लम्पी त्वचा विकार

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

लम्पी स्किन डिसीज ( एलएसडी ) हा गुरांमध्ये पोक्सविरिडे कुटुंबातील विषाणूमुळे होणारा संसर्गजन्य रोग आहे. या विषाणूचे नाव नीथलिंग व्हायरस असे आहे. गुरांना ताप येणे, त्वचेवर आणि श्लेष्मल त्वचेवर (श्वसन आणि गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक्टसह) वाढलेले वरवरचे फोड आणि एकापेक्षा जास्त गाठी (२ ते ५ सेमी) हे या रोगाचे वैशिष्ट्य आहे.[१] संक्रमित गुरांच्या पायांवर सूज येते आणि जनावर लंगडते. या आजारामुळे बिमार गुरांच्या त्वचेला कायमस्वरुपी नुकसान होते, ज्यामुळे त्यांच्या चामड्याचे व्यावसायिक मूल्य देखील कमी होते. याव्यतिरिक्त, या रोगाचा परिणाम अनेकदा तीव्र दुर्बलता, दुधाचे उत्पादन कमी होणे, निकृष्ठ वाढ, वंध्यत्व, गर्भपात आणि कधीकधी यामुळे जनावरांचा मृत्यू देखील होतो.

या आजाराचा संसर्ग झाल्यानंतर जनावरांना जवळजवळ एक आठवड्यानंतर ताप येतो. हा प्रारंभिक ताप ४१ °से (१०६ °फॅ) पेक्षा जास्त असू शकतो आणि तो एक आठवडा टिकून राहातो. यावेळी, सर्व कातडीवर गुठळी सारख्या गाठी वाढतात. या विषाणूची लागण झाल्यापासून सात ते एकोणीस दिवसांनी या गाठी वाढतात. गाठी येण्याबरोबरच, डोळे आणि नाकातून स्त्राव श्लेष्मल बनतो.[२]

गाठीदार जखमांमध्ये वरची त्वचा आणि आतली त्वचा (एपिडर्मिसचा) यांचा समावेश होतो, परंतु हा आजार अगदी स्नायूपर्यंत विस्तारू शकतो. हे घाव, संपूर्ण शरीरावर (परंतु विशेषतः डोके, मान, कासे, अंडकोष, व्हल्व्हा आणि पेरिनेमवर) चांगले पसरलेले असू शकतात.[२] त्वचेचे घाव झपाट्याने घालवले जाऊ शकतात किंवा ते कठीण गुठळ्यासारखे कायमस्वरूपी एक खूण म्हणून देखील राहू शकतात. यात खोल अल्सर ग्रॅन्युलेशन टिश्यूने भरले जातात आणि बहुतेकदा घट्ट होतात. गाठीच्या सुरुवातीच्या वेळी, ते कापलेल्या भागावर क्रीमी राखाडी ते पांढरे रंगाचे असतात आणि त्यातून द्रव बाहेर येतो. सुमारे दोन आठवड्यांनंतर, या गाठींमध्ये नेक्रोटिक सामग्रीचा शंकूच्या आकाराचा मध्यवर्ती भाग दिसू शकतो. याव्यतिरिक्त, डोळे, नाक, तोंड, गुदाशय, कासे आणि जननेंद्रियाच्या श्लेष्मल त्वचेवरील गाठी त्वरीत अल्सरेट होतात, ज्यामुळे विषाणूचा प्रसार होण्यास मदत होते.[२]

रोगपरिस्थिति-विज्ञान[संपादन]

एलएसडीव्हीचा प्रामुख्याने विविध जातीचे गुरेढोरे आणि भारतीय गायीवर परिणाम होतो, परंतु जिराफ, पाण म्हैस आणि इम्पालामध्येही हा आजार दिसून आला आहे.[३] होल्स्टीन-फ्रीजियन आणि जर्सी यांसारख्या पातळ त्वचेच्या 'विदेशी गुरांच्या जाती' या रोगास सर्वाधिक संवेदनशील असतात. जाड कातडीच्या बॉस इंडिकस जाती (म्हणजे भारतीय गाय) ज्यात आफ्रिकनेर आणि आफ्रिकनेर क्रॉस-ब्रीडचा समावेश आहे, यांच्यात रोगाची कमी तीव्रता दिसून आली आहे.[४] याचे कारण कदाचित विदेशी गुरांच्या जातींच्या तुलनेत भारतीय गायींच्या जातींत परजीवी कीटकांचा कमी त्रास हा होय.[५] मोठी वासरे आणि गायीत अधिक गंभीर अशी प्राथमिक लक्षणे दिसून येत असली तरी सर्व वयोगटातील पशु या रोगास बळी पडतात.[४]

