जनकसूत्री कृत्रिम बुद्धीमत्ता

जनक कृत्रिम बुद्धीमत्ता ( जनरेटिव्ह अेआई, जेन अेआई, किंवा GAI ) ही कृत्रिम बुद्धिमत्ता आहे जी जनरेटिव्ह मॉडेल्सचा वापर करून मजकूर, प्रतिमा, व्हिडिओ किंवा इतर दत्तांश तयार करण्यास सक्षम आहे, अनेकदा सूचना प्रतिसाद म्हणून. जनक कृत्रिम बुद्धीमत्ता प्रतिमाने त्यांच्या निविष्ट प्रशिक्षण डेटाचे नमुने आणि संरचना शिकतात आणि नंतर साम्य वैशिष्ट्ये असलेला नवीन दत्तांश तयार करतात.

रूपांतरण -आधारित सखोल चेतनी संजाळ(डीप न्यूरल नेटवर्क), विशेषतः विशाल भाषा प्रतिमाने (LLM) मधील सुधारणांमुळे २०२० च्या दशकाच्या प्रारंभी जनक अेआई प्रणालींची अेआई वृद्धी सक्षम झाली. यामध्ये चॅटजीपीटी, कोपायलट, जेमिनी आणि अॅलअॅलएअॅमए सारखे चॅटबॉट्स, मजकूर-टू-प्रतिमा कृत्रिम बुद्धिमत्ता प्रतिमा निर्मिती प्रणाली जसे की स्टेबल डीफ्युझन, मिडजर्नी आणि डॉल-इ, आणि मजकूर-ते-दृकचित्र अेआई जनित्र जसे की सोरा यांचा सामावेश आहे. ओपनअेआई, अॅन्थ्रोपिक, मायक्रोसॉफ्ट, गूगल, आणि बाइडू सारख्या कंपन्या तसेच असंख्य लहान कंपन्यांनी जनक अेआई प्रतिमाने विकसित केली आहेत.

इतिहास

कृत्रिम बुद्धिमत्तेची शैक्षणिक शिस्त १९५६ मध्ये डार्टमाउथ महाविद्यालयात आयोजित केलेल्या संशोधन कार्यशाळेत स्थापित करण्यात आली होती आणि त्यानंतरच्या दशकांमध्ये प्रगती आणि आशावादाच्या अनेक लाटा अनुभवल्या आहेत. त्याच्या स्थापनेपासून, क्षेत्रातील संशोधकांनी मानवी मनाचे स्वरूप आणि मानवासारख्या बुद्धिमत्तेसह कृत्रिम प्राणी निर्माण करण्याच्या परिणामांविषयी तात्विक आणि नैतिक तर्क मांडले आहेत; या मुद्द्यांचा पुरातन काळापासून पुराणकथा, काल्पनिक कथा आणि तत्त्वज्ञानाद्वारे शोध घेतला गेला आहे. स्वचलित कलेची संकल्पना किमान प्राचीन ग्रीक सभ्यतेच्या ऑटोमॅटा पर्यंतची आहे, जिथे डेडालस आणि अलेक्झांड्रियाचा हिरो सारख्या शोधकांना मजकूर लिहिण्यास, ध्वनी निर्माण करण्यास आणि संगीत वाजविण्यास सक्षम यंत्र सुरचित केलेले असल्याचे वर्णन केले गेले. सृजनशील ऑटोमॅटन्सची परंपरा संपूर्ण इतिहासात भरभराटीला आली आहे, ज्याचे उदाहरण १८०० च्या दशकाच्या प्रारंभी तयार करण्यात आलेल्या मेलर्डेटच्या ऑटोमॅटनने दिले आहे.

