मार्गारेट आयडा बाल्फोर

मार्गारेट इडा बाल्फोर, सी बी ई एफ आर सी ओ जी (२१ एप्रिल १८६६ ते १ डिसेंबर १९४५) ही एक स्कॉटिश वैद्यकीय डॉक्टर आणि महिलांच्या वैद्यकीय आरोग्य समस्यांसाठी प्रचारक होती. तिने भारतातील औषधाच्या विकासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.^[१] २० व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या काळात तिच्या विपुल लेखनाने अनेकांना भारत आणि आफ्रिकेतील महिला आणि मुलांच्या आरोग्यविषयक गरजा आणि ते राहत असलेल्या अस्वास्थ्यकर वातावरणाबद्दल सतर्क केले.^[२]

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण[संपादन]

मार्गारेट बाल्फोर ही फ्रान्सिस ग्रेस ब्लेकी (१८२० ते १८९१) आणि स्कॉटिश अकाउंटंट रॉबर्ट बाल्फोर (१८१८ ते १८६९) यांची मुलगी होती. तिचे पालक आबर्डीनशायर या शहरात रहात होते. तिचा जन्म १८६६ मध्ये एडिनबर्ग येथे झाला.^[२] तिच्या भावाला स्कार्लेट ताप आला होता, त्याने त्याच्या वडिलांना त्यांच्या वयाच्या ५१ व्या वर्षी संसर्गित केले. या आजाराने तिचे वडिल मरण पावले. त्यांना डीन स्मशानभूमीत पुरण्यात आले.^[३] त्यामुळे बालफोरला वैद्यकीय करिअर करण्यासाठी प्रेरणा मिळाली असावी. तिचे वर्णन 'असामान्य दृढनिश्चय आणि बुद्धिमत्ता' आणि 'मखमली हातमोज्यातील लोखंडी हात" अशा उपाध्यांनी केले गेले होते. तिला काही हवे असल्यास ती टिकून राहते असेही बोलले जायचे. काही महिलांनी वैद्यकशास्त्राचा अभ्यास केला. बालफोरने एडिनबर्ग स्कूल ऑफ मेडिसिन फॉर वुमनमध्ये सोफिया जेक्स-ब्लेकच्या हाताखाली शिक्षण घेतले. १८९१ मध्ये डॉक्टर म्हणून पात्र झाली. त्या काळी महिलांना एडिनबर्ग विद्यापीठातून औपचारिकपणे पदवीधर होण्याची परवानगी नव्हती. परंतु तसे करण्यासाठी ती फ्रान्स आणि बेल्जियमला गेली.^[३] ग्रॅज्युएट झाल्यानंतर बालफोरने १८९२ मध्ये भारतात येण्यापूर्वी दक्षिण लंडनमधील क्लॅफॅम मॅटर्निटी हॉस्पिटलमध्ये डॉ. ॲनी मॅककॉलसोबत काम केले होते.^[४]

करिअर आणि संशोधन[संपादन]

भारतातील बाल्फोरची पहिली भूमिका लुधियाना येथील झेनाना हॉस्पिटलच्या व्यवस्थापकाची होती. जिथे तिला स्थानिक 'परदा' परंपरेचा सामना करावा लागला होता. काहीवेळा अस्वच्छ सुविधांमध्ये स्थानिक 'मिडवाइफ्स' ^[५] शिक्षित करण्यापासून ते हे सुनिश्चित करण्यासाठी गेले. तिच्या आगमनानंतर दोन वर्षांनी महिलांसाठी वैद्यकीय शाळा स्थापन करण्यात आली. त्यानंतर तिने वैद्यकीय अधीक्षक म्हणून १८ वर्षे काम केले. सुरुवातीला नाहान येथील डफरिन हॉस्पिटलमध्ये (भारताच्या व्हाईसरॉयच्या पत्नी लेडी डफरिन यांनी निधी दिला होता) जिथे तिने १९०२ पर्यंत काम केले आणि नंतर पटियाला येथील डफरिन हॉस्पिटलमध्ये, जिथे ती १९१४ पर्यंत राहिली.^[६]

