पांडुरंग सखाराम पिसुर्लेकर

डॉ. पांडुरंग सखाराम पिसुर्लेकर (जन्म : पिसुर्ले, ३० मे, इ.स. १८९४; मृत्यू : पणजी, १० जुलै, इ.स.१९६९) हे गोवेकर इतिहास संशोधक व मराठी-कोंकणी लेखक होते. मराठा साम्राज्य व भारतातील पोर्तुगीज वसाहतींच्या परस्परसंबंधांवर त्यांनी लिहिलेला "पोर्तुगीज मराठे संबंध: अर्थात पोर्तुगीजांचा दप्तरातील मराठ्यांचा इतिहास" हा ऐतिहासिक ग्रंथ मराठ्यांच्या इतिहास-साधनांमध्ये महत्त्वाचा ग्रंथ मानला जातो.

जीवन

पांडुरंग सखाराम पिसुर्लेकर यांचा जन्म ३० मे १८९४ रोजी गोव्यातल्या सत्तरी तालुक्यातल्या पिसुर्ले या गावी झाला. त्यांचे शिक्षण पोर्तुगीज भाषेत झाले. त्यांनी कायद्याचे शिक्षण घेतले. इ.स. १९३१ साली ते तत्कालीन पोर्तुगीज भारताच्या पणजीतील अभिलेखागारात रुजू झाले. त्यांनी तीन दशके अभिलेखागारात नोकरी केली; तसेच अखेरीस ते त्याचे संचालकही झाले. कोकणी, मराठी, पोर्तुगीज, इंग्लिश, संस्कृत, फ्रेंच इत्यादी भाषांचे जाणकार असलेल्या पिसुर्लेकरांनी पोर्तुगीज दप्तरांतील कागदपत्रांवरून इतिहास संशोधन केले व ते शोधनिबंध, पुस्तके इत्यादी प्रकारे प्रकाशित केले.

पुस्तके

त्यांचे पुढील ग्रंथ महत्त्वाचे आहेत :

• अ आन्तिगिदादि दु क्रिश्नाईज्मु
• अ आन्तीग् ईन्दिय् ई ऊ मून्दु इश्तेर्नु (१९२२)
• आश्पॅक्तुश् दा सिव्हिलिझासांव् दा ईन्दिय् आन्तीग् (१९२४)
• पुर्तुगेझिश् ई मारातश् (१९२६-३९)
• रेजिमॅन्तुश् दश् फोर्तालेझस् दा ईन्दिय् (१९५१)
• आजॅन्तिश् दा दिप्लोमासीय पुर्तुगेझ ना ईन्दिय् (१९५२)
• आस्सेन्तुश् दु कोंसेल्यु दु इश्तादु दा ईन्दिय् (१९५३-५७)
• पोर्तुगीज मराठे संबंध: अर्थात पोर्तुगीजांचा दप्तरातील मराठ्यांचा इतिहास

यांखेरीज त्यांनी अनेक पोर्तुगीज कागदपत्रे प्रसिद्ध केली. अ आन्तिगिदादि दु क्रिश्नाईज्मु या पुस्तकात कृष्णसंप्रदाय हा इसवी सनापूर्वीपासून अस्तित्वात होता, हे सिद्द करण्याचा त्यांनी प्रयत्न केला आहे.

गौरव व मानसन्मान

पिसुर्लेकरांच्या इतिहास संशोधनाबद्दल लिस्बन विद्यापीठाने त्यांना डी.लिट. ही पदवी देऊन गौरवले.

निधन

१० जुलै १९६९ रोजी पणजी येथे कर्करोगामुळे पिसुर्लेकरांचे निधन झाले.