पद्माक्षी रेणुका

पद्माक्षी रेणुका
नाव:	श्री पद्माक्षी रेणुका
देवता:	पद्माक्षी रेणुका
वास्तुकला:	कौलारू
स्थान:	कावाडे, अलिबाग, महाराष्ट्र
तळटिपा:		तलावावर वसलेलं कौलारू मंदिर आहे

पद्माक्षी रेणुका देवीला नारायणी,भवानी,शताक्षी,रौद्री,गौरी,भद्रकालिका किंवा पद्मांबिका असे तिचे काही मूळ नावं .देवीची नाव जरी वेगळी असली तरी ही देवी महाषोदशी त्रिपुरा सुंदरी देवीचे रुद्र रूप देवी रक्तकालिका आहे. हे मंदिर अद्याप विकसित झालेले नाही. हे कावाडे गावात अलिबागमधील अत्यंत पूजनीय मंदिर आहे. पद्माक्षी रेणुका 51 किंवा 108 शक्तीपीठांपैकी एक असल्याचे म्हणले जाते, त्यापैकी हे भगवती भवानी शक्तीपीठ आहे जे आद्य पीठ किंवा अक्षरा पीठ म्हणून ओळखले जाते.परंतु महाराष्ट्रातील साडेतीन शक्तिपीठात याचा समावेश होत नाही. ही वामशत्की(सिंह) या प्राण्यावर आरूढ झालेली आहे.तिचे विलक्षण सौंदर्य आणि कृपा कथांमध्ये उल्लेखित आहे शिवाय, तिला जोगेश्वरी नावाची एक बहीण देखील आहे. देवी पद्माक्षी भगवतीला शताक्षी, पद्माकोषा ,माऊली, काली, भैरवी, वज्रेश्वरी, अंबा आणि एकवीरा म्हणूनही ओळखली जाते.

पौराणिक कथा

पद्माक्षी रेणुका किंवा पद्मांबिका देवी स्वतः मुलामहामाया आहेत. देवी भगवती पद्माक्षी रेणुकेला पद्माक्षी रक्तकालिका किंवा भद्रकालिका म्हणूनही ओळखली जाते कारण ती देवी महाशोदशीचे रुद्र रूप आहे. तिच्या गर्भातून संपूर्ण विश्वाचा जन्म झाला, असेही मानले जाते. तिला दुर्गांबिका किंवा रेणुका म्हणूनही ओळखले जाते.

सतीचे प्रेत धरून शिव फिरत होते

भगवान शंकराचा बदला घेण्यासाठी दक्षाने यज्ञ केला. दक्षाने शिव आणि सती वगळता सर्व देवतांना यज्ञासाठी आमंत्रित केले. तिला आमंत्रित न केल्यामुळे यज्ञाला उपस्थित राहण्याची सतीची इच्छा कमी झाली नाही. तिने शिवाकडे तिची इच्छा व्यक्त केली, ज्याने तिला जाण्यापासून परावृत्त करण्याचा सर्वतोपरी प्रयत्न केला. तिच्या सततच्या आग्रहाला कंटाळून सती आपल्या वडिलांच्या यज्ञाला गेली. तथापि, बलिदानाच्या वेळी सतीला योग्य तो आदर दिला गेला नाही आणि दक्षाने शिवाचा अपमान केला. संतप्त होऊन, सतीने तिच्या वडिलांना शाप दिला आणि स्वतः ला आत्मदहन केले. आपल्या पत्नीचा अपमान आणि मृत्यू पाहून संतप्त झालेल्या शिवाने आपल्या वीरभद्र अवतारात दक्षाचा यज्ञ नष्ट केला आणि त्याचा शिरच्छेद केला. त्याचा क्रोध अविरत आणि शोकग्रस्त, शिवाने सतीच्या शरीराचे अवशेष उचलले आणि तांडव, विनाशाचे स्वर्गीय नृत्य, संपूर्ण सृष्टीमध्ये केले. घाबरून इतर देवतांनी विष्णूला हा विनाश थांबवण्याची विनंती केली. यावर उपाय म्हणून विष्णूने सतीच्या प्रेतावर सुदर्शन चक्र वापरले. यामुळे सतीच्या शरीराचे विविध भाग पृथ्वीवर पडून शक्तीपीठ बनले, देवी सतीचा उजवा हाथ रत्नापुरी या नगरीत चट्टला या क्षेत्री येथे पडले. या ठिकाणी देवी माता तिच्या शरीराच्या एका भागातून देवी भगवती भवानी (पुढे शांभवी म्हणून ओळखली जाते) स्वरूपात प्रकट झाली. या कारणास्तव, मातेचे स्थान भगवती भवानी शक्तीपीठ म्हणून ओळखले जाऊ लागले, ज्याच्या शक्तीपीठ भैरवाला चंद्रशेखर म्हणतात.

