गोवर

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
Measles
इतर नावे Morbilli, rubeola, red measles, English measles[१][२]
A child showing a day-four measles rash
लक्षणे Fever, cough, runny nose, inflamed eyes, rash[३][४]
गुंतागुंत Pneumonia, seizures, encephalitis, subacute sclerosing panencephalitis, immunosuppression[५][६]
सामान्य प्रारंभ 10–12 days after exposure[७][८]
कालावधी 7–10 days[७][८]
कारणे Measles virus[३]
प्रतिबंध Measles vaccine[७]
उपचार Supportive care[७]
वारंवारता 20 million per year[३]
मृत्यू 73,400 (2015)[९]

गोवर हा गोवर विषाणूमुळे[३][१०] होणारा एक अत्यंत संसर्गजन्य असा संसर्गजन्य रोग आहे. संसर्ग झालेल्या व्यक्तीच्या संपर्कात आल्यानंतर 10 ते 12 दिवसांनंतर लक्षणे दिसू लागतात आणि 7 ते 10 दिवसांपर्यंत टिकतात.[७][८] सुरुवातीच्या लक्षणांमध्ये विशेषतः ताप, बहुतेक वेळा ४० °से (१०४ °फॅ) पेक्षा जास्त असतो, खोकला, वाहणारे नाक आणि डोळ्यांची जळजळ यांचा समावेश होतो. कोप्लिकचे स्पॉट्स म्हणून ओळखले जाणारे लहान पांढरे डाग लक्षणे सुरू झाल्याच्या दोन किंवा तीन दिवसांच्या नंतर तोंडामध्ये तयार होऊ शकतात. लक्षणे सुरू झाल्याच्या तीन ते पाच दिवसांनंतर लाल, सपाट पुरळ सामान्यत: चेहऱ्यावर येते आणि नंतर उर्वरित शरीरावर सामान्यतः पसरणे सुरू होते.[४] सामान्य गुंतागुंतींच्यामध्ये अतिसार (8% प्रकरणांमध्ये), मध्य कर्ण संसर्ग (7%) आणि न्यूमोनिया (6%) यांचा समावेश होतो.[५] हे काही प्रमाणात गोवर-प्रेरित इम्यूनोसप्रेशनमुळे उद्भवते.[६] क्वचित फेफरे, अंधत्व किंवा मेंदूची जळजळ होण्याची शक्यता असते. इतर नावांमध्ये मॉरबिली, रुबेला, लाल गोवर आणि इंग्रजी गोवर समाविष्ट आहे.[१][२] "जर्मन गोवर" म्हणून ओळखले जाणारे दोन्ही रुबेला आणि रोझोला हे असंबंधित विषाणूंमुळे उद्भवणारे भिन्न रोग आहेत.[११]

गोवर हा हवाजनित रोग आहे जो संसर्ग झालेल्या लोकांच्या खोकल्यामुळे आणि शिंकण्यामुळे सहज पसरतो.[७] हा तोंड किंवा नाकातील स्राव यांच्या थेट संपर्काद्वारे देखील पसरू शकतो.[१२] रोगप्रतिकार करू शकत नसलेल्या आणि संसर्ग झालेल्या व्यक्तीबरोबर राहण्याची जागा सामायिक करणाऱ्या दहापैकी नऊ जणांना हा संसर्ग होईल. पुरळ सुरू झाल्याच्या चार दिवसांपूर्वी ते चार दिवसांच्या नंतर पर्यंत असे लोक इतरांसाठी संसर्गजन्य असतात.[५] बहुतांश लोकांना हा रोग एकापेक्षा जास्त वेळा होत नाही. सार्वजनिक आरोग्याच्या प्रयत्नांसाठी संशयास्पद प्रकरणांमध्ये गोवरच्या विषाणूची तपासणी महत्त्वपूर्ण आहे.

गोवर लस रोगाचा प्रतिबंध करण्यासाठी प्रभावी आहे, आणि इतर लसींच्या संयोगाने बऱ्याचदा ती दिली जाते.[७] लसीकरणामुळे 2000 ते 2000 ते 2017 यादरम्यान गोवरमुळे होणाऱ्या मृत्यूंमध्ये 80% घट झाली असून जगभरातील सुमारे 85% मुलांना 2017 पर्यंत प्रथम डोस मिळाला आहे.[१२] जरी सहाय्यक काळजी घेतल्याने परिणाम सुधारू शकत असले तरीही, एकदा का एखाद्या व्यक्तीस संसर्ग झाला, की कोणतेही विशिष्ट उपचार उपलब्ध नाहीत अशा प्रकारच्या काळजीमध्ये तोंडी रीहायड्रेशन द्रावण (किंचित गोड आणि खारट द्रव), पोषक अन्न आणि ताप नियंत्रित करण्यासाठीचे औषधोपचार यांचा समावेश होतो.[८] जर कानामध्ये झालेला संसर्ग किंवा न्यूमोनियासारख्या दुय्यम जिवाणूचा संसर्ग झाला तर प्रतिजैविके घेण्याचा सल्ला दिला पाहिजे. मुलांसाठी अ जीवनसत्त्व पूरकाची देखील शिफारस केली जाते.

