Jump to content

बीएआयएफ

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
(भारतीय अ‍ॅग्रो-इंडस्ट्रीज फाऊंडेशन या पानावरून पुनर्निर्देशित)

BAIF डेव्हलपमेंट रिसर्च फाउंडेशन ही भारतातील महाराष्ट्रातील पुण्याजवळील उरळी कांचन येथे स्थित एक दान संस्था आहे, जी कृषी विकासाची अग्रेसर आहे. 1967 मध्ये मणिभाई देसाई यांनी भारतीय अॅग्रो इंडस्ट्रीज फाउंडेशन म्हणून त्याची स्थापना केली होती. BAIF हे गुजरातमधील गीरसारख्या भारतीय जातींसह होल्स्टीन फ्रीशियन आणि जर्सी सारख्या युरोपियन गुरांच्या संकरित प्रजननात अग्रणी आहे. नंतर BAIF ने प्राण्यांचे आरोग्य, पोषण, वनीकरण, पडीक जमिनीचा विकास आणि आदिवासी विकास यांचा समावेश करण्यासाठी उपक्रमांची व्याप्ती वाढवली.

1997 मध्ये संस्थेला महाराष्ट्र राज्य सरकारकडून आदिवासी सेवा संस्था पुरस्कार मिळाला.

इतिहास

[संपादन]
मणिभाई देसाई यांनी डिसेंबर 1990 मध्ये BAIF चे संस्थापक डॉ

उरुळी कांचन येथे अनेक दशके निसर्ग उपचार केंद्र चालवल्यानंतर गांधीवादी नेते मणिभाई देसाई यांनी या संस्थेची संकल्पना केली. महात्मा गांधी 1946 मध्ये पुणे शहराजवळील गावात राहिले. त्यावेळी गांधींचा पाश्चिमात्य औषधांवरचा विश्वास उडाला होता आणि त्यांना निसर्गोपचाराचा शोध घ्यायचा होता. यासाठी त्यांनी उरुळी येथे नव्याने स्थापन झालेल्या निसर्ग चिकित्सा आश्रमाचे व्यवस्थापक म्हणून मणिभाई यांची नियुक्ती केली. तरुण मणिभाईंनी महात्मा गांधींना उरुळीच्या उन्नतीसाठी आपले जीवन समर्पित करण्याची शपथ दिली. [१] मणिभाईंच्या कार्यात गांधीवादी तत्त्वे केंद्रस्थानी असली तरी त्यांचा असा विश्वास होता की ग्रामीण भागातील गरीबांना वैज्ञानिक प्रगतीचा फायदा होऊ शकतो [२] निसर्ग उपचार आश्रमात काम करताना मणिभाईंनी स्वतःला बागायती आणि पशुपालनाचे पैलू स्वतः शिकवले.

हे काम पुढे नेण्यासाठी, भारतीय ऍग्रो-इंडस्ट्रीज फाउंडेशन, 1967 मध्ये 1950 च्या इंडियन पब्लिक चॅरिटेबल ट्रस्ट कायदा अंतर्गत आयोजित आणि नोंदणीकृत करण्यात आली. कृषी, फलोत्पादन, पशुसंवर्धन आणि इतर संलग्न क्रियाकलापांमध्ये सुधारणा करून आधुनिक धर्तीवर अन्न उत्पादन वाढवून ग्रामीण समुदायांना त्यांची सामाजिक-आर्थिक स्थिती सुधारण्यास मदत करणे हा फाउंडेशनचा उद्देश होता. मणिभाई यांची फाउंडेशनचे व्यवस्थापकीय विश्वस्त आणि संचालक म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. भारत सरकारमधील तत्कालीन कॅबिनेट मंत्री यशवंतराव चव्हाण आणि महाराष्ट्राचे तत्कालीन मुख्यमंत्री वसंतराव नाईक हे अनुक्रमे संस्थेचे अध्यक्ष आणि उपाध्यक्ष होते. [३]