शक्तीपीठ स्तोत्रममधील संदर्भ:

चट्टले दक्षबाहुर्मे भैरवञ्चन्द्रशेखरः । व्यक्तरूपा भगवती भवानी यत्र देवता । विशेषतः कलियुगे वसामि चन्द्रशेखरे ।

काही काळानंतर देवी सतीने देवी पार्वती म्हणून पुनर्जन्म घेतला आणि कठोर तपश्चर्या केल्यानंतर तिने भगवान शिवाशी विवाह केला. त्यानंतर थोड्याच काळात देवी पार्वतीने आपला नवीन अवतार घेतला आणि रेणुका नावाने भुलोकाला जन्म घेतला जी परशुरामाची आई होती म्हणजेच भगवान विष्णूचा 6वा अवतार आणि रेणुका हे आदिशक्तीचे एक रूप होते. अशी आख्यायिका आहे की रेणुका ही जमदग्नी ऋषींची पत्नी होती आणि तिने त्याचा विश्वासघात केला असा संशय होता. परशुरामाला त्याच्या आईचा शिरच्छेद करण्याचा आदेश देण्यात आला. भगवान परशुरामाने आपल्या वडिलांच्या आदेशाचे पालन केले आणि कुऱ्हाडीने तिचे मस्तक तोडले. भवानी देवी म्हणजेच देवी सतीच्या शरीराचा भाग ज्या ठिकाणी पडला होता त्याच ठिकाणी हे मस्तक पडले होते ते म्हणजे रत्नापूरी(आताचे आलिबाग) नगरीत वसलेले चट्टला क्षेत्र.

भगवतीभवानी आणि रेणुका नावाच्या दोन आदिशक्ती देवी मिळून आदिपराशक्ती श्रीदेवी रौद्री नावाने उत्क्रांत झाली.

कथा अशी आहे की रौद्री देवीच शक्तीपीठ जरी या रत्नपुरि नगरीत असला तरी या नगरी वर संपूर्ण राक्षसांच राज्य होता.यामुळे आसुरांचा या नगरीत अहाकार दूरव्यवहार आणि त्या नगरीच पवित्रता ना राखल्या मुळे रौद्री देवीला ध्यान करण्यात विघ्न येत होते. म्हणून देवी रौद्री रत्नापुरीतून गुप्त होऊन संपूर्ण जगाचे रक्षण करण्याच्या निश्चयाने रौद्री देवी निली पर्वताखाली दीर्घकाळ तपश्चर्या करण्यासाठी निघून गेल्या आणि पाच अग्नी भस्म करण्याचा नियम केला. अशा रीतीने देवी तपश्चर्या करत असताना काही काळ गेल्यावर 'रुरू' नावाच्या राक्षसाचा जन्म झाला. जो अतिशय हुशार होता. ब्रह्मदेवाच्या कमंडलू किंवा कुंभातून जन्माला आल्याने 'रुरू' हा कुंभसुर म्हणूनही ओळखला जात असे. त्याला ब्रह्माजीचे वरदानही होते आणि कुमारिकेच्या हातून त्याचा वध होऊ शकतो. समुद्राच्या मध्यभागी जंगलांनी वेढलेली 'रत्नपुरी' ही त्याची राजधानी होती. तो राक्षस राजा तिथेच राहिला आणि सर्व देवांना घाबरवून राज्य करत होता. करोडो भुते त्याचे साथीदार होते, जे एकमेकांपेक्षा अधिक शक्तिशाली होते. त्या वेळी तो ऐश्वर्यवान 'रुरू' जणू तो दुसरा इंद्रच आहे, अशी ओळख होती. बराच वेळ गेल्यावर त्यांच्या मनात लोकपालांवर विजय मिळवण्याची इच्छा निर्माण झाली. त्याला देवतांशी युद्ध करण्याची स्वाभाविक आवड होती, म्हणून जेव्हा महाराक्षस रुरू प्रचंड सैन्य गोळा करून युद्धाच्या इराद्याने समुद्रातून बाहेर पडला तेव्हा त्याचे पाणी मोठ्या ताकदीने वाढू आणि बाहेर ओसंदु लागले आणि साप, मगरी आणि मासे बाहेर येऊ लागले. सभोवतालचे सर्व देश त्या पाण्याने डुबले होते. समुद्राचे अथांग पाणी आजूबाजूला पसरले आणि अचानक त्यामधून विचित्र चिलखत आणि शस्त्रे घेऊन अनेक राक्षस बाहेर पडले आणि युद्धासाठी निघाले. उंच हत्ती आणि घोडे-रथांवर स्वार होऊन ते असुर-सैनिकांशी लढायला निघाले. त्यांचे लाखो-करोडो पायदळही युद्धासाठी निघाले.