संसर्ग[संपादन]

एलएसडीव्हीचा प्रादुर्भाव उच्च तापमान आणि उच्च आर्द्रता यांच्याशी निगडीत आहे.[६] हा आजार सहसा दमट उन्हाळ्यात आणि शरद ऋतूतील महिन्यांत जास्त प्रमाणात आढळतो, विशेषतः सखल भागात किंवा पाण्याच्या जवळ, तथापि, कोरड्या हंगामात देखील प्रादुर्भाव होऊ शकतो.[४] डास आणि माश्या यांसारखे रक्त पिपासू कीटक रोगाचा प्रसार करण्यासाठी मुख्य वाहक म्हणून काम करतात. याला, Stomoxys, Biomyia fasciata, Tabanidae, Glossina आणि Culicoides सहित विविध प्रकारचे विषाणू कारणीभूत असल्याचे दिसून येते. एलएसडीव्हीच्या प्रसारामध्ये या प्रत्येक कीटकांच्या विशिष्ट भूमिकेचे मूल्यांकन केले जात आहे. लम्पी त्वचा रोगाचा प्रादुर्भाव हा प्राण्यांच्या हालचाली, रोगप्रतिकारक स्थिती आणि वारा आणि पावसावर अवलंबून आहे.[४]

हा विषाणू रक्त, नाकातील स्लेश्म, अश्रु, वीर्य आणि लाळ याद्वारे एका पशुकडून दुसऱ्या पशुकडे प्रसारित होतो. हा रोग संक्रमित दुधाद्वारे दूध पिणाऱ्या वासरांमध्ये देखील पसरतो.[४] अधिक अभ्यासानंतर असे दिसून आले की, संक्रमित गुरांमध्ये, एलएसडीव्ही तापाच्या ११ दिवसांनी लाळेमध्ये, २२ दिवसांनी वीर्यमध्ये आणि ३३ दिवसांनी त्वचेच्या गाठींमध्ये आढळून आले. हा विषाणू मूत्र किंवा शेण/विष्ठा यात आढळत नाही. त्वचेच्या इतर विषाणूंप्रमाणे, जे अत्यंत प्रतिरोधक म्हणून ओळखले जातात, एलएसडीव्ही संक्रमित ऊतींमध्ये १२० दिवसांपेक्षा जास्त काळ प्रभावी राहू शकतात.

प्रतिकारशक्ती[संपादन]

कृत्रिम प्रतिकारशक्ती[संपादन]

एलएसडीव्ही विरुद्ध लसीकरणासाठी दोन भिन्न प्रकार आहेत. दक्षिण आफ्रिकेत, विषाणूचा नीथलिंग स्ट्रेन प्रथम कोंबड्यांच्या अंड्यांवरील कोरिओ-अॅलेंटोइक झिल्लीवरील 20 परिच्छेदांद्वारे कमी केला गेला. आता लसितील विषाणूचा प्रसार सेल कल्चरमध्ये केला जातो. केन्यामध्ये, मेंढ्या किंवा शेळीपॉक्सच्या विषाणूंपासून तयार केलेली लस गुरांमध्ये प्रतिकारशक्ती प्रदान करते असे दिसून आले आहे. तथापि, मेंढ्या आणि शेळ्यांच्या सुरक्षित वापरासाठीची आवश्यक पातळी गुरांसाठी पुरेशी नाही. या कारणास्तव मेंढीपॉक्स आणि शेळीपॉक्स लस त्या देशांमध्ये मर्यादित आहेत जेथे मेंढीपॉक्स किंवा शेळीपॉक्स आधीच स्थानिक आहेत कारण जिवंत लस संवेदनाक्षम मेंढ्या आणि शेळ्यांच्या लोकसंख्येसाठी संसर्गाचे स्रोत प्रदान करू शकतात.[४]