सुरुवातीच्या काळात फाउंडेशनला डेन्मार्क, युनायटेड किंग्डम, न्यू झीलंड आणि ऑस्ट्रेलिया यांसारख्या पाश्चात्य देशांकडून तसेच भारतीय डेरी सहकार्यातून मदत मिळाली. ब्रिटिश धर्मादाय संस्था ऑक्सफॅमने शेती उपकरणे दान केली, तर ब्रिटिश दूध विपणन मंडळाने कृत्रिम रेतन कार्यक्रमासाठी प्रीमियम सायर्सकडून वीर्य दान केले. [४]

उपक्रम

[संपादन]

BAIF च्या विकासात्मक उपक्रमांमध्ये पशुपालन, शाश्वत शेती, फलोत्पादन, जलस्रोत व्यवस्थापन आणि भूमिहीन कुटुंबे आणि भारतीय आदिवासी समुदायांसाठी रोजगार निर्मितीसाठी विविध ग्रामीण बिगरशेती उपक्रमांचा समावेश आहे. [५] BAIF ने इंटरनेट मार्केटिंग फर्मसोबत करार करून आपल्या कृषी उत्पादनांचे डिजिटल मार्केटिंग करण्याचा प्रयत्न केला पण तो अपयशी ठरला. [६]

पशुसंवर्धन

[संपादन]

1960 च्या उत्तरार्धापासून सुरू झालेल्या गेल्या पाच दशकांपासून, BAIF उपक्रमांचा मुख्य भर पशुसंवर्धन हा आहे. यामध्ये प्रामुख्याने जर्सी आणि होल्स्टेन फ्रिशियन सारख्या युरोपियन पशु जातींच्या उच्च दूध देणाऱ्या बैलांच्या वीर्यांसह देशी भारतीय पशु जातींचे कृत्रिम रेतन (AI) समाविष्ट आहे. [७] ही संस्था उरुळी कांचन येथे शास्त्रज्ञ, पशुवैद्य आणि तांत्रिक कर्मचाऱ्यांच्या मोठ्या गटासह मुख्य संशोधन सुविधा सांभाळते. उरुळी कांचन हे भारतातील प्रमुख वीर्य उत्पादन केंद्र म्हणूनही काम करते. 2015 मध्ये, उरुळी सुविधेने वीर्यचे सात दशलक्ष डोस तयार केले. [८] गेल्या काही दशकांमध्ये, BAIF ने महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, कर्नाटक इत्यादी 16 भारतीय राज्यांमध्ये AI केंद्रे स्थापन केली आहेत. संस्था स्थानिक तरुणांना कृत्रिम रेतन तंत्रज्ञ (AIT) म्हणून रोजगार आणि प्रशिक्षण देऊन शेतकऱ्यांना घरोघरी प्रजनन सेवा देते. 2018 पर्यंत संस्थेने सुमारे 60 लाख शेतकऱ्यांना सुधारित पशुसंवर्धनासाठी मदत केली होती. पशु सुधार कार्यक्रमामुळे शेतकऱ्यांना जास्तीचे दूध आणि जनावरे विकून जास्त उत्पन्न मिळवता आले आहे. [९] चांगल्या दुधाचे उत्पादन मिळवण्यासाठी जल म्हशींच्या जातींची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी संस्थेचे कार्यक्रम देखील आहेत. या कार्यक्रमासाठी मुर्राह या देशी जातीला प्राधान्य देण्यात आले आहे. भारतातील रखरखीत आणि अर्ध-शुष्क भागात जसे की राजस्थान, BAIF ने दुधासाठी तसेच मटणासाठी शेळ्यांच्या जातींची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी कार्यक्रम सुरू केले आहेत. [१०] संस्था गुरेढोरे व्यवस्थापनासाठी सर्वोत्तम पद्धतींबाबत शेतकऱ्यांसोबत सर्वेक्षणही करते. [११] [१२]

फलोत्पादन आणि वाडी कार्यक्रम

[संपादन]

1980 च्या दशकात BAIF ने गुजरातच्या आदिवासी भागात मर्यादित पर्जन्यमान आणि किरकोळ जमीन असलेल्या फळांच्या बागा तयार करण्यासाठी "WADI" कृषी वनीकरण मॉडेलचा पुढाकार घेतला. [१३] कार्यक्रमाच्या यशामुळे शेजारच्या महाराष्ट्र राज्यात त्याची अंमलबजावणी झाली आणि त्यानंतर भारतातील इतर 21 राज्यांमध्ये त्याची अंमलबजावणी झाली. [१४]

