सनातन धर्म

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

सनातन धर्म ( म्हणजे " शाश्वत धर्म ", "शाश्वत आदेश") हे हिंदू धर्माचा संदर्भ देण्यासाठी हिंदूंनी वापरलेले एक समानार्थी शब्द आहे [१] आणि "'शाश्वत' किंवा सर्व हिंदूंवर बंधनकारक असलेल्या कर्तव्यांचा किंवा धार्मिक रीतीने ठरवलेल्या प्रथांची सूचिका दर्शविणारा शब्द आहे. . [१] [२] हे हिंदू धर्माच्या "शाश्वत" सत्याचा आणि शिकवणीचा संदर्भ देते. याचे भाषांतर "जगण्याचा नैसर्गिक आणि शाश्वत मार्ग" असेही केले जाऊ शकते. हा शब्द भारतीय भाषांमध्ये हिंदू धर्मासाठी अधिक सामान्य हिंदू धर्मासोबत वापरला जातो. [३] सनातन धर्माचे अनुयायी सर्वसाधारणपणे स्वतःला सनातनी म्हणून संबोधतात.

ओम (किंवा औम) हा एक प्राचीन पवित्र ध्वनी आणि प्रतीक आहे जो आध्यात्मिक प्रबोधनाशी जवळून जोडलेला आहे.
सनातन धर्माचे स्वस्तिक प्रतीक (हिंदू धर्म)

व्युत्पत्ती[संपादन]

संस्कृत मध्ये, सनातन धर्माचे भाषांतर अनुमाने "शाश्वत नियम" किंवा अल्प शब्दशः "शाश्वत मार्ग" असे केले जाते. पालीमध्ये, धम्मो सनातनो (धम्मो सनन्तनो) ही साम्य संज्ञा आहे.[४] .

धर्माचे अर्थ "कर्तव्य", "धर्म" किंवा "धार्मिक कर्तव्य" असे गृहीत धरले जाऊ शकते, परंतु त्याचा सखोल अर्थ आहे. हा शब्द संस्कृत मूळ " ध्री " पासून आला आहे ज्याचा अर्थ "टिकवणे" किंवा "जे एखाद्या गोष्टीसाठी अविभाज्य आहे" (उदा. साखरेचा धर्म गोड असणे, आग उष्ण असणे). एखाद्या व्यक्तीच्या धर्मामध्ये कर्तव्ये असतात जी त्यांना त्यांच्या जन्मजात वैशिष्ट्यांनुसार टिकवून ठेवतात जी आध्यात्मिक आणि भौतिक दोन्ही असतात, दोन संबंधित प्रकार निर्माण करतात: [५]

  1. सनातन-धर्म - आत्मा (स्व) म्हणून व्यक्तीच्या आध्यात्मिक (संवैधानिक) ओळखानुसार पार पाडलेली कर्तव्ये आणि त्यामुळे प्रत्येकासाठी साम्य असतात. सामान्य कर्तव्यांमध्ये प्रामाणिकपणा, सजीवांना हानी पोचवण्यापासून परावृत्त करणे, पवित्रता, सद्भावना, दया, संयम, सहनशीलता, आत्मसंयम, औदार्य आणि तपस्वीपणा यासारख्या गुणांचा सामावेश होतो. [१]
  2. वर्णाश्रम-धर्म ( म्हणजेच स्वधर्म) - एखाद्याच्या भौतिक (अटींसह) स्वभावानुसार पार पाडलेली कर्तव्ये आणि त्या विशिष्ट वेळी व्यक्तीसाठी विशिष्ट असतात. सनातन-धर्माशी संघर्ष करताना त्याच्या किंवा तिच्या वर्गानुसार किंवा वर्णानुसार आणि जीवनाच्या टप्प्यानुसार स्वतःचे "स्वतःचे कर्तव्य" जिंकले पाहिजे (उदा. भगवद्गीतेमध्ये सांगितल्याप्रमाणे इतरांना जखमी करणारा योद्धा). [१]

सनातन-धर्माच्या कल्पनेनुसार, जीवाचा ( आत्माचा ) शाश्वत आणि आंतरिक कल म्हणजे सेवा (सेवा) करणे. सनातन-धर्म, अतींद्रिय असल्याने, सार्वभौमिक आणि स्वयंसिद्ध कायद्यांचा संदर्भ देते जे आपल्या तात्पुरत्या विश्वास प्रणालींच्या पलीकडे आहेत. [५]

इतिहास[संपादन]

धर्म सनातन हा वाक्प्रचार शास्त्रीय संस्कृत साहित्यात आढळतो, उदाहरणार्थ, मनुस्मृती (४-१३८) (सी.२रे-३रे शतक. CE) आणि भागवत पुराणात [६] (सु. ९वे-१०वे शतक. CE)

१९व्या शतकाच्या उत्तरार्धात, " हिंदू " हा शब्द वापरु नये म्हणून हिंदू पुनरुज्जीवन चळवळीदरम्यान हिंदू धर्माला धर्म म्हणून नाव म्हणून या शब्दाचे पुनरुज्जीवन करण्यात आले. [७] [८]

आज सनातन धर्माचा संबंध केवळ हिंदू धर्माशी आहे. सध्याच्या वापरात, सनातन धर्म हा शब्द अल्प झाला आहे आणि आर्य समाजासारख्या चळवळींनी स्वीकारलेल्या सामाजिक-राजकीय हिंदू धर्माच्या विरुद्ध "पारंपारिक" किंवा सनातन ("शाश्वत") दृष्टिकोनावर भर देण्यासाठी वापरला जातो. ] लाहोर सनातन धर्म सभेने सुधारणांच्या आक्रमणाविरुद्ध हिंदू परंपरा टिकवण्यासाठी केलेल्या प्रयत्नांच्या अगदी उलट, आता सनातन धर्म कठोर असू शकत नाही, त्याला मार्गदर्शन करण्यासाठी सर्वोत्कृष्ट आणि संपूर्ण ज्ञान वगळल्याशिवाय सर्वसामावेशक असले पाहिजे यावर भर दिला जात आहे. कर्म प्रक्रिया, विशेषतः सनातनला आरंभ आणि अंत नाही. [९]

अर्श धर्म[संपादन]

आर्ष हा संस्कृत शब्द ऋषींशी संबंधित किंवा संबंधित आहे; तुम्ही ब्रह्म आर्ष मी, मह आर्ष मी, देव आर्ष मी इत्यादी ऐकले असेल.