शोभणे! रुरूच्या सैन्याचे रथ सूर्याच्या रथासारखे होते आणि ते यांत्रिक शस्त्रांनी सुसज्ज होते. अशा असंख्य रथांवर त्यांचे अनुयायी हस्तरण राक्षसापासून सुरक्षितपणे निघाले. या राक्षस-सैनिकांनी देवांच्या सैनिकांची शक्ती कमी केली आणि तो आपल्या चार शस्त्रास्त्रांसह इंद्राच्या नगरी अमरावतीपुरी कडे निघाला. तेथे पोहोचल्यावर राक्षस राजाने देवांशी युद्ध सुरू केले आणि त्यांच्यावर लाठी, मुसळ, भयंकर बाण, काठ्या इत्यादी शस्त्रांनी हल्ला करण्यास सुरुवात केली. या युद्धात इंद्रासह सर्व देव फार काळ टिकू शकले नाहीत आणि ते जखमी होऊन तेथून पळून गेले. त्याचा सगळा उत्साह मावळला आणि त्याचे मन त्या राक्षसाच्या दहशतीने भरून गेले. आता ते पळत सुटले आणि त्याच निल पर्वतावर पोहोचले, जिथे भगवती रौद्री तपश्चर्या करत होती. देवांना पाहून देवी मोठ्या आवाजात म्हणाली - 'भिऊ नकोस.'

देवी म्हणाली- तुम्ही लोक इतके घाबरलेले आणि अस्वस्थ का आहात?.

