दिग्विजयसिंहजी रणजितसिंहजी जडेजा

दिग्विजयसिंहजी रणजितसिंहजी ;
	सर
पदव्या	जीसीएसआय जीसीआयई
जन्म	१८ सप्टेंबर १८९५
	सदोदर, ब्रिटिश भारत
मृत्यू	३ फेब्रुवारी, १९६६ (वय ७०)
	मुंबई, महाराष्ट्र, भारत

सर दिग्विजयसिंहजी रणजीतसिंहजी जडेजा (१८ सप्टेंबर १८९५ ते ३ फेब्रुवारी १९६६) हे नवनगरचे महाराजा जाम साहिब होते. त्यांनी १९३३ ते १९६६ पर्यंत हे पद सांभाळले. त्यांच्या काकांचे ते उत्तराधिकारी होते. ते प्रसिद्ध क्रिकेट खेळाडू रणजीतसिंझी होते.

प्रारंभिक जीवन आणि लष्करी कारकीर्द[संपादन]

दिग्विजयसिंहजी हे जडेजा राजपूत ह्ते. ते सडोदार,गुजरात येथे जन्मले. त्यांचा जन्म १८ सप्टेंबर १८९५ रोजी ब्रिटिश राज काळात झाला. ते प्रसिद्ध क्रिकेट खेळाडू के. एस. रणजीतसिंहजी यांचे पुतणे होते. त्यांनी राजकुमार महाविद्यालय, राजकोट, सौराष्ट्र , मग माल्व्हरन महाविद्यालय आणि युनिव्हर्सिटी कॉलेज लंडन येथे शिक्षण घेतले .

१९१९ मध्ये ब्रिटिश सैन्यात सेकंड लेफ्टनंट म्हणून नियुक्त झालेल्या दिग्विजयसिंहजी यांनी दोन दशकांहून अधिक काळ लष्करी कारकीर्द केली.^[१] १२५ व्या नेपियर रायफल्स (आता ५ व्या बटालियन (नेपियर), राजपूताना रायफल्स) मध्ये १९२० मध्ये संलग्न, त्यांनी इजिप्शियन मोहीम सैन्यात सेवा केली. त्यानंतर १९२१ मध्ये लेफ्टनंट म्हणून पदोन्नती मिळाली.^[२] त्यानंतर त्यांनी १९२२ ते १९२४ पर्यंत वजीरिस्तान फील्ड फोर्समध्ये सेवा केली. १९२९ मध्ये कॅप्टन म्हणून पदोन्नती झाल्यानंतर ते १९३१ मध्ये सैन्यातून निवृत्त झाले.^[३] तथापि, १९४७ पर्यंत त्यांना भारतीय सैन्यात मानद पदोन्नती मिळणे सुरू राहील, लेफ्टनंट जनरलच्या पदवीसह ते निवृत्त झाले.

दोन वर्षांनंतर दिग्विजयसिंहजी यांनी आपल्या काकाची जागा घेतली. १९३९ पासून ते त्यांच्या मृत्यूपर्यंत ते गव्हर्निंग कौन्सिलचे सर्वात जास्त काळ सेवा देणारे राजकुमार महाविद्यालय, राजकोट येथील अध्यक्ष होते .

महाराज जाम साहेब[संपादन]

त्यांच्या काकांच्या निधनानंतर, दिग्विजयसिंहजी १९३३ मध्ये महाराज जाम साहिब बनले. त्यांनी त्यांच्या काकांची विकास आणि सार्वजनिक सेवेची धोरणे चालू ठेवली. १९३५ मध्ये नाइटेड, सर दिग्विजयसिंहजी चेंबर ऑफ प्रिन्सेसमध्ये सामील झाले. १९३७ ते १९४३ पर्यंत अध्यक्ष म्हणून नेतृत्व केले. आपल्या काकांच्या क्रिकेटची परंपरा कायम ठेवत, त्यांनी १९३७-१९३८ मध्ये भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाचे अध्यक्ष म्हणून काम केले. अनेक प्रमुख क्रीडा क्लबचे ते सदस्य होते. त्यांनी यापूर्वी १९३३-१९३४ हंगामात एकच प्रथम श्रेणी सामना खेळला होता. हा सामना भारत आणि सिलोन दौऱ्यात MCC विरुद्ध वेस्टर्न इंडियाचे नेतृत्व केले होते.^[४] त्यांनी त्यांच्या दोन डावात ० आणि ६ धावा केल्या. ज्यात त्याचा भाऊ प्रतापसिंहजी यांनी खेळलेला एकमेव प्रथम श्रेणी सामना होता.^[५] दुसऱ्या महायुद्धादरम्यान, सर दिग्विजयसिंहजींनी पॅसिफिक वॉर कौन्सिलसह इम्पीरियल वॉर कॅबिनेट आणि नॅशनल डिफेन्स कौन्सिलवर काम केले.