निधीचा स्रोत

[संपादन]

सुरुवातीपासूनच, मणिभाई BAIF च्या उपक्रमांना निधी देण्यासाठी सरकारी समर्थन तसेच आंतरराष्ट्रीय सरकार तसेच स्वयंसेवी संस्थांच्या समर्थनावर अवलंबून होते. हे आर्थिक मॉडेल शेतकऱ्यांकडून वीर्य आणि गर्भाधान सेवांसाठी मिळणाऱ्या उत्पन्नाव्यतिरिक्त चालू आहे. [१५]

वसुंधरा अॅग्री-हॉर्टी प्रोड्यूसर कं. लिमिटेड (VAPCOL)

[संपादन]

VAPCOL (वसुंधरा अॅग्री-हॉर्टी प्रोड्यूसर कं. लिमिटेड) ही BAIF द्वारे प्रवर्तित नफ्यासाठीची संस्था आहे जी शेतकऱ्यांसाठी त्यांचे उत्पादन ग्राहकांपर्यंत नेण्यासाठी कृषी मूल्य साखळी सुधारण्यासाठी आहे.[१६][28] भारतीय कंपनी कायद्यांतर्गत 2004 मध्ये शेतकरी उत्पादक कंपनी (FPO) म्हणून नोंदणीकृत झाली. भारतातील सहकारी संस्थांच्या विपरीत, VAPCOL विविध राज्यांमध्ये काम करण्यास सक्षम आहे. VAPCOL चे 55 उत्पादक संस्थांचे सदस्यत्व आहे आणि 41,000 शेतकऱ्यांचे सदस्यत्व आहे. वाडी योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना त्यांचे उत्पादन प्रक्रिया करून बाजारात नेण्यास मदत करण्यासाठी BAIF द्वारे याची सुरुवात करण्यात आली होती. शेतमालाची खरेदी, प्रतवारी, विपणन, विक्री, निर्यात यासाठी ती द्वितीय श्रेणीतील शेतकरी संघटना म्हणून गणली जाते. VAPCOL द्वारे विक्री केलेल्या उत्पादनांमध्ये प्राथमिक कृषी उत्पादने जसे की काजू, आंबा, आवळा, फुले, दूध, टोमॅटो आणि भाजीपाला तसेच लोणचे, लगदा, जाम आणि ज्यूस. ही उत्पादने वृंदावन या ब्रँड नावाने विकली जातात. VAPCOL ची स्वतःची स्वतंत्र संकेतस्थळ, फेसबुक पेज आणि वितरण नेटवर्कद्वारे विक्री तसेच ऑनलाइन विक्री आहे.[१७]कंपनीच्या नाशिक, वांसदा (गुजरात), उदयपूर (राजस्थान), आणि रायपूर (छत्तीसगड) येथे शाखा आहेत.

टीका

[संपादन]

BAIF च्या काही समीक्षकांचा असा युक्तिवाद आहे की गुरांच्या आयात केलेल्या जातींवर भर दिल्याने भारतीय जातींचा नाश झाला आहे. [१८] हिंदूमधील पी. सनाथ यांचे म्हणणे आहे की संकरित जाती जास्त उत्पादन देतात, परंतु त्यांना अधिक खाद्य आवश्यक असते आणि ते भारतीय परिस्थितीस अनुकूल नाहीत. [१९]

पुढील वाचन

[संपादन]
  • ध्रुव, इंडियन सोसायटी ऑफ अॅग्रीबिझनेस प्रोफेशनल्स येथे केस स्टडी रिपोर्ट [२०]

