सी.डी. देशमुख

चित्र:C. D. Deshmukh, Asoka Mehta, and William Phillips 1962.jpg

इ.स. १९६२चे एक समूहचित्र: (डावीकडून उजवीकडे) चिंतामण द्वारकानाथ देशमुख, अशोक मेहता, अमेरिकन पत्रकार विल्यम फिलिप्स.

चिंतामण द्वारकानाथ देशमुख (जानेवारी १४, इ.स. १८९६ - ऑक्टोबर २, इ.स. १९८२) हे मराठी अर्थशास्त्रज्ञ, राजकारणी होते. ते भारतीय रिझर्व बँकेचे तिसरे आणि मूळ भारतीय वंशाचे पहिले गव्हर्नर होते. चिंतामणराव स्वातंत्र्यसेनानी आणि सामाजिक कार्यकर्त्या दुर्गाबाई देशमुख यांचे पती होते.

कारकीर्द

सी.डी. देशमुख हे एक सनदी अधिकारी होते. ते इ.स. १९३९ साली भारतीय रिझर्व बँकेच्या सेवेत अधिकारी म्हणून रुजू झाले. गव्हर्नर पदावर नियुक्ती होण्यापूर्वी ते रिझर्व बँकेतच आधी सचिव म्हणून आणि पुढे डेप्युटी गव्हर्नर (इ.स. १९४१-४३) म्हणून कार्यरत होते. त्यांच्या योगदानाबद्दल ब्रिटिश भारताच्या शासनाने इ.स. १९४४ साली त्यांना सर (नाइटहूड) हा किताब बहाल केला होता.पुढे इ.स. १९४३-४९ या काळात चिंतामणराव भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर होते. १ जानेवारी, इ.स. १९४९ रोजी रिझर्व बँकेचे राष्ट्रीयीकरण त्यांच्याच कार्यकाळात झाले. इ.स. १९५० ते इ.स. १९५६ या काळात चिंतामणराव स्वतंत्र सार्वभौम भारताचे पहिले अर्थमंत्री होते. भाषावार प्रांतरचना करताना भारत सरकारने बेळगांव व कारवार महाराष्ट्राला न दिल्याचा निषेध म्हणून चिंतामणराव देशमुखांनी अर्थमंत्रिपदाचा आणि लोकसभेचा राजीनामा दिला. त्यानंतर लगेचच जागतिक बँकेने त्यांना गव्हर्नर होण्याची विनंती केली असताना ते पद स्वीकारण्यास त्यांनी नकार दिला.

ते संस्कृतचे पंडित होते. त्यांनी केलेला कालिदासाच्या मेघदूताचा समवृत्त व सयमक काव्यानुवाद मेघदूतांच्या उत्कृष्ट अनुवादांपैकी एक आहे.

चित्रदालन

• 
  भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर म्हणून चिंतामण द्वारकानाथ देशमुखांनी सही केलेली ब्रिटिश काळातील दोन रुपये किमतीची नोट

हेही पाहा

• भारतीय रिझर्व बँकेच्या गव्हर्नरांची यादी

बाह्य दुवे

• (इंग्लिश भाषेत) http://www.rbi.org.in/History/Mis_Governors.html. CS1 maint: unrecognized language (link)