot	सांगकाम्या	Box	पेटी, डब्बा
Browse (Browser)	चाळणे (करमणुकीकरिता वाचणे)
Button	कळ

मुळाक्षर C

$Insertformulahere$

वर

Cache

हातची(स्मृती)

Cancellation

रद्दीकरण

Card

पत्र, पत्रक, पत्रीका

Cassette

ध्वनिमुद्रिका, ध्वनिफीत

मुळाक्षर D

वर

Dance

नृत्य

Datum (Data)

??(माहिती)

Database

माहिती-तळ, (Data साठी आणखीन चांगला शब्द शोधता येइल.)

Decimal (Decimal Point)

दशमान (दशांश)

Decode (Decoding)

<निसंकेत> (निसंकेतन)

Default

अभावात्मक

Definition

व्याख्या

Design

आखणी

Desk

पट

Detailed

सविस्तर

Diagram

आकृती

Digit

अंक

मुळाक्षर E

वर

e-commerce

संगणकीकृत वाणिज्य

Edit (Editor)

संपादन (संपादक)

Email

<ई-पत्र>

Emoticon

भावना, भावचिन्हे

Emphasis

जोर, भर

Enable

चालू करणे, सक्रिय करणे

Encode (Encoding)

<आसंकेत> (आसंकेतना)

Encoded

सांकेतीक

Enter (Entry)

प्रवेश करणॅ (प्रवेश)

Equal

बरोबर, समान

Erase

खोडणे

Error

त्रुटी/त्रुटी, चुक,चुका

Escape(Esc key)

सुटका, निसट (<निसट कळ>)

Et Cetera, etc

वगैरे, इत्यादी

Exchange

विनिमय

Exit

बाहेर

Expected

अपेक्षित

Explore

शोध घेणे

Export

निर्यात

Extension

विस्तार

External (External Link)

बाह्य (बाह्य दुवा)

59.161.40.14 १८:३९, ८ मार्च २००७ (UTC)

मुळाक्षर F

वर

Facility	सुविधा	FAQ	नेहमी विचारलेले(विचारले जाणारे?) प्रश्न	Fatal	घातक
Feature	विशेषता	Feed	स्रोत (भरवण)	Feedback	पुनर्भरण,प्रतिसाद	Fetch	आणणे, जाऊन आणणे
File	(प्रकरण??) (प्रपत्रिका??), दस्तावेज	Find	शोधणे	Firewall	प्रवेशकवच?
Flag	ध्वज, झेंडा, निषाण	Floppy	चुंबकचकती?
Folder	संचिका, संचयिका	Font	टंक, छाप?, वळण?	Form (Format)	रूप (स्वरूप)	Forward	अग्रप्रेषण, पुढारलेला, पुढे
Frame	चौकट
To Fuse (Electric Fuse)	सांधणे, वितळणे (वितळक)

मुळाक्षर G

वर

Gap

खंड

Garbage

कचरा

Gate

फाटक

Get

मिळवणे, प्राप्त करणे

Glyph

लिपीचिन्ह

Goto

...च्याकडे जाणे

Grammar

व्याकरण

Group

समूह

मुळाक्षर H N

H - I - J - K - L - M - N

मुळाक्षर H

वर

Handshake	हस्तांदोलन	Hard-disk	??	Hardware	??
Header	शीर्षक	Help	मदत, साहाय्य	Heritage	वारसा	Hexadecimal	षोडषमान
(To) Highlight	चमकवणे, परिप्रकाशणे	History	इतिहास	Hit	आघात, टोला, लाभ
Home	घर, गृह	Home-Page	गृहपृष्ठ	Host	(यजमान)
Hyperbola (Hyperbolic)	अपास्त (अपास्तिक)	Hyperbole	अतिशयोक्ती	Hypertext	अधिपाठ्य??	Hypertext Transfer Protocol (HTTP)	अधिपाठ्य स्थानांतरण प्रभाषण??	Hypoyhesis	गृहीतक

मुळाक्षर I

वर

Icon

चिह्न, प्रतीक

Idol

आदर्श

Image

चित्र

Import

आयात

Improvement

सुधारणा

Index

समास

Index (Index Key)

सूची (सूची क्रमशब्द)

Information

माहिती

Input

??

(To) Insert

समावेश करणे

(To) Install, Installation

उभारणे, उभारणी

Instruction

सूचना

Instruction Sign

सूचकचिन्ह

Interface

??

