वेसारा शैली

बेलूर येथील चेन्नकेशव मंदिर

वेसारा शैली ही भारतीय हिंदू वास्तुकलेच्या तीन शैलींपैकी एक आहे. नागर शैली आणि द्रविड शैलीच्या मिश्र स्वरूपाला वेसारा किंवा बेसर शैली असे संबोधले जाते. हे कॉन्फिगरेशनमध्ये द्रविडीयन शैलीचे आणि नागर स्वरूपात आहे. या शैलीची मंदिरे विंध्य पर्वतरांगा आणि कृष्णा नदीच्या दरम्यान बांधलेली आहेत.

मध्य भारत आणि कर्नाटकातील मंदिरांमध्ये, उत्तर आणि द्रविड दोन्ही शैलींचे संयोजन अनेकदा आढळते. कर्नाटकातील चालुक्य मंदिरे वेसारा शैलीची मानली जाऊ शकतात. चालुक्यांनी मिश्र वेसारा शैलीला प्रोत्साहन दिले. या मंदिरांचे स्वरूप वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.

विमान शिखर लहान, पसरलेला कलश, मुर्तींची विपुलता, अलंकाराची परंपरा ही त्यांची खासियत आहे. चालुक्य आणि होयसळांनी या मंदिरांच्या कलाकुसरीला, मुख्यतः दख्खनमध्ये, प्रगतीच्या शिखरावर नेण्यासाठी बरेच प्रयत्न केले.

नागर आणि द्रविड शैलीच्या मिश्र स्वरूपाला बेसारा शैली म्हणतात. विंध्याचल पर्वतापासून कृष्णा नदीपर्यंत या शैलीची मंदिरे आढळतात. बेसारा शैलीला चालुक्य शैली देखील म्हणतात. बेसारा शैलीतील मंदिरांचा आकार पायथ्यापासून शिखरापर्यंत गोलाकार (गोलाकार) किंवा अर्धगोलाकार आहे. बेसर शैलीचे उदाहरण म्हणजे वृंदावनाचे वैष्णव मंदिर ज्यामध्ये गोपुरम बांधले आहे. गुप्त कालखंडानंतर देशातील प्रादेशिक वास्तुशैलीच्या विकासाला नवे वळण मिळाले आहे. या काळात ओडिशा, गुजरात, राजस्थान आणि बुंदेलखंड येथील वास्तुकला अधिक महत्त्वाची आहे. या ठिकाणी ८व्या ते १३व्या शतकापर्यंत महत्त्वाची मंदिरे बांधली गेली. या काळात दक्षिण भारतात चालुक्य, पल्लव, राष्ट्रकूट आणि चोलयुग वास्तुकला त्यांच्या स्वतःच्या वैशिष्ट्यांसह उदयास आली.

इतर शैली

• नागर शैली : उत्तर भारतीय
• द्रविड शैली : दक्षिण भारतीय
• बेस शैली
• संधर शैली
• सर्वतोभद्र शैली