पोलिश निर्वासित[संपादन]

१९४२ मध्ये त्यांनी जामनगर -बालाचडी येथे पोलिश चिल्ड्रन कॅम्पची स्थापना केली. ज्यांना दुसऱ्या महायुद्धात यूएसएसआरमधून बाहेर काढण्यात आले होते.

पोलिश चिल्ड्रन कॅम्प १९४५ पर्यंत अस्तित्त्वात होते. ते बंद झाल्यानंतर मुलांना कोल्हापूर शहरातील वळिवडे येथे स्थानांतरित करण्यात आले.^[६]^[७]^[८] शिबिराच्या ठिकाण आज सैनिक स्कूल बालचडीच्या ३०० एकर परिसराचा भाग आहे.^[९] या वारशाचा गौरव करण्यासाठी वारसा येथील जामसाहेब दिग्विजयसिंह जडेजा शाळेची स्थापना करण्यात आली.^[१०] २०१६ मध्ये, जाम साहेबांच्या मृत्यूच्या ५० वर्षांनंतर, पोलंडच्या संसदेने सर्वानुमते जाम साहेब दिग्विजय सिंहजी यांना दुसऱ्या महायुद्धात पोलिश मुलांच्या निर्वासितांना केलेल्या मदतीबद्दल सन्मानित करणारा विशेष ठराव मंजूर केला.^[११]^[१२]

पोलिश निर्वासितांच्या पुनर्वसनासाठी भारतातील चळवळीचे नेतृत्व करणारे महाराजा जाम साहिब आणि किरा बनासिंस्का यांच्या प्रयत्नांचा गौरव करण्यासाठी भारतीय आणि पोलिश दोन्ही सरकारांच्या सहकार्याने "लिटल पोलंड इन इंडिया" नावाचा माहितीपट तयार करण्यात आला.^[१३] भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर, त्यांनी १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारताच्या अधिराज्यात प्रवेश करण्याच्या साधनावर स्वाक्षरी केली. पुढील वर्षी त्यांनी नवानगर युनायटेड स्टेट्स ऑफ काठियावाडमध्ये विलीन केले, भारत सरकारने १९५६ मध्ये हे पद रद्द करेपर्यंत त्यांनी राजप्रमुख म्हणून काम केले.

आंतरराष्ट्रीय संस्थांचे प्रतिनिधी[संपादन]

दिविजयसिंहजी यांनी १९२० मध्ये लीग ऑफ नेशन्सच्या पहिल्या अधिवेशनात भारताचे प्रतिनिधी म्हणून प्रतिनिधीत्व केले^[१४] ते युएन मध्ये भारतीय शिष्टमंडळाचे उपनेते देखील होते आणि कोरियन युद्धानंतर युएन प्रशासन न्यायाधिकरण आणि कोरियन पुनर्वसनावरील युएन निगोशिएटिंग कमिटी या दोन्हींचे अध्यक्ष होते.

वैयक्तिक जीवन[संपादन]

७ मार्च १९३५ रोजी सिरोही येथे सर दिग्विजयसिंहजींनी महाराजकुमारी बाईजी राज श्री कांचन कुंवरबा साहिबा (१९१०-१९९४), महाराजाधिराज महाराव श्री सर सरूप रामसिंहजी बहादूर, सिरोहीचे महाराव यांची दुसरी कन्या यांच्याशी विवाह केला. तिने महारानी देवरीजी महाराणी श्री गुलाब कुंवरबा साहिबा हे नाव घेतले आणि या जोडप्याला एक मुलगा आणि तीन मुली होत्या.

मृत्यू[संपादन]

३३ वर्षांच्या कारकिर्दीनंतर सर दिग्विजयसिंहजींचे ७० व्या वर्षी ३ फेब्रुवारी १९६६ रोजी मुंबईत निधन झाले. त्यांच्यानंतर त्यांचा एकुलता एक मुलगा शत्रुसल्यासिंहजी हे त्यांचे वारसदार बनले. शत्रुसल्यासिंहजी सौराष्ट्रासाठी खेळणारे प्रथम श्रेणी क्रिकेट खेळाडू होते.