एलएसडीव्ही विरुद्ध पुरेसे संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी, अतिसंवेदनशील प्रौढ गुरांना दरवर्षी लसीकरण केले पाहिजे. अंदाजे ५०% गुरांना लसीकरण केलेल्या जागी एक दोन सेंटिमीटर ची सूज दिसून येते. ही सूज काही आठवड्यांत नाहीशी होते. रोगप्रतिबंधक लस टोचल्यानंतर, दुभत्या गायींच्या दूध उत्पादनात तात्पुरती घट दिसून येते.[४]

नैसर्गिक प्रतिकारशक्ती[संपादन]

नैसर्गिक संसर्गातून बरे झाल्यानंतर बहुतेक गुरे आजीवन रोगप्रतिकारशक्ती विकसित करतात.[४] याव्यतिरिक्त, रोगप्रतिकारक गायींच्या वासरांना माता प्रतिपिंड प्राप्त होतो आणि ते ६ महिन्यांच्या वयापर्यंत रोगास प्रतिरोधक असतात. मातृ प्रतिपिंडांमध्ये व्यत्यय टाळण्यासाठी, ६ महिन्यांपेक्षा कमी वयाच्या बछड्यांना ज्यांचे पालक नैसर्गिकरित्या संक्रमित किंवा लसीकरण केले गेले होते त्यांना लसीकरण करू नये. दुसरीकडे, अतिसंवेदनशील गायीपासून जन्मलेले वासरे देखील संवेदनाक्षम असतात आणि त्यांना लसीकरण केले पाहिजे.[४]

इतिहास[संपादन]

१९२९ मध्ये झांबियामध्ये लम्पी त्वचेचा रोग प्रथम महामारी म्हणून पाहिला गेला. सुरुवातीला, हे विषबाधा किंवा कीटकांच्या चाव्याद्वारे झाल्याचे मानले जात होते. बोत्सवाना, झिम्बाब्वे आणि दक्षिण आफ्रिका प्रजासत्ताक येथे १९४३ ते १९४५ दरम्यान अतिरिक्त प्रकरणे आढळून आली . १९४९ मध्ये दक्षिण आफ्रिकेत पॅन्झूटिक संसर्गामुळे अंदाजे ८ दशलक्ष गुरे प्रभावित झाली होती, ज्यामुळे प्रचंड आर्थिक नुकसान झाले होते. एलएसडी १९५० आणि १९८० च्या दरम्यान संपूर्ण आफ्रिकेत पसरला, ज्यामुळे केन्या, सुदान, टांझानिया, सोमालिया आणि कॅमेरूनमधील गुरांवर परिणाम झाला.

भारत[संपादन]

भारतात केवळ तीन महिन्यांत, सप्टेंबर २०२२ पर्यंत ८०,००० हून अधिक गोवंशांचा मृत्यू झाला होता. [७] [८]

जुलै २०२२ मध्ये, भारतातील गुजरात राज्यातील ३३ पैकी १४ जिल्ह्यांमध्ये उद्रेक पसरला; २५ जुलैपर्यंत ३७,००० हून अधिक प्रकरणे आणि १,००० गुरांचा मृत्यू झाला. [९] १ ऑगस्टपर्यंत, राजस्थानमध्ये १,२०० गोवंशाचे मृत्यू आणि २५,००० हून अधिक प्रकरणे नोंदवली गेली. [१०] अनेक राज्यांमध्ये गोवंशाच्या आंतर- राज्य आणि आंतर- जिल्हा हालचालींवर निर्बंध घालण्यात आले आहेत. [११] [१२] [१३] भारतीय कृषी संशोधन प्रयोगशाळेने स्वदेशी लस तयार करण्याचे काम हाती घेतले आहे. [१४] एक शेळी पॉक्स लस वापरली जात आहे, सप्टेंबर २०२२ पर्यंत १५ दशलक्ष डोस वितरित केले गेले होते [१५] तेलंगणा राज्यातील पशुवैद्यकीय जैविक संशोधन संस्था शेळी पॉक्स लस तयार करत आहे. [१६] चाचणीचे अधिकार असलेल्या संस्थांचा विस्तार करण्यात आला आहे; हिमाचल प्रदेश कृषी विद्यापीठाचा समावेश करण्यात आला आहे. [१७]