देव म्हणाले- 'परमेश्वरी! इकडे पहा! 'रुरु' नावाचा हा महान पराक्रमी राक्षसी राजा येत आहे. आम्हा सर्व देवांना यामुळे त्रास झाला आहे, कृपया आमचे रक्षण करा. हे पाहून देवी उत्साहाने हसली आणि क्रोधित होऊन आपले प्रचंड उग्र रूप धारण केले. देवी हसल्याबरोबर तिच्या मुखातून इतर अनेक देवी प्रकट झाल्या, ज्यांनी संपूर्ण जग भरून गेलं. सर्व देवी आपल्या विकृत रुपात आणि शस्त्रांनी सुसज्ज झाल्या आणि श्रीदेवी रौद्रि तिच्या हातात फास, खड्ग, त्रिशूळ आणि धनुष्य घेऊन प्रकट झाली. त्या सर्व देवी करोडोंच्या संख्येत होत्या आणि भगवती रौद्री तामसिकेला सर्व बाजूंनी घेरून उभ्या होत्या. ती सर्व राक्षसांशी लढू लागली आणि क्षणार्धात सर्व राक्षसांच्या सैनिकांचा नाश केला. देव आता पुन्हा लढू लागले. कालरात्रीचे सैन्य आणि देवांचे सैन्य, आता नवीन शक्तीने, राक्षसांशी लढू लागले आणि सर्व राक्षसांच्या सैनिकांना यमलोकात पाठवले. आता त्या महान रणांगणात फक्त 'रुरु' हा राक्षस उरला होता. तो खूप मायावी होता. आता त्याने 'रौरवी' नावाचा भयंकर भ्रम निर्माण केला, त्यामुळे सर्व देव मंत्रमुग्ध होऊन झोपी गेले. देव अशा प्रकारे निद्रेत मग्न असताना श्रीदेवी पार्वती रौद्री देवींनी क्रोधित होऊन रुरुला फासानी (दोरी) पकडले, ती अत्यंत क्रोधित झाली आणि तिने त्रिदेव, महालक्ष्मी, महाकाली, महासरस्वती, 64 योगिनी, सप्तमातृका, दहा महाविद्या आणि ओम नामजप करून ब्रह्मांडातील सर्व शक्तींना आपल्यात समाविष्ट केले. , तिने परब्रह्म ओंकाराची सर्व शक्ती घेतली आणि षोडशी किंवा महाषोडशी रक्तकाली म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या सोळा वर्षांच्या कुमारीचे रूप धारण केले, अष्टभुजा रूप धरून, तिचा रंग क्रोधाने लाल काळा झाला. यामुळे एक मोठे युद्ध सुरू झाले आणि शेवटी देवीने तिचे भयंकर रूप धारण केले जे शिवशक्तीचे महान सामर्थ्य आहे, तिने आपल्या त्रिशूलाने रुरूवर हल्ला केला आणि तिच्या चिंतामणी खड्ग किंवा तलवारीने त्याचे डोके कापले, तिच्या भयंकर रूपाने त्या रूरु किंवा कुंभासुराचा वध केला याचमुळे देवीला चामुंडा किंवा कालरात्री म्हणुनही ओळखले गेले.राक्षस रुरु किंवा कुंभासूराचा वध करण्या आधी राक्षसाने देवी कडे वरदान मागितले की माझ्या वधा नंतर श्री रौद्री मातेने पुन्हा रत्नपुरि नगरीत या चट्टली क्षेत्री इथे दीर्घ काळ वास्तव्य करावे व तुझ्या नावाच्या आधी माझा नाव यावं आणि भगवती श्रीदेवीच्या हातून त्याच वध झाल्या मुळे या रत्नपुरी नगरीच नाव श्रीबाग(आताचे अलिबाग) असावे.याच कारणामुळे श्रीदेवी रौद्रिला कुंभासूरभ्यांकरी किंवा रुरुजीता म्हणून ही ओळखली गेली व देवी रत्नपूरि म्हणजेच श्रीबाग या नगरीत चट्टली(आताचे कावाडे) या क्षेत्री दीर्घ काळ पुन्हा वास्तव्याला आली.हे देवी आदि पराशक्ती महाशोदशीचे एक प्रचंड उग्र रूप आहे.

देवीने राक्षसाची कातडी केली. अशा प्रकारे रुरू किंवा कुंभासुर मारला गेला. यानंतर देवी महाषोडशी रक्तकाली देविचे नाव रुरुजिता किंवा कुंभसूरभाईंकरी म्हणुनही ओळखले गेले.त्याच्या बरोबर सेवक स्त्रिया सैन्यासारख्या आहेत आणि त्या नेहमी तिच्या भोवती उभ्या असतात. श्रीबाग (अलिबाग) येथील समुद्र क्षेत्राजवळील चट्टाला (कावाडे) भागात देवी महाषोडशी रक्तकालीने कुंभासुर किंवा रुरूचा विनाश केला हे देवी भगवतीच भवानी शक्तीपीठ आहे. या मंदिरात देवी महाषोडशी रक्तकालीच्या रूपात पुजले जाते.

देवी महाशोदशी रक्तकालिका किंवा भद्रकालिका ही देवी आदि पराशक्तीच्या रूपात सोळा हात किंवा अष्टभुजा स्वरूपात ,कमळ,ऊस, पंच बाण, पाश, अंकुश,रुरूच मुंड , अभ्य मुद्रा आणि मोठी चिंतामणी तलवार घेऊन आहे. देवीचा रंग रक्त वर्ण असून त्रिनेत्र स्वरूपात आहे. तिने पंचमुखी शिवावर (सदाशिव मुकुंदेश्वराच्या (कामेश्वर) शरीरावर उग्र स्वरूपात) आणि सिंहावर आरुढ झालेली व शरीरावर विविध दागिने घातले आहेत. देवीचे तळवे आणि डोळे कमळासारखे सुंदर होते म्हणून तिला देवांनी पुढे पद्माक्षी किंवा पद्माम्बिका असे नाव ठेवले.ही देवी महाषोडशी पद्माम्बिका विनाशाची , नवीन उत्पतीची ,श्री यंत्राची आणि श्री विद्येची अधिष्ठात्री देवी म्हणूनही ओळखली जाते .देवीची कथा वराह पुराणात संबोधित केली असल्याचे सांगितले जाते.

