लोहार

महाराष्ट्रातील लोहार

ऐरणीवर लोहारकाम करणारा चेक प्रजासत्ताकामधील लोहार (इ.स. २०१०)

महाराष्ट्रातील लोहाराने बनवलेले कोयते

लोहार (इंग्लिश : Blacksmith , ब्लॅकस्मिथ ;) म्हणजे लोखंडाच्या वस्तू घडवणारे कारागीर होत. तप्त लोखंडाला ऐरणीवर ठोकून ठोकून लोहार वस्तूस आकार देतात. साधारणपणे, ते शेतीची/ बागकामाची अवजारे उदा. विळे, कोयते, खुरपी, बांधकामासाठी लागणारी साधने, जाळ्या, सळया, भांडी, प्राण्यांच्या खुरांना ठोकायचे नाल, शस्त्रे,बैलगाडीच्या चाकाना लोखंडी धाव,पाण्याच्या मोटी, नांगराचे फाळ, कुदळी, टिकाव, पहारी, घमेली, खिडक्यांचे गज इत्यादी लोखंडी वस्तू बनवतात.

लोकजीवन[संपादन]

कोकण, उत्तर महाराष्ट्र, विदर्भ, मराठवाडा भागात हा समाज पसरलेला आहे. मुंबई, ठाणे, पालघर,कल्याण, डोंबिवली, भिवंडी, नवी मुंबई ह्या शहरात सुद्धा तो विखुरलेला आहे. मुंबईत लोहार चाळ प्रसिद्ध आहे. लोहार समाजात लोहार, गाडी लोहार, पांचाळ, नालबंदी, घिसाडी ह्या पोटजाती आहेत. कोकणात मानवाचार्य लोहार, विदर्भात मनुपांचाळ, मराठवाड्यात मनुलोहार, आणि इतर ठिकाणी गाडीलोहार राहतात. समाजाच्या चालिरिती, आहार, राहणीमान ह्या तेथील स्थानिक पध्दती प्रमाणे असतात.लोखंडी भांडी तयार करण्याच्या व्यवसायात घिसाडी समाज आहे. नव्या पिढीतील लोक शहरात स्थलांतरित झाले. शहरातील ही पिढी फँब्रिकेशन, हार्डवेर, फर्निचर, गँरेज व्यवसाय करतात.