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ Şevik, Murat; Avci, Oğuzhan; Doğan, Müge; İnce, Ömer Barış (2016). "Serum Biochemistry of Lumpy Skin Disease Virus-Infected Cattle". BioMed Research International (इंग्रजी भाषेत). 2016: 6257984. doi:10.1155/2016/6257984. ISSN 2314-6133. PMC 4880690. PMID 27294125.
  2. ^ a b c http://www.oie.int/fileadmin/Home/eng/Health_standards/tahm/2.04.13_LSD.pdf
  3. ^ Carter, G.R.; Wise, D.J. (2006). "Poxviridae". A Concise Review of Veterinary Virology. Archived from the original on 2005-06-26. 2006-07-25 रोजी पाहिले.
  4. ^ a b c d e f g h i Coetzer, J.A.W. (2004). Infectious Diseases of Livestock. Cape Town: Oxford University Press. pp. 1268–1276.
  5. ^ Ibelli, A. M. G.; Ribeiro, A. R. B.; Giglioti, R.; Regitano, L. C. A.; Alencar, M. M.; Chagas, A. C. S.; Paço, A. L.; Oliveira, H. N.; Duarte, J. M. S. (2012-05-25). "Resistance of cattle of various genetic groups to the tick Rhipicephalus microplus and the relationship with coat traits". Veterinary Parasitology. 186 (3): 425–430. doi:10.1016/j.vetpar.2011.11.019. PMID 22115946. |hdl-access= requires |hdl= (सहाय्य)
  6. ^ Yeruham, I; Nir, O; Braverman, Y; Davidson, M; Grinstein, H; Haymovitch, M; Zamir, O (July 22, 1995). "Spread of Lumpy Skin Disease in Israeli Dairy Herds". The Veterinary Record. 137-4 (4): 91–93. doi:10.1136/vr.137.4.91. PMID 8533249.
  7. ^ Bajeli-Datt, Kavita (23 September 2022). "Current outbreak of lumpy skin disease distinct from 2019, need large-scale genomic surveillance: Study". The New Indian Express. 2022-09-24 रोजी पाहिले.
  8. ^ Jolly, Bani; Scaria, Vinod (2022-09-24). "The evolution of lumpy skin disease virus". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0971-751X. 2022-09-24 रोजी पाहिले.
  9. ^ "Gujarat: Lumpy skin disease spreads in 14 districts, claims 1000 livestock". The Indian Express. 2022-07-24. 2022-07-25 रोजी पाहिले.
  10. ^ "Rajasthan: 25,000 bovines infected by contagious lumpy skin disease, over 1,200 dead". The Indian Express (इंग्रजी भाषेत). 30 July 2022. 2 August 2022 रोजी पाहिले.
  11. ^ "Lumpy skin disease: Haryana bans interstate, interdistrict movement of cattle". Hindustan Times. 2022-08-21. 2022-09-24 रोजी पाहिले.
  12. ^ Bhusari, Piyush (9 September 2022). "Lumpy Skin Disease: Maha Now Bans Interstate Cattle Transport & Markets". The Times of India. 2022-09-24 रोजी पाहिले.
  13. ^ "UP Government Bans Cattle Trade With 4 States to Prevent Lumpy Skin Disease". TheQuint. PTI. 2022-09-23. 2022-09-24 रोजी पाहिले.CS1 maint: others (link)
  14. ^ Shagun (8 September 2022). "Lumpy skin disease outbreak: Indigenous vaccine still awaits emergency-use clearance". Down to Earth. 2022-09-24 रोजी पाहिले.
  15. ^ "Over 67,000 cattle died so far from lumpy skin disease in India: Centre". Business Standard. Press Trust of India. 2022-09-12. 2022-09-24 रोजी पाहिले.CS1 maint: others (link)
  16. ^ Keval, Varun (2022-09-15). "Telangana only state manufacturing goat pox vaccine in India". Telangana Today. 2022-09-24 रोजी पाहिले.
  17. ^ "Farm varsity lab gets nod for Lumpy Skin Disease testing". Hindustan Times. 2022-09-24. 2022-09-24 रोजी पाहिले.

बाह्य दुवे[संपादन]

"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=लम्पी_त्वचा_विकार&oldid=2368755" पासून हुडकले