Internet

आंतरजाल

Internet Service Provider (ISP)

आंतरजाल सेवा पुरवठादार

Interruption (To Interrupt)

खंडन (खंडित करणे)

Interval

मध्यंतर

Intranet

आंतरजाल

Italics

तिरके

Item

नग

मुळाक्षर J

वर

Join	जोडणे, सदस्य बनणे, सामील होणे

मुळाक्षर K

वर

Key

कळ

Keyboard

कळपटल

Kill

समाप्त करणे

मुळाक्षर L

वर

Label

(खूणचिठ्ठी)

Language

भाषा

Laptop

?? लघु संगणक

Latitude

अक्षांश

Layer

स्तर, थर

Layout

आरेखन

Linear

रेषीय

Link

दुवा

List

यादी, सुची

Literature

साहित्य

location

जागा

Logarithm

(घातांकन)

Login

??

Logo

बोधचिन्ह

Longitude

रेखांश

Loss

तोटा, हानी

Loudspeaker

ध्वनिक्षेपक, पोंगा, कर्णा, ध्वनिविस्तारक

Lower case

छोटे अक्षर, लघुरूप

Luminiscence

प्रकाशमानता, आभा

मुळाक्षर M

वर

Magnet(Magnetic)

चुंबक (चुंबकीय)

Magnitude

परिमाण

Mail

टपाल

Mailing-list

टपालाची यादी (टपालयादी)

Manager(Management)

व्यवस्थापक(व्यवस्थापन)

Map

मानचित्र, नकाशा

Markup

(लक्षांकित, खूणांकित)??

Mass

वस्तुमान

Memory

स्मृती

(To) Mention

नमूद

Migration

स्थानांतरण

Mirror-site

(प्रतिबिंब स्थळ)

Mobile Phone

भ्रमणध्वनी

Modem

(आरोहावरोहक)(मोडेम)

मुळाक्षर N

वर

Nature	निसर्ग	Navigation	सुचालन (गलबत किंवा विमान चालविणे)(दिशानिर्देश देणे)
Necessary	आवश्यक	Netiquette	जालशिष्टाचार	Netizen	जालवासी??	Network	जाल	Newsgroup	बातमी-समूह, वार्तासमूह	Newsreader	बातमी-वाचक, वार्तावाचक
Node	(गाठ)	Note	नोंदविणे

मुळाक्षर O-U

O - P - Q - R - S - T - U

मुळाक्षर O

वर

Offline

??

Online

??

Open Content

मुक्त मजकूर

Open Source

मुक्त स्रोत

Operating System

कार्यप्रणाली(वापरप्रणाली)

Opinion

मत

Option

विकल्प

मुळाक्षर P

वर

Paragraph

परिच्छेद

Parameter

घटक(?) <परिवेश><परिमाप><परिमाण>

Password

परवलीचा शब्द (कूटशब्द)

Paste

डकवणे/चिकटवणे

(Permalink)

स्थायी दुवा

Person

व्यक्ती

Photograph

छायाचित्र

Picture

चित्र

Ping

??

Pop-up

??

Port

द्वार, दरवाजा

Portal

दालन

Post (To Post)

टपाल, डाक (टपाल पाठविणे, पाठविणे)

Preferences

आवड, पसंती

Preview

झलक दाखवणे

Print

छापणे

Program

कार्यक्रम, संगणक प्रणाली (आज्ञावली)

Project

प्रकल्प

Protocol

नियम समूह

Proxy

??

Public Domain

सार्वजनिक

मुळाक्षर Q

वर

Quick

शीघ्र

Quick reference

शीघ्र संदर्भ

मुळाक्षर R

वर

Reader	वाचक	Reference	संदर्भ
Related	निगडित	Relative	नातलग / सापेक्ष	Relativity	सापेक्षता	Relevant	निगडित
Rename	नाव बदलणे	Report	अहवाल	Request	विनंती	Result	निकाल	Resource (Resources)	संसाधन (संसाधने)
Review	अभिप्राय	Revision	आवर्तन	Router	(?? पथदर्शक) वाटाड्या	RSS	(अत्यधिक सरल भरण??)

मुळाक्षर S

वर

Saint	संत	Save	वाचवणे	Save as	??
Screen	पडदा	Script (Computer Script)	लिपी (आज्ञावली)
Search engine	शोधाभियंत्र	Security	सुरक्षा	Select	निवडणे	Server	(सेवा संगणक) (सेवक संगणक)	Service	सेवा	(To) Setup	प्रस्थापित करणे, स्थापन करणे
Shift (key)	(कळ)	Shortage	कमतरता	Sign	चिह्न	Site	स्थळ, जागा
Source	स्रोत	Software	?? तंत्रांश, buddhiyantra
Spam	??कचरा	Speed	गती	Spreadsheet	सारणी?	Spyware	फितूर (हेरगीर)
Standard	मानक / प्रमाण
Sub-continent	उपखंड	Suggest	सुचविणे	Support	पाठिंबा	Surf	वावर/वावरणे (फिरणे)
System Operator , Sysop	प्रणाली संचालक	System Administrator	प्रशासक	System	प्रणाली, तंत्र