महाशोदशी पद्माक्षी भद्रकालिका ध्यान मंत्र:

||चन्द्रार्कानल कोटिनीरदरुचाम् पाशांकुशामशुगान मुण्डं खड्गमभयमीश्वरीवरं हस्ताम्बुजैरष्टभिः । कामेशान शिवोपरि स्थितासदां त्रयक्षां वहन्तीं परा श्री चिन्तामणिमन्त्र बीज वपुर्षी ध्याये महाषोडशी||

तिची कथा रेणुकाशीही जोडलेली असल्याने स्थानिक लोक तिला रेणुका म्हणून संबोधतात. म्हणून तिला पद्माक्षी रेणुका देवी म्हणूनही ओळखले जाते.

श्री चक्र

काही काळानंतर देवी पद्माक्षीने भगवान सदाशिव मुकुंदेश्वराशी विवाह केला. पद्माक्षीमुकुंदेश्वर या नावाने ओळखले जाणारे जगामध्ये हे लग्न खूप सुंदर होते. नंतर मुकुंदेश्वर त्र्यंबकपुरीला गेले आणि आज त्र्यंबकेश्वर म्हणून ओळखले जाते. पण देवी पद्माक्षीच्या सानिध्यात राहण्यासाठी मुकुंदेश्वर पुन्हा कनकपूरीला आले जे डोंगरावर वसलेले आहे ते कनकेश्वर म्हणून ओळखले गेले हा कनकेश्वर पर्वत महाशोदशी पद्माक्षी भद्रकाली देवीच्या मंदिराच्या मागे आहे.तरीही, भगवान मुकुंदेश्वर आपली पत्नी पद्माक्षी रेणुका देवी यांना भेटण्यासाठी दरवर्षी सापाच्या रूपात कवडेपुरीला येतात.

पद्माक्षी देवीच्या शेजारी आणखी एक देवी आहे जी जोगेश्वरी देवी म्हणून ओळखली जाते ती रक्तदंतिका देवी आहे. ती देव कालभैरवाचे शक्तिशाली स्त्रीरूप आहे किंवा कालभैरवाची पत्नी आहे तिला भैरवी असेही म्हणतात. देवी पद्माक्षी भद्रकालिका ,दानव रुरू किंवा कुंभसुरा यांच्या युद्धादरम्यान देवी रक्तदंतिका जोगेश्वरीच्या रूपात सर्व शक्ती आणि सप्तमातृका देवी मदत करण्यासाठी नेतृत्व करत होती.याच करणं मुळे देवीने तिला आपल्या शेजारी स्थान दिलं असा म्हंटले जाते.

वराहपुराणाचे त्रिशक्ति माहात्म्य. पद्माक्षी माता को कालरात्री, चामुंडा, महामारी, रक्तकाली इत्यादी नावाने संबोधले जाते. तिने रथनतारा कल्प, मानव कल्प आणि इतर अनेक कल्पांमध्ये रुरू राक्षसाचा (दुर्गमासुराचा पिता) वध केला. तिची प्रतिमा वेगवेगळ्या कल्पांमध्ये बदलते. स्कंदपुराणात तिचे वर्णन सहा हातांनी केले आहे. परंतु वामकेश्वर तंत्रात, तिच्या ध्यानाचे वर्णन 4 हातांनी केले आहे. तसेच तिचे वर्णन महाशोदशी रक्तकालिका या रूपात केले आहे जे 8 हात अष्टभुजा असलेली देवी ललिता त्रिपुरा सुंदरीचे भयंकर रूप आहे.