या भूमिकांमध्ये बालफोरच्या यशामुळे १९१४ मध्ये पंजाबच्या सिव्हिल हॉस्पिटल्सच्या महानिरीक्षकपदी सहाय्यक म्हणून तिची नियुक्ती झाली. दोन वर्षांनंतर, ती नव्याने स्थापन झालेल्या महिला वैद्यकीय सेवेच्या मुख्य वैद्यकीय अधिकारी झाली. हे पद तिने १९२४ पर्यंत सांभाळले होते.^[७] त्याच वेळी, बालफोर हिला भारतातील महिलांसाठी वैद्यकीय शिक्षणाला चालना देण्यासाठी स्थापन केलेल्या डफरिन फंडाच्या काउंटेसच्या दिल्ली आणि सिमला येथे सहसचिव म्हणून आठ वर्षे काम केले. तिच्या कार्याची दखल घेऊन, १९२० मध्ये बाल्फोर हिला भारतातील सार्वजनिक सेवेसाठी कैसर-ए-हिंद पदक देण्यात आले.^[८]

बालफोरने १९२४ मध्ये भारतातील तिचे औपचारिक काम संपवले आणि यूकेला परतली. जिथे तिची सीबीई म्हणून नियुक्ती झाली. तिने भारतीय महिलांच्या वतीने काम करणे सुरू ठेवले. भारतात अधिक महिला डॉक्टरांना रोजगार देण्याची मागणी केली.

दुस-या महायुद्धादरम्यान, बाल्फोर लंडनमधील वैद्यकीय अधिकारी आणि राष्ट्रीय महिला परिषदेची सदस्य बनली.^[९]

ओळख आणि पुरस्कार[संपादन]

बालफोर हिला १९२० मध्ये सुवर्ण कैसर-ए-हिंद पदक प्रदान करण्यात आले.^[१०] रॉयल कॉलेज ऑफ ऑब्स्टेट्रिक्स अँड गायनॅकॉलॉजीने तिला फेलो बनवले. १९२९ मध्ये ती ऑल इंडिया असोसिएशन ऑफ मेडिकल वुमनची अध्यक्ष झाली. आणि तिला सीबीई बनवण्यात आले.^[३]

पुढील वाचन[संपादन]

एस हॉजेस, भारतातील पुनरुत्पादक आरोग्य : इतिहास, राजकारण, विवाद, ओरिएंट लाँगमन, नवी दिल्ली 2006,आयएसबीएन 81-250-2939-7

संदर्भ[संपादन]

^ The biographical dictionary of Scottish women : from the earliest times to 2004 (Reprinted. ed.). Edinburgh: Edinburgh University Press. 2006. ISBN 0748617132.
^ ^a ^b Windsor, Laura Lynn (2002). Women in medicine : an encyclopedia. California: ABC-CLIO. p. 19. ISBN 1576073920. 21 February 2015 रोजी पाहिले.Windsor, Laura Lynn (2002). Women in medicine : an encyclopedia. California: ABC-CLIO. p. 19. ISBN 1576073920. Retrieved 21 February 2015.
^ ^a ^b ^c MacPherson, Hamish (17 January 2021). "Back in the Day : Pioneering Scot who was revered in India but largely unknown at home". Sunday National Seven Days. p. 11.
^ ""'One of the great leaders among medical women in India'". Wellcome Library. Retrieved 2017-12-28". Wellcome Library.
^ MacPherson, Hamish (17 January 2021). "Back in the Day : Pioneering Scot who was revered in India but largely unknown at home". Sunday National Seven Days. p. 11.MacPherson, Hamish (17 January 2021). "Back in the Day : Pioneering Scot who was revered in India but largely unknown at home". Sunday National Seven Days. p. 11.
^ "Margaret Balfour, C.B.E., M.D., F.R.C.O.G.". The British Medical Journal. 2 (4432): 866–867. 15 December 1945. doi:10.1136/bmj.2.4432.866. JSTOR 20364930.
^ ""'One of the great leaders among medical women in India'". Wellcome Library. Retrieved 2017-12-28". Wellcome Library.""'One of the great leaders among medical women in India'". Wellcome Library. Retrieved 2017-12-28". Wellcome Library.
^ Clark, Linda E. (2008). Women and achievement in nineteenth century Europe. Cambridge University Press. p. 223. ISBN 978-0521658782.Clark, Linda E. (2008). Women and achievement in nineteenth century Europe. Cambridge University Press. p. 223. ISBN 978-0521658782.
^ "Margaret Balfour, C.B.E., M.D., F.R.C.O.G.". The British Medical Journal. 2 (4432): 866–867. 15 December 1945. doi:10.1136/bmj.2.4432.866. JSTOR 20364930."Margaret Balfour, C.B.E., M.D., F.R.C.O.G.". The British Medical Journal. 2 (4432): 866–867. 15 December 1945. doi:10.1136/bmj.2.4432.866. JSTOR 20364930. S2CID 220227065.
^ Clark, Linda E. (2008). Women and achievement in nineteenth century Europe. Cambridge University Press. p. 223. ISBN 978-0521658782.

