असुर

असुर किंवा दैत्य हे हिंदू पुराणांत वर्णिलेले लोक आहेत. असुर हे सुर (देव) नाहीत असे लोक होय. असुरांकडे देवांप्रमाणेच अमानवी शक्ती असते.

अगदी सुरुवातीच्या वैदिक ग्रंथांमध्ये अग्नी, इंद्र व इतर देवांचा उल्लेख असुर (ज्ञान, शक्ती आणि प्रदेशांचे अधिपती या अर्थाने) असाच केलेला आहे. नंतरच्या वैदिक साहित्यामध्ये आणि वेदोत्तर साहित्यामध्ये देव आणि असुर हे एकमेकांचे शत्रू असून ते एकमेकांवर सतत कुरघोडी करीत असल्याचे आढळते. असुरांचे दोन गट असून त्यांतील 'सुष्ट' असुरांचा नेता वरुण आहे तर 'दुष्ट' असुरांचा नेता वृत्र होय.

असुर हे राक्षस, यक्ष किंवा दस्यु या लोकांसमान असले तरी हे गण एकच नाहीत.

काही प्रसिद्ध असुर

• अघासुर : बकासुराचा भाऊ. याला कृष्णाने मारले.
• अरिष्टासुर : याला श्रीकृष्णाने बालपणीच मारले. ह्याचेच दुसरे नाव वृषभासुर.
• गयासुर : याच्या पाठीवर शिळा ठेवून देवांनी यज्ञ केला, आणि त्याला मुक्ती दिली.
• तारकासुर : ह्याचा वध कार्तिकेयाने केला.
• त्रिपुरासुर : याला भगवान शंकराने मारले.
• धेनुकासुर : गाढवाच्या वेशातल्या या असुराच्या तंगड्या धरून छोट्या बलरामाने त्याला झाडावर आपटले. त्यातच त्याचा अंत झाला.
• प्रलंबासुर : याला बलरामाने मारले.
• बकासुर : एकचक्रा नगरीच्या जवळ राहणाऱ्या खादाड आणि नरभक्षक बकासुराला भीमाने बुकलून बुकलून मारले. २. बगळ्याच्या रूपात असलेल्या एका बकासुराला गायी चरायला आलेल्या श्रीकृष्णाने गळा दाबून मारले.
• बाणासुर : श्रीकृष्णाने याचा वध केला.
• भस्मासुर : श्रीविष्णूने मोहिनीरूप घेऊन याला भस्मसात केले.
• मयासुर : त्वष्ट्याचा हा पुत्र मोठा स्थापत्यकार होता. पांडवासाठी याने मयसभा बांधली. २. रावणपत्नी मंदोदरीच्या वडलांचे नावही मयासुर होते.
• महिषासुर : ह्याचा वध दुर्गादेवीने केला.
• वत्सासुर : गाईच्या वासराच्या (वत्साच्या) रूपात गायरानात आलेल्या या असुराला कृष्णाने पोटात ठोसे मारून ठार केले.
• वृकासुर : भस्मासुराचे आधीचे नाव. २, शकुनीच्या एका मुलाचे नाव वृकासुर हॊते.
• वृत्रासुर : याला देवराज इंद्राने दधीची ऋषीच्या हाडांपासून बनवलेल्या वज्राने मारले.
• वृषभासुर : अरिष्टासुराचे दुसरे नाव.
• व्योमासुर : कंसाच्या या गुप्तहेराने खेळातल्या मेंढ्या बनलेल्या बाल कृष्णाच्या सवंगड्यांना आपल्या गुहेत लपवून ठेवले. कृष्णाने त्याल शोधले आणि ठार केले.
• शंकासुर : निष्कारण शंका काढणाऱ्या माणसाला शंकासुर म्हणतात.
• शंखासुर : हे एका पुष्पवृक्षाचे नाव आहे.