देवी पद्माक्षी महाशोदशी रक्तकालिकेचे आणखी काही पैलू येथे आहेत

- *सोळा हात*: तिचे सोळा हात सोळा चंद्र दिवसांचे प्रतिनिधित्व करतात आणि प्रत्येक हातामध्ये वेगळे शस्त्र किंवा चिन्ह असते, जे तिची शक्ती आणि अष्टपैलुत्व दर्शवते.

- *श्री यंत्र*: तिला अनेकदा श्री यंत्रावर बसलेले चित्रित केले जाते, हे एक भौमितिक चिन्ह आहे जे पुरुष आणि स्त्रीलिंगी शक्तींचे मिलन दर्शवते.

- *त्रिपुरा सुंदरी*: महाषोदशीला त्रिपुरा सुंदरी म्हणूनही ओळखले जाते, ज्याचा अर्थ "तीन जगाची सुंदर देवी" आहे.

- *तांत्रिक महत्त्व*: तांत्रिक परंपरेत, ती शिव आणि शक्ती, दैवी पुल्लिंगी आणि स्त्रीलिंगी तत्त्वांचे एकत्रीकरण दर्शवते.

- *पूजा*: तिच्या उपासनेमध्ये विधी, मंत्र आणि अर्पण यांचा समावेश होतो, ज्याचा उद्देश तिच्या आध्यात्मिक वाढीसाठी, संरक्षणासाठी आणि इच्छांच्या पूर्ततेसाठी आशीर्वाद मिळविण्यासाठी असतो.

- *नवरात्री*: नवरात्रीच्या चौथ्या रात्री तिची पूजा केली जाते, हा नऊ दिवसांचा उत्सव आहे जो दैवी स्त्रीत्व साजरा करतो.

- *प्रतीक*: महाषोडशी हे वाईटावर चांगल्याच्या विजयाचे, दैवी स्त्रीत्वाचे सामर्थ्य आणि आत असलेले सौंदर्य आणि सामर्थ्य यांचे प्रतीक आहे.

नाम कथा

पद्माक्षी रेणुका

भगवान परशुराम जेव्हा आपल्यात भूमीत अर्थात परशुरामाची भूमी कोकणात आपल्या आईच्या घटने नंतर परत आला तेव्हा त्या ठाऊक नव्हते की आपल्या आईच शिर याच कोकणात पडले. परशुरामने 21 वेळा क्षत्रियांची हत्या केली आणि एके दिवशी त्याला पश्चात्ताप होतो. तेव्हा श्री परशुरामाची भेट ऋषी समवरत सोबत होते जे त्याला गंधमाधन पर्वतावर जाण्यास सांगतो आणि भगवान दत्तात्रेयांना भेटायला सांगतो जे श्री परशुरामाला त्रिपुरासुंदरी देवीचे रहस्य समजावून सांगतात आणि त्याला श्रीविद्ये ची दिक्षा देतात. त्यामुळे देवी प्रसन्न होऊन त्याच्या समोर प्रकट झाली आणि परशुराम माते कडे पाहून रडू लागला आणि "माता रेणुका" म्हणू लागला कारण परशुरामला त्याची आई रेणुका देवी त्रिपुरासुंदरीमध्ये दिसते. यावरून असे दिसून आले की देवी त्रिपुरा सुंदरी आणि रेणुका भिन्न नाहीत म्हणून पुढे त्रिपुरा सुंदरीला रेणुका म्हणूनही ओळखले जाऊ लागले. म्हणून या शक्तीपीठाला पद्माक्षी रेणुका असेही म्हणतात. या कारणामुळे आजही देवी पद्माक्षी त्रिपुरासुंदरीचे प्रत्येक नाव रेणुका म्हणून ओळखले जाते म्हणून पद्माक्षी "रेणुका" असे म्हणतात. देवीची मूर्ती "तांडला" स्वरुपात आहे.

