गोशाळा
गोशाळा भारतातील भटक्या गायींसाठी संरक्षणात्मक आश्रयस्थान आहेत. त्यांना मराठीत पांजरपोळ म्हणतात. भटक्या गायी अनुत्पादक आहेत. सरकारी अनुदान आणि देणग्या हे भारतातील गाय आश्रयस्थानांच्या उत्पन्नाचे प्राथमिक स्रोत आहेत. भाजप सरकार सत्तेवर आल्यापासून, भारताने २०१४ ते २०१६ या दोन वर्षात गायींच्या आश्रयस्थानांवर ५.८ अब्ज खर्च केले आहेत . [१]
वर्णन[संपादन]
गोशाळा, एक संस्कृत शब्द ("गो" म्हणजे गाय आणि "शाळा" म्हणजे आश्रयस्थान: गो + शाला = गायींसाठी निवारा), म्हणजे गायी, वासरे आणि बैलांसाठी निवासस्थान किंवा अभयारण्य . [२]
इतिहास[संपादन]
भारतातील पहिली गोशाळा रेवाडी येथे राजा राव युधिष्टर सिंह यादव यांनी स्थापन केली असे मानले जाते. [३][४] आता भारतभर गोशाळा आहेत.
1882 मध्ये पंजाबमध्ये पहिली गौरक्षिणी सभेची ( गाय संरक्षण संस्था ) स्थापना झाली. [५] संपूर्ण उत्तर भारतात आणि बंगाल, मुंबई, मद्रास प्रेसिडेन्सी आणि इतर मध्य प्रांतांमध्ये ही चळवळ वेगाने पसरली. संस्थेने भटक्या गायी गोळा केल्या आणि गोशाळा नावाच्या ठिकाणी आश्रय दिला. लोकांकडून तांदूळ गोळा करण्यासाठी, योगदान जमा करण्यासाठी आणि गोशाळांना निधी देण्यासाठी त्यांची पुनर्विक्री करण्यासाठी संपूर्ण उत्तर भारतात धर्मादाय नेटवर्क विकसित केले गेले. काही ठिकाणी ३५०,००० पर्यंत स्वाक्षऱ्या गोळा करण्यात आल्या आणि गायीच्या बळीवर बंदी घालण्याची मागणी करण्यात आली. [६] १८८० ते १८९३ या काळात शेकडो गोशाळा उघडण्यात आल्या. पाथमेडा गोधाम ही भारतातील सर्वात मोठी गोशाळा असून ८५०००हून अधिक गायींना दक्षिण राजस्थानमधील पथमेडा या छोट्याशा गावात आश्रय दिला जातो. [७]
सरकारी अनुदान[संपादन]
भाजप सरकार सत्तेवर आल्यापासून, भारताने २०१४ ते २०१६ या दोन वर्षात गायींच्या आश्रयस्थानांवर ५.८ अब्ज खर्च केले आहेत.[१]
अनुत्पादक गायींना कत्तलखान्यात पाठवण्यापासून रोखण्यासाठी, सरकारने २१०४ च्या मध्यात राष्ट्रीय गोकुळ मिशन सुरू केले, हा एक राष्ट्रीय कार्यक्रम आहे ज्यामध्ये निवृत्त गायींसाठी आश्रयस्थान बांधणे समाविष्ट होते.
जनावरांच्या शरीरातील मलमूत्र जसे की शेण आणि गोमूत्र यातून मिळणारे उत्पन्न जनावरांच्या संगोपनासाठी मदत करेल अशी अपेक्षा आहे. मे २०१६ मध्ये, भारताच्या राष्ट्रीय सरकारने गोशाळांवर एक उद्घाटन राष्ट्रीय परिषद आयोजित केली होती. निती आयोग विविध उद्देशांसाठी गोमूत्र आणि शेणाचा व्यावसायिक वापर विकसित करण्यासाठी गौशाला अर्थव्यवस्थेचा रोडमॅप विकसित करण्यावर काम करत आहे. [८]
उत्पन्नाचे इतर स्रोत[संपादन]
देणगी हेच गोशाळेच्या उत्पन्नाचे मुख्य साधन आहे. काही गोशाळा अतिरिक्त उत्पन्नासाठी योग आणि संगीताचे धडे देतात. [९]
हे देखील पहा[संपादन]
- गोरक्षण चळवळ, भारत
- भारतात गोहत्या
- धर्मात गुरेढोरे
- जैन धर्म
- हिंदू धर्म
- ब्राह्मण
संदर्भ[संपादन]
- ^ a b "Cow urine can sell for more than milk in India". Bloomberg.com. 2016-07-18. 2016-09-18 रोजी पाहिले. चुका उधृत करा: अवैध
<ref>tag; नाव "Bloomb1" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे - ^ "300 cattle head for goshala everyday". The Times of India. 2011-08-17. Archived from the original on 2013-11-10. 2013-02-06 रोजी पाहिले.
- ^ Rastogi, Nawal Kishore (2002-04-27). "In stoic silence, historical tanks of Rewari await tourists". Tribune India. 2014-01-06 रोजी पाहिले.
- ^ Satish Chandra Mittal (1986). Haryana, a Historical Perspective. Atlantic Publishers & Distri. pp. 4–. GGKEY:WZ4ZX97B5N2.
- ^ The Making of an Indian Metropolis, Colonial governance and public culture in Bombay, 1890/1920, Prashant Kidambi, p. 176, आयएसबीएन 978-0-7546-5612-8.
- ^ Vishnu's crowded temple, India since the great rebellion, pp. 67-69, Maria Misra, 2008, Yale University Press, आयएसबीएन 978-0-300-13721-7.
- ^ Gupta, Abhinav (2016-04-13). "Shri Pathmeda Godham Mahatirth: World's largest cowshed". www.indiatvnews.com (इंग्रजी भाषेत). 2022-02-08 रोजी पाहिले.
- ^ Sharma, Yogima Seth. "Niti Aayog working on road map to develop Gaushala economy". The Economic Times. 2022-02-08 रोजी पाहिले.
- ^ "Shri Shaktidarshan Yogashram". 2021-03-01 रोजी पाहिले.
विकिमिडिया कॉमन्सवर Goshalas शी संबंधित संचिका आहेत.