मुळाक्षर T

वर

Tab	??	Table	तक्ता	Tag (Meta tag) (Tag in blog)	खूण (संदर्भ खूण) (शब्दखूण)
Telephone	दुरध्वनी	Template	साचा	Terminal	स्थानक?	Terminology	परिभाषा	Terminological	पारिभाषिक	Text	पाठ्य,मजकुर
Theorem	प्रमेय	Thinker	विचारवंत	Tool	साधन	Toolbar	साधनपट्टी	Toolbox	साधनपेटी
Traffic	वाहतूक	Type	टंकण करणे, प्रकार ।Transilteraion ।। रुपांतरण (इंग्रजी अक्षरांचे मराठीत/देवनागरीत)

मुळाक्षर U

वर

Underline

अधोरेखित

Upload

चढवणे

Upper case

मोठे अक्षर

Username

सदस्य नाव

URI

??

URL

??

मुळाक्षर V-Z

V - W - X - Y - Z

मुळाक्षर V

वर

Vast

अथांग/अफाट

Virus

विषाणू

VoIP

जालध्वनी? जालभाष?

मुळाक्षर W

वर

Web

जाल

Web address

जालपत्ता

Webpage

जालपान

Webmaster

जालप्रमुख

Website

संकेतस्थळ

Word

शब्द

(Intelligent)Word

संज्ञा

Window

खिडकी, गवाक्ष

World Wide Web

विश्वव्यापी जाल

मुळाक्षर X

वर

XML

??

मुळाक्षर Y

वर

मुळाक्षर Z

वर

Zip

संदर्भ बाह्यदुवे

शक्ती स्वयंभु मराठी भाषांतर प्रणाली

मनोगतावरील संबंधित चर्चा - रोजच्या वापरातले शब्द

मनोगतावरील संबंधित चर्चा - शास्त्रीय शब्द

शब्दभांडार

वझे शब्दकोश

मोल्सवरथ शब्दकोश

websters

Apte Sanskrit Dictionary Search

spokensanskrit Dictionary

mr wiktionary

मराठी शाब्दबंध

सामान्य शब्द और पारिभाषिक शब्द

मेहंदळे स्वयंभु मराठी भाषांतर प्रणालीNew non operational

हे सुद्धा पहा

- मराठी शाब्दबंध
- # व्याकरण विषयक मराठी पुस्तकांची संदर्भ सुची

- विकिसंज्ञा
- [ वर ]

@@ ओळ ५८: / ओळ ५८: @@
 |Activity || सक्रियता
 |-
-|Add || मिळविणे, भर घालणे, जोडणे, बेरीज करणे, वाढविणे
+|Add || मिळविणे, भर घालणे, जोडणे,बेरीज करणे, वाढविणे
 |Addition || भर, बेरीज, वाढ
-|Additional || अधिकचा, जास्तीचा
+|Additional || आणखी, अधिक, जास्तीचा
-|Additive || भरीचा
+|Additive || भरीचा(पदार्थ)
-|Add-on || भरतीचे
+|Add-on || जास्तीचा
 |Advanced || प्रगत
 |Advertise || जाहिरात, विज्ञापन
 |-
-|Aggregate || संचयन
+|Aggregate || संचित, एकूण
 |Aggregator || संचयक
 |Allocate || नेमणे
@@ ओळ ७३: / ओळ ७३: @@
 |Alphabet || मुळाक्षर
 |Alphabetic || अक्षरी
+|Alphabetical || अकारविल्हे, वर्णानुक्रमे
-|Alphabetical || अक्षरविल्हे
-|Alphanumeric || अक्षरांकी
+|Alphanumeric || अंकाक्षरी, अक्षरांकी
 |Alternative || पर्यायी
 |-
 |Appendix || परिशिष्ट
-|Apply || लावणे, अर्ज करणे, अनुप्रयोग करणे
+|Apply || लावणे, अर्ज करणे, उपयोगात आणणे
-|Application || अनुप्रयोग
+|Application || व्यवहारोपयोग
 |-
-|Archives || लेखागार
+|Archives || पुराभिलेख, लेखागार, दफ्तरखाना
-|Archival || ??
+|Archival || पुरभिलेखासंबंधी
 |Arithmetic || अंकगणित
-|Arrangement || मांडणी
+|Arrangement || मांडणी, रचना
-|Article || लेख
+|Article || लेख, वस्तू
 |-
-|Attach || संलग्न,जोडा
+|Attach || संलग्न करा,जोडा
-|Attachment || संलग्नता
+|Attachment || संलग्नता, जोडलेला(कागद)
 |Attribute || विशेष गुणधर्म
 |-
@@ ओळ ९८: / ओळ ९८: @@
 |Average || सरासरी
 |-
-|Axis || अक्ष
+|Axis || अक्ष, आंस
 |}
 <br><br>