ऋषींशी निगडीत गोष्टींना (अधिक तंतोतंत "ऋषींचे") आर्ष म्हणतात जसे की आर्ष ग्रंथ, आर्ष वाक्य इ.

त्याचप्रमाणे सनातन धर्म हा वेदांवर आधारित असून त्याला वैदिक धर्म म्हणतात. वेद हे ऋषींनी दिले आहेत जे वैदिक स्तोत्रांचे द्रष्ट (द्रष्टा) आहेत. म्हणून ऋषीमुनींनी मांडलेल्या वैदिक धर्माला आर्ष धर्म म्हणतात. [१०]

इतर संप्रदायांशी स्पर्धा[संपादन]

सनातनी आणि सुधारणावादी (जसे की आर्य समाज, राधा सोमी आणि रामकृष्ण मिशन ) यांनी एका शतकाहून अधिक काळ अनुयायांसाठी स्पर्धा केली आहे, काहीवेळा हिंदू समाजात खोल मतभेद निर्माण केले आहेत, जसे दक्षिण आफ्रिकन हिंदूंच्या बाबतीत जे आर्यांमध्ये विभागले गेले होते. समाज आणि सनातनी. सुधारणावादी गट सुरुवातीला चांगले संघटित असताना, १८६० च्या दशकापर्यंत, सनातनी गटांमध्येही अंतर्गत प्रति-सुधारणेची प्रक्रिया चालू होती, आणि आधुनिक मार्गांवर सनातनी समजुतींचा प्रसार करणाऱ्या समाजांचा उदय झाला, जसे की १८७३ मध्ये सनातन धर्म रक्षणी सभा [११] काही धार्मिक भाष्यकारांनी हिंदू धर्मातील सनातनी-सामाजी द्वंद्वाची तुलना ख्रिश्चन धर्मातील कॅथोलिक - प्रॉटेस्टंट विभाजनाशी केली आहे.

  1. ^ a b c d "sanatana dharma" (इंग्रजी भाषेत). Encyclopedia Britannica. 2023-05-25. 2021-07-04 रोजी पाहिले. चुका उधृत करा: अवैध <ref> tag; नाव "Britannica" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे
  2. ^ "What is Sanatana Dharma?". Yogapedia (इंग्रजी भाषेत). 2022-02-18 रोजी पाहिले.
  3. ^ Rajarajan, R. K. K. (January 2020). "Drāviḍian/Tamil Concept of Religion is sanātanadharma a Religion?". Into the Nuances of Culture. Essays on Culture Studies (इंग्रजी भाषेत).
  4. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; harvey2001 नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  5. ^ a b "Sanatana Dharma". The Heart of Hinduism. 2020-04-17 रोजी पाहिले. Dharma is often translated as “duty,” “religion” or “religious duty” and yet its meaning is more profound, defying concise English translation. The word itself comes from the Sanskrit root “dhri,” which means “to sustain.” Another related meaning is “that which is integral to something.” For example, the dharma of sugar is to be sweet and the dharma of fire to be hot. Therefore, a person’s dharma consists of duties that sustain them, according to their innate characteristics. Such characteristics are both material and spiritual, generating two corresponding types of dharma:

    (a) Sanatana-dharma – duties which take into account the person’s spiritual (constitutional) identity as atman and are thus the same for everyone.

    (b) Varnashrama-dharma – duties performed according to one’s material (conditional) nature and specific to the individual at that particular time (see Varnashrama Dharma).

    According to the notion of sanatana-dharma, the eternal and intrinsic inclination of the living entity (atman) is to perform seva (service). Sanatana-dharma, being transcendental, refers to universal and axiomatic laws that are beyond our temporary belief systems. ...     चुका उधृत करा: अवैध <ref> tag; नाव "sanatana-dharma" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे
  6. ^ Authority, Anxiety, and Canon By Laurie L. Patton, P. 103.
  7. ^ The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Ed. John Bowker. Oxford University Press, 2000
  8. ^ J. Zavos, Defending Hindu Tradition: Sanatana Dharma as a Symbol of Orthodoxy in Colonial India, Religion (Academic Press), Volume 31, Number 2, April 2001, pp. 109-123; see also R. D. Baird, "Swami Bhaktivedanta and the Encounter with Religions", Modern Indian Responses to Religious Pluralism, edited by Harold Coward, State University of New York Press, 1987)
  9. ^ "Sanatan Mission". Sanatan Mission (इंग्रजी भाषेत). 2019-11-12 रोजी पाहिले.
  10. ^ "Why is Sanātana Dharma also sometimes called Ārṣa Dharma?". Hinduism Stack Exchange (इंग्रजी भाषेत). 2023-05-25 रोजी पाहिले.
  11. ^ [Philip Lutgendorf Philip Lutgendorf] Check |url= value (सहाय्य) Missing or empty |title= (सहाय्य)
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=सनातन_धर्म&oldid=2363208" पासून हुडकले