पद्माक्षी रेणुका देवी ही सर्व कोकणी लोकाची देवी आहे कारण कोकणात जे सौंदर्य, वैभव, सुख, समृद्धी आणि ऐश्वर्य हे सर्व तिच्या कृपे मुळे आहे .याच कारणांमुळे देवीला अवघ्या कोकणची भाग्यलक्ष्मी म्हणून ही ओळखले जाते. देवीने आपल्या शरीरावर सहस्र नयन असलेलं रूप म्हणजे शताक्षी धारण केलेलं आहे .याच स्वरूपामुळे देवी दर्यात जाणाऱ्या सर्व कोळी व तिचे भक्तागणांवर सदैव लक्ष ठेवून व नेहमी पाठीशी उभी आहे .याच मुळे देवीला भगवान परशूरामांनी देवी शताक्षी रेणुका म्हणून ही ओळखली जाशील असे सांगितले .देवीचे दोन्ही नाव पद्माक्षी म्हणजे पद्मकोषे आणि शताक्षी याच दुर्गा सप्तशती मधे उलेख अधळत.

देवस्थान

देवी पद्माक्षी रेणुका देवस्थान हे आलिबाग तालुक्यात कावाडे(आधीचे विरूमाला) इथे एका तलावाकाठी आहे.देवीचे मंदिर अजूनही बांधलेलं नाही पण ती निसर्गरम्य ठिकाणी तिचे पारंपरिक पद्धतीने कवलारू मंदिर आहे.भाविक लाखोच्या संख्येनं दरवर्षी इथे शारदीय नवरात्रीत व वैशाख शुद्ध पौर्णिमेला देवी आईच्या पालखी सोहळ्यात दर्शनासाठी येत असतात.मंदिरात जाण्याआधी भाविक भक्तांना मंदिराच्या पायथ्याशी लागणारी डोंगरातून येणाऱ्या शुद्ध निर्मळ गांगेतून पाय धुऊन जावा लागत .असे म्हणतात या गांगे मुळे भाविक भक्त शुद्ध होऊन मंदिरात भगवतीचे दर्शन आगदी शुद्ध मनानी प्राप्त होते.असे समजले जाते की भगवान मुकुंदभैरव म्हणजेच कनकेश्वर जे देवीच्या मागे असणाऱ्या डोंगरात वसलेलं स्थान आहे तिथून ही गंगा उत्पन्न झाली .हजारो भाविकांच श्रद्धास्थान असणारी ही देवी तांडला स्वरूपात आहे.ही देवी त्रिपुरसुंदरीचे शक्तीपूर्णा रूप मानले जाते.

caption=देवी पद्माक्षी रेणुका तिच्या त्रिपुरसुंदरी अवतारात तिच्या भक्त सेवेकरान सोबत

भगवती इथे एका हातात कमळ तर दुसऱ्या हातात त्रिकाळ चिंतामणी खड्ग घेऊन कुंभासूराच्या मुडक्यवर पाय ठेवून वामश्टककी(सिंह) वर बसली आहे तिला कूंभासुरभयांकरि अशी तिची ओळख आहे.हे स्थान कोकणवासी लोकांची देवी अशी मानली जाते .अशी समज आहे की ज्या लोकांना आपली कुलदेवता माहिती नसेल त्या लोकांनी पद्माक्षी रेणुका देवीला आपले कुलदैवत मानून पुज्या केली तर ती त्यांच्या माहीत नसलेल्या कुलदैवता पर्यंत नक्की पोहचते आणि ही देवी भक्ताच्या नवसाला नक्की पावते अशी भाविकांची श्रद्धा आहे.

देवी पद्माक्षी रेणुका ही भारतातील १०८ आणि ५२ शक्तिपीठांपैकी एक मानली जाते . देवी ५२ पीठ उलेख हा शक्तीपीठ स्तोत्रामधे राकिणी शक्तीपीठ असे मिळते . तर १०९ शक्ती पीठ असल्याचा उलेख हा देवी भागवत पुराणात अरुंधती शक्तीपीठ असे मिळते.

सोहळा

पद्माक्षी रेणुका मंदिर ५२ किंवा १०८ पीठांपैकी सर्वात समर्पित शक्तीपीठ आहे. मंदिरात साजरे होणारे सण म्हणजे शारदीय नवरात्री आणि वैशाख शुद्ध पौर्णिमा. वैशाख शुद्ध पौर्णिमेला हजारो पेक्षा जास्त भाविक देवी भगवतीच्या दर्शनासाठी येतात. तसेच नवरात्रीत लाखो लोक तिथे भेट देतात.