जितिया

जितिया हा एक उपवास आहे ज्यामध्ये दिवसभर निर्जला (पाण्याशिवाय) उपवास केला जातो आणि माता आपल्या मुलांच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि कल्याणासाठी पाळतात. बिक्रम संवतच्या अश्विन महिन्यातील कृष्ण पक्षातील सातव्या ते नवव्या चंद्र दिवसापर्यंत तीन दिवसांचा उत्सव साजरा केला जातो. हा सण प्रामुख्याने नेपाळमधील मिथिला आणि थरुहाट, बिहार, झारखंड, उत्तर प्रदेश आणि पश्चिम बंगालमधील नेपाळी लोक साजरे करतात . शिवाय, पूर्वेकडील थारू आणि सुदूर पूर्व मधेशी लोकांचा यावर मोठ्या प्रमाणावर विश्वास आहे.

नियम:- उपवासाच्या दिवशी झोपायचे नाही आणि काही खायचे नाही.

वर्णन

हिंदू बिक्रम संवतातील अश्विन महिन्यातील कृष्ण पक्षातील सातव्या ते नवव्या चंद्र दिवसापर्यंत तीन दिवस हा सण साजरा केला जातो. जीवितपुत्रिकेचा पहिला दिवस न्हाई-खाई म्हणून ओळखला जातो. त्या दिवशी माता आंघोळ करूनच अन्न घेतात. जीवितपुत्रिकेच्या दिवशी, खूर जितिया नावाचा कडक उपवास पाण्याशिवाय पाळला जातो. तिसऱ्या दिवशी उपवास पारणाने संपतो, जे दिवसाचे पहिले जेवण असते. मिथिला, थरुहाट, ईशान्य बिहार आणि पूर्व नेपाळ या प्रदेशात विविध प्रकारचे खाद्यपदार्थ आणि विशेष उत्सवातील स्वादिष्ट भोर (करी आणि पांढरा भात), नोनी चा साग आणि मदुआ ची रोटी तयार केली जातात. पश्चिम बिहार, पूर्व उत्तर प्रदेश आणि नेपाळच्या भोजपुरी भागात, नोनीला साग (उन्हाळी खीर), मारुवा रोटी आणि झुचीनी करी दिली जाते. हा सण प्रामुख्याने भोजपुरी आणि मैथिली भाषिक नेपाळ आणि बिहार, झारखंड आणि भारताच्या पूर्व उत्तर प्रदेशात साजरा केला जातो.

कथा

जीवितपुत्रिका व्रत कथा

असे मानले जाते की एकदा, नर्मदा नदीजवळील हिमालयाच्या जंगलात एक गरुड आणि एक मादी कोल्हा राहत होते. दोघांनीही काही महिलांना पूजा आणि उपवास करताना पाहिले आणि ते स्वतः पाहण्याची इच्छा व्यक्त केली. त्यांच्या उपोषणादरम्यान, कोल्हा भुकेमुळे बेशुद्ध पडला आणि त्याने गुपचूप खाल्ले. दुसरीकडे, गरुडाने पूर्ण समर्पणाने व्रत पाळले आणि पूर्ण केले. परिणामी, कोल्ह्याला जन्मलेल्या सर्व मुलांचा जन्मानंतर काही दिवसांनी मृत्यू झाला आणि गरुडाच्या संततीला दीर्घायुष्य लाभले.

जीमुतवाहन

या कथेनुसार जीमुतवाहन हा गंधर्वांचा ज्ञानी व राजा होता. जिमुतवाहन राज्यकर्त्यावर समाधानी नव्हता आणि परिणामी त्याने आपल्या राज्याच्या सर्व जबाबदाऱ्या आपल्या भावांवर सोपवल्या आणि आपल्या वडिलांची सेवा करण्यासाठी जंगलात गेला. एके दिवशी जंगलात भटकत असताना त्याला एक वृद्ध स्त्री रडताना दिसली. त्याने वृद्ध महिलेला रडण्याचे कारण विचारले, त्यावर तिने तिला सांगितले की तो नागवंशी (नागवंशी) कुटुंबातील आहे आणि त्याला एकुलता एक मुलगा आहे. नवस म्हणून दररोज एक नाग पाखीराजा गरुडाला चारा म्हणून अर्पण केला जातो आणि त्या दिवशी त्याच्या मुलाला त्याचे भक्ष्य बनण्याची संधी मिळाली. त्याची समस्या ऐकून जिमुतवाहनाने त्याचे सांत्वन केले आणि वचन दिले की तो आपल्या मुलाला जिवंत परत आणेल आणि त्याचे गरुडापासून संरक्षण करेल. तो गरुडाला चाऱ्यासाठी अर्पण केलेल्या खडकांच्या पलंगावर झोपण्याचा निर्णय घेतो. गरुड येतो आणि लाल कपड्याने झाकलेले जिमुतवाहन बोटांनी धरतो आणि खडकावर चढतो. ज्याला तो अडकवतो तो प्रतिसाद देत नाही तेव्हा गरुड आश्चर्यचकित होतो. तो जीमुतवाहनाला त्याची ओळख विचारतो ज्यावर तो गरुडाला संपूर्ण दृश्य कथन करतो. जीमुतवाहनच्या शौर्याने आणि परोपकाराने प्रसन्न झालेला गरुड, सापांकडून आणखी बलिदान न घेण्याचे वचन देतो. जीमुतवाहनच्या शौर्यामुळे आणि औदार्यामुळे सर्प शर्यत टिकली आणि तेव्हापासून मुलांच्या कल्याणासाठी आणि दीर्घायुष्यासाठी उपवास केला जातो.