संदर्भ

[संपादन]
  1. ^ "Biography at Ramon Magsaysay Award Foundation". 12 March 2007 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 15 September 2006 रोजी पाहिले.
  2. ^ Smillie, Ian; Hailey, John (2001). Managing for change : leadership, strategy and management in Asian NGOs. London [u.a.]: Earthscan. pp. 52, 138–139. ISBN 9781853837210.
  3. ^ Beresford, T., 1973. THE CASE OF URULI KANCHAN‐A STUDY IN DEVELOPMENT: PRESIDENTIAL ADDRESS. Journal of Agricultural Economics, 24(1), pp.1-12
  4. ^ Beresford, T., 1973. THE CASE OF URULI KANCHAN‐A STUDY IN DEVELOPMENT: PRESIDENTIAL ADDRESS. Journal of Agricultural Economics, 24(1), pp.1-12
  5. ^ Ajwani-Ramchandani, R., 2017. Connecting the Base of the Pyramid to Global Markets Through E-commerce: A Case Study of BAIF (India). In International Business Strategy (pp. 441-465). Palgrave Macmillan, London.Ajwani-Ramchandani, R., 2017. Connecting the Base of the Pyramid to Global Markets Through E-commerce: A Case Study of BAIF (India). In International Business Strategy (pp. 441-465). Palgrave Macmillan, London.
  6. ^ [Ajwani-Ramchandani, R., 2017. Connecting the Base of the Pyramid to Global Markets Through E-commerce: A Case Study of BAIF (India). In International Business Strategy (pp. 441-465). Palgrave Macmillan, London.]
  7. ^ Hegde, N.G., 2018. Impact of crossbreeding and upgrading of nondescript cattle and buffaloes on livestock quality and income. Indian J. Anim. Sci, 88, pp.606-611.
  8. ^ Rath, D., Kasiraj, R. and Siddiqui, M.U., 2016. Changing scenario of bovine semen production in India. Indian Dairyman, p.62.
  9. ^ Shapiro, R.A., Mirchandani, M. and Jang, H., 2018. Pragmatic philanthropy: Asian charity explained. Springer Nature.
  10. ^ Hegde, N.G. and Deo, A.D., 2015. Goat value chain development for empowering rural women in India. Indian Journal of Animal Sciences, 85(9), pp.935-940.
  11. ^ Sharma, L., Khadse, J. and Pande, A., BAIF DEVELOPMENT RESEARCH FOUNDATION-CENTRAL RESEARCH STATION, URULIKANCHAN.https://www.researchgate.net/profile/Lata-Sharma-3/publication/335291965_Calf_Management_Practices_followed_by_Dairy_Farmers_in_Kopargoan_Taluka_of_Ahmednagar_district_of_Maharashtra/links/5d5ce73d299bf1b97cfa3105/Calf-Management-Practices-followed-by-Dairy-Farmers-in-Kopargoan-Taluka-of-Ahmednagar-district-of-Maharashtra.pdf
  12. ^ Ajwani-Ramchandani, R., 2017. Connecting the Base of the Pyramid to Global Markets Through E-commerce: A Case Study of BAIF (India). In International Business Strategy (pp. 441-465). Palgrave Macmillan, London.Ajwani-Ramchandani, R., 2017. Connecting the Base of the Pyramid to Global Markets Through E-commerce: A Case Study of BAIF (India). In International Business Strategy (pp. 441-465). Palgrave Macmillan, London.
  13. ^ Keremane, G., 2021. Wadi Sustainable Agriculture Model. In The Palgrave Encyclopedia of Urban and Regional Futures (pp. 1-9). Cham: Springer International Publishing.
  14. ^ Doshi, P., Brockington, J. and Brook, R., 2015. Assessing agroforestry adoption in tribal areas of Maharashtra, India. Agriculture Development, p.12.
  15. ^ Shapiro, R.A., Mirchandani, M. and Jang, H., 2018. Pragmatic philanthropy: Asian charity explained. Springer Nature.
  16. ^ [Joglekar, A., 2016. Farmer Producer Companies in Maharashtra. Azim Premji University, Bengaluru.]
  17. ^ Kumari, S., Bharti, N. and Tripathy, K.K., 2021. Strengthening agriculture value chain through collectives: comparative case analysis. International Journal of Rural Management, 17(1_suppl), pp.40S-68S.[१]
  18. ^ Ramdas, Sagari R.; Nitya S Ghotge (August 2006). "India's Livestock Economy: The Forsaken Dry lands". Seminar (564).
  19. ^ Sainath, P. (6 January 2012). "Cattle class: native vs exotic". The Hindu. Chennai, India.
  20. ^ "Archived copy". 9 October 2006 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 15 September 2006 रोजी पाहिले.CS1 maint: archived copy as title (link)

बाह्य दुवे

[संपादन]
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=बीएआयएफ&oldid=2496819" पासून हुडकले