कृत्रिम बुद्धीमत्ता ही एक कल्पना २०व्या शतकाच्या मध्यापासून समाजाला मोहित करत आहे. या संकल्पनेची जगाला ओळख करून देणाऱ्या विज्ञान कल्पनेने त्याचा प्रारंभ झाला पण ॲलन ट्युरिंग या बहुपयोगी व्यक्तीला या संकल्पनेच्या व्यवहार्यतेविषयी आतुरता वाटेपर्यंत ही कल्पना पूर्णपणे वैज्ञानिक पद्धतीने दिसली नाही. ट्युरिंगचा १९५० चा अभूतपूर्व संशोधनपत्र, " संगणक यंत्रे आणि बुद्धिमत्ता ," मानवी बुद्धिमत्तेप्रमाणेच यंत्राच्या तर्कांविषयी पायाभूत प्रश्न विचारला, ज्याने अेआई च्या संकल्पनात्मक पायाभरणीत महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. उच्च खर्चामुळे आणि संगणक आदेश संचयित करण्यास सक्षम नसल्यामुळे अेआई चा विकास सुरुवातीला फारसा वेगवान नव्हता. अेआई वर १९५६ च्या डार्टमाउथ अुन्हाळी संशोधन प्रकल्पादरम्यान हे बदलले जेथे अेआई संशोधनासाठी एक प्रेरणादायी हाक होती, ज्याने या क्षेत्रात दोन दशकांच्या त्वरित प्रगतीचा आदर्श ठेवला.

१९५० च्या दशकात अेआई ची स्थापना झाल्यापासून, कलाकार आणि संशोधकांनी कलात्मक कामे तयार करण्यासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा वापर केला आहे. १९७० च्या दशकाच्या प्रारंभी, हॅरोल्ड कोहेन चित्रे तयार करण्यासाठी कोहेन या संगणक प्रोग्रामने तयार केलेल्या आरोन् द्वारे तयार केलेल्या जनकसूत्री अेआई कार्यांची निर्मिती आणि प्रदर्शन करत होते.

२०व्या शतकाच्या प्रारंभी रशियन गणितज्ञ आंद्रे मार्कोव्ह यांनी विकसित केल्यापासून मार्कोव्ह साखळ्यांचा वापर नैसर्गिक भाषांच्या प्रतिमानांसाठी केला जात आहे. मार्कोव्हने १९०६ मध्ये या विषयावर आपला पहिला शोधनिबंध प्रकाशित केला, आणि मार्कोव्ह साखळी वापरून युजेनी वनगिन या कादंबरीतील स्वर आणि व्यंजनांच्या पद्धतीचा विश्लेषण केले. एकदा मार्कोव्ह साखळी मजकूर कॉर्पसवर शिकल्यानंतर, ती नंतर सशक्य मजकूर जनित्र म्हणून वापरली जाऊ शकते.

यंत्र शिक्षणाचे क्षेत्र अनेकदा दत्तांश प्रतिमान आणि अनुमान लावण्यासाठी जनकसूत्री प्रतिमानांसह सांख्यिकीय प्रतिमाने वापरते. २००० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात, सखोल शिक्षणाच्या उदयाने प्रतिमा वर्गीकरण, उच्चार ओळखणे, नैसर्गिक भाषा प्रक्रिया आणि इतर कार्यांमध्ये प्रगती आणि संशोधन केले. जनकसूत्री प्रतिमानीकरणाच्या अडचणीमुळे या युगातील चेतनी संजाळांना विशेषतः भेदभावी प्रतिमाने म्हणून प्रशिक्षित केले गेले.

२०१४ मध्ये, परिवर्तनात्मक स्वसंकेतक आणि जनकसूत्री प्रतिकूलात्मक संजाळासारख्या प्रगतीने प्रतिमांसारख्या क्लिष्ट दत्तांशासाठी, भेदभावाच्या विरूद्ध जनकसूत्री प्रतिमाने शिकण्यास सक्षम असलेले पहिले व्यावहारिक सखोल चेतनी संजाळ तयार केले. हे सखोल जनकसूत्री प्रतिमाने केवळ प्रतिमांसाठीच नव्हे तर संपूर्ण प्रतिमांसाठी वर्ग नावे निष्पन्न करणारे पहिले होते.