गोवर मुख्यतः आफ्रिका आणि आशियाच्या[७] विकसनशील भागामध्ये दरवर्षी सुमारे 20 दशलक्ष लोकांवर परिणाम करतो,[३]. अनेकदा बालपणातील आजार म्हणून मानले जात असले तरी त्याचा परिणाम कोणत्याही वयोगटातील लोकांना होऊ शकतो.[१३] या रोगाचा परिणीती मृत्यूमध्ये होऊ शकते असा हा एक लसीने प्रतिबंधित करता येऊ शकणारा अग्रगण्य रोग आहे.[१४][१५] 1980 मध्ये, या रोगामुळे 2.6 दशलक्ष लोक मरण पावले, आणि 1990 मध्ये, 545,000 मरण पावले; 2014 पर्यंत जागतिक लसीकरण कार्यक्रमांनी गोवरमुळे होणाऱ्या मृत्यूंची संख्या 73000 पर्यंत कमी केली होती.[९][१६] असा कल असूनही, लसीकरण कमी झाल्याने रोग आणि मृत्यूचे प्रमाण 2017 ते 2019 मध्ये वाढले आहे.[१७][१८][१९] संसर्ग झालेल्या लोकांमध्ये मृत्यूचा धोका सुमारे 0.2% इतका आहे,[५] परंतु कुपोषण असलेल्या लोकांमध्ये हे प्रमाण 10% पर्यंत असू शकते. जे लोक संसर्गामुळे मरण पावतात त्यांच्यापैकी बहुतांश हे पाच वर्षापेक्षा कमी वयाचे असतात.[१२] इतर प्राण्यांमध्ये गोवर झाल्याचे आढळलेले नाही.

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ a b Milner, Danny A. (2015). Diagnostic Pathology: Infectious Diseases E-Book (इंग्रजी भाषेत). Elsevier Health Sciences. p. 24. ISBN 9780323400374. Archived from the original on 2017-09-08.
  2. ^ a b Stanley, Jacqueline (2002). Essentials of Immunology & Serology (इंग्रजी भाषेत). Cengage Learning. p. 323. ISBN 978-0766810648. Archived from the original on 2017-09-08.
  3. ^ a b c d e Caserta, MT (ed.). https://web.archive.org/web/20140323104756/http://www.merckmanuals.com/professional/pediatrics/miscellaneous_viral_infections_in_infants_and_children/measles.html. Archived from the original on 23 March 2014. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  4. ^ a b https://web.archive.org/web/20150202192809/http://www.cdc.gov/measles/about/signs-symptoms.html. Archived from the original on 2 February 2015. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  5. ^ a b c d Atkinson, William (2011). Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (12 ed.). Public Health Foundation. pp. 301–23. ISBN 9780983263135. Archived from the original on 7 February 2015. 5 February 2015 रोजी पाहिले.
  6. ^ a b Rota, PA; Moss, WJ; Takeda, M; de Swart, RL; Thompson, KM; Goodson, JL (14 July 2016). "Measles". Nature Reviews. Disease Primers. 2: 16049. doi:10.1038/nrdp.2016.49. PMID 27411684.
  7. ^ a b c d e f g h https://web.archive.org/web/20150203144905/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs286/en/. Archived from the original on 3 February 2015. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  8. ^ a b c d Conn's Current Therapy 2015. Elsevier Health Sciences. 2014. p. 153. ISBN 9780323319560. Archived from the original on 2017-09-08.
  9. ^ a b Wang, Haidong; Naghavi, Mohsen; Allen, Christine; Barber, Ryan M.; Bhutta, Zulfiqar A.; Carter, Austin; Casey, Daniel C.; Charlson, Fiona J.; Chen, Alan Zian (October 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281.CS1 maint: display-authors (link)
  10. ^ https://web.archive.org/web/20150210111358/http://www.health.gov.sk.ca/red-measles. Archived from the original on 10 February 2015. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  11. ^ Marx, John A. (2010). Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice (7th ed.). Philadelphia: Mosby/Elsevier. p. 1541. ISBN 9780323054720. Archived from the original on 2017-09-08.
  12. ^ a b c https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  13. ^ Chen S.S.P. (February 22, 2018). Measles (Report). Medscape. Archived from the original on September 25, 2011.
  14. ^ Kabra SK, Lodha R (August 2013). "Antibiotics for preventing complications in children with measles". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 8 (8): CD001477. doi:10.1002/14651858.CD001477.pub4. PMID 23943263.
  15. ^ (PDF) https://www.who.int/immunization/newsroom/MI_Fact%20Sheet_17_jan_2007.pdf. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  16. ^ GBD 2013 Mortality Causes of Death Collaborators (January 2015). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385 (9963): 117–71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604. PMID 25530442.
  17. ^ https://www.who.int/news-room/detail/29-11-2018-measles-cases-spike-globally-due-to-gaps-in-vaccination-coverage. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  18. ^ Reuters (इंग्रजी भाषेत). 16 April 2019. Missing or empty |title= (सहाय्य); |access-date= requires |url= (सहाय्य)
  19. ^ https://www.who.int/csr/don/06-may-2019-measles-euro/en/. Missing or empty |title= (सहाय्य)
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=गोवर&oldid=2102486" पासून हुडकले