हेमा साने

डॉ.हेमा साने (जन्म : १९४०) या पुण्यात राहणाऱ्या एक वनस्पतीशास्त्रज्ञ आहेत. त्या वनस्पती शास्त्रातल्या एम.एस्‌सी. पी‌एच्‌.डी. असून भारतविद्या शास्त्रातल्या एम.ए. एम.फिल.आहेत. पुण्यातील आबासाहेब गरवारे (एम.ई.एस.) कॉलेजच्या वनस्पतीशास्त्र विभागाच्या त्या प्रमुख होत्या. त्या अस्सल निसर्गप्रेमी असून त्त्यांच्या साधी राहणी आणि उच्च विचारसरणीसाठी प्रसिद्ध आहेत. त्यांचा इतिहासाचादेखील गाढा अभ्यास आहे.

पुण्यातील जोगेश्वरी बोळातून पुढे गेल्यावर शीतलादेवीचा पार आहे. तेथील एका जुनाट आणि पडका वाटावा अशा वाड्यात हेमा साने राहतात. वाड्यात त्यांच्याबरोबर चार मांजरांचा, एका मुंगुसाचा, एका घुबडाचा आणि भारद्वाज, साळुंकी, नाचण, दयाळ, वटवट्या अशा पक्ष्यांचाही निवास आहे.

हेमा साने यांनी सन १९६०पासून विजेचा वापरच केला गेलेला नाही. त्यामुळे घरात विजेचा दिवा नाहीच, पण दूरचित्रवाणी संच, रेफ्रिजिरेटर, वॉटर हीटर, मायक्रोवेव्ह, मिक्सर यांसारखी आधुनिक उपकरणेही नाहीत. नोकरीतील शेवटची दहा वर्षे जबाबदारी असल्याने त्यांनी लुना वापरली. तोपर्यंत त्या पायीच जात होत्या. त्यानंतर देखील नोकरीव्यतिरिक्त इतरत्र त्या पायीच जात. अजूनही त्या विहिरीवरून पाणी आणतात. त्यांनी टेलिफोनही वापरलेला नाही. केवळ दिवसाच्या प्रकाशात आणि रात्री कंदिलाच्या प्रकाशात त्यांनी वनस्पतिशास्त्र आणि पर्यावरण या विषयांवरच नव्हे, तर इतिहास, प्राच्यविद्या अशा विषयांवर मिळून तीसहून अधिक पुस्तके लिहिली आहेत. मात्र उपलब्ध झाल्यापासून त्या सौर ऊर्जेवर चालणारा दिवा वापरू लागल्या आहेत.

हेमा साने यांनी लिहिलेली पुस्तके

• आपले हिरवे मित्र
• सम्राट अशोकावरील 'देवानंपिय पियदसी राञो ashok' हे पुस्तक

डॉ. हेमा साने यांनी कॉलेजच्या विद्यार्थ्यांसाठी लिहिलेली क्रमिक पुस्तके

• Biology (सहलेखिका - वीणा अरबाट)
• Industrial Botany (सहलेखिका - डॉ. सविता रहांगदळे)
• Plant Anatomy and Embryology
• Plant Biotechnology (सहलेखक - डॉ. सविता रहांगदळे आणि डॉ, संजयकुमार रहांगदळे)

(अपूर्ण)