२०१७ मध्ये, ट्रान्सफॉर्मर संजाळाने जुन्या दीर्घ-लहान कालीन स्मरणशक्ती प्रतिमानांच्या तुलणेत जनकसूत्री प्रतिमानांमध्ये प्रगती सक्षम केली, ज्यामुळे २०१८ मध्ये जीपीटी-१ म्हणून ओळखले जाणारे पहिले जनकसूत्री पूर्व-प्रशिक्षित रूपांतरक (GPT) आले याचे अनुसरण २०१९ मध्ये जनकसूत्री पूर्व-प्रशिक्षित रूपांतरक-२(GPT-2) द्वारे केले गेले ज्याने पायाभूत प्रतिमाने म्हणून अनेक भिन्न कार्यांसाठी पर्यवेक्षणाशिवाय सामान्यीकरण करण्याची क्षमता प्रदर्शित केली.

2021 मध्ये, DALL-E, रूपांतरक-आधारित पिक्सेल जनकसूत्री प्रतिमान, त्यानंतर मिडजर्नी आणि स्टेबल डिफ्यूजनचे प्रकाशन नैसर्गिक भाषेच्या सुचनेमधून व्यावहारिक उच्च-गुणवत्तेच्या कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या कलेचा उदय झाला.

मार्च २०२३ मध्ये, जनकसूत्री पूर्व-प्रशिक्षित रूपांतरक-४(GPT-4) विमुचित झाला. मायक्रोसॉफ्ट संशोधनाच्या एका संघाने असा युक्तिवाद केला की "याला कृत्रिम सामान्य बुद्धिमत्ता (एजीआय) प्रणालीची प्रारंभिक (अजूनही अपूर्ण) आवृत्ती म्हणून पाहिले जाऊ शकते". इतर विद्वानांनी विवाद केला आहे की GPT-4 या उंबरठ्यावर पोचते, जेनकसूत्री अेआईला २०२३ पर्यंत "सामान्य मानवी बुद्धिमत्तेच्या आदर्शमानापर्यंत पोचण्यापासून अतिशय दूर" म्हणाले. २०२३ मध्ये, मेटा ने इमेजबाईंड नावाचे अेआई प्रतिमान अनुसृत केले जे मजकूर, प्रतिमा, दृकपट, उष्ण दत्तांश, ३डी दत्तांश, श्राव्य आणि मोशन मधील दत्तांश एकत्र करते जे अधिक अवगाहक जनकसूत्री अेआई आशयासाठी मुभा देईल अशी अपेक्षा आहे.

चिंता

जनकसूत्री कृत्रिम बुद्धीमत्तेच्या विकासामुळे शासन, व्यवसाय आणि व्यक्तींकडून चिंता वाढली आहे, परिणामी निषेध, कायदेशीर कारवाई, अेआई प्रयोग थांबवण्याचे आवाहन आणि अनेक शासनांच्या कृती. संयुक्त राष्ट्रे सुरक्षा परिषदाच्या जुलै २०२३ च्या ब्रीफिंगमध्ये, सरचिटणीस अँटोनियो गुटेरेस यांनी सांगितले की "जनकसूत्री अेआई मध्ये चांगल्या आणि वाईटाची मोठ्या प्रमाणात क्षमता आहे", की अेआई "जागतिक विकासाला टर्बोचार्ज" करू शकते आणि जागतिक स्तरावर $१० ते $१५ सहस्त्रकोटीचे योगदान देऊ शकते. २०३० पर्यंत अर्थव्यवस्था, पण त्याच्या दुर्भावयुक्त वापरामुळे "मरण आणि विनाश, व्यापक आघात आणि अकल्पित प्रमाणात खोल मानसिक अवहानी होऊ शकते".