[1] The biographical dictionary of Scottish women : from the earliest times to 2004 (Reprinted. ed.). Edinburgh: Edinburgh University Press. 2006. ISBN 0748617132.

[:0-2] Windsor, Laura Lynn (2002). Women in medicine : an encyclopedia. California: ABC-CLIO. p. 19. ISBN 1576073920. 21 February 2015 रोजी पाहिले.Windsor, Laura Lynn (2002). Women in medicine : an encyclopedia. California: ABC-CLIO. p. 19. ISBN 1576073920. Retrieved 21 February 2015.

[:4-3] MacPherson, Hamish (17 January 2021). "Back in the Day : Pioneering Scot who was revered in India but largely unknown at home". Sunday National Seven Days. p. 11.

[:1-4] ""'One of the great leaders among medical women in India'". Wellcome Library. Retrieved 2017-12-28". Wellcome Library.

[:१4-5] MacPherson, Hamish (17 January 2021). "Back in the Day : Pioneering Scot who was revered in India but largely unknown at home". Sunday National Seven Days. p. 11.MacPherson, Hamish (17 January 2021). "Back in the Day : Pioneering Scot who was revered in India but largely unknown at home". Sunday National Seven Days. p. 11.

[:2-6] "Margaret Balfour, C.B.E., M.D., F.R.C.O.G.". The British Medical Journal. 2 (4432): 866–867. 15 December 1945. doi:10.1136/bmj.2.4432.866. JSTOR 20364930.

[:1१-7] ""'One of the great leaders among medical women in India'". Wellcome Library. Retrieved 2017-12-28". Wellcome Library.""'One of the great leaders among medical women in India'". Wellcome Library. Retrieved 2017-12-28". Wellcome Library.

[:6-8] Clark, Linda E. (2008). Women and achievement in nineteenth century Europe. Cambridge University Press. p. 223. ISBN 978-0521658782.Clark, Linda E. (2008). Women and achievement in nineteenth century Europe. Cambridge University Press. p. 223. ISBN 978-0521658782.

[:2१-9] "Margaret Balfour, C.B.E., M.D., F.R.C.O.G.". The British Medical Journal. 2 (4432): 866–867. 15 December 1945. doi:10.1136/bmj.2.4432.866. JSTOR 20364930."Margaret Balfour, C.B.E., M.D., F.R.C.O.G.". The British Medical Journal. 2 (4432): 866–867. 15 December 1945. doi:10.1136/bmj.2.4432.866. JSTOR 20364930. S2CID 220227065.

[:6१-10] Clark, Linda E. (2008). Women and achievement in nineteenth century Europe. Cambridge University Press. p. 223. ISBN 978-0521658782.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]