बारामती

?बारामती महाराष्ट्र • भारत
—  शहर  —
१८° ०९′ ००″ N, ७४° ३४′ ४८″ E ओपनस्ट्रीट मॅप गूगल अर्थ प्रोक्सिमिटीरामा
गुणक: 18.15°N 74.58°E / 18.15; 74.58
प्रमाणवेळ	भाप्रवे (यूटीसी+५:३०)
क्षेत्रफळ • उंची	• ५३८ मी
जिल्हा	पुणे
तालुका/के	बारामती
लोकसंख्या	५१,३४२ (२००१)
नगराध्यक्ष
कोड • पिन कोड • दूरध्वनी • आरटीओ कोड	• ४१३१०२ • +०२११२ • एम. एच. ४२
संकेतस्थळ: http://www.baramatidiary.com

गुणक: 18.15°N 74.58°E / 18.15; 74.58

बारामती हे महाराष्ट्र राज्याच्या पुणे जिल्ह्यातील तालुक्याचे ठिकाण आहे. इतिहासात हे नगर "भीमथडी" या नावाने प्रसिद्ध होते.साचा:संदर्भ हवा (criticle Analysis of the social movement in baramati taluka , minor research project submitted to ugc dece2015 by dr. D.A. More , pp. 1 ) कृषी हा बारामतीच्या लोकांचा मुख्य व्यवसाय असून ऊस, द्राक्षे व गहू ही येथील व्यापारी महत्त्वाची पिके आहेत. येथून मध्यपूर्वेत व युरोपात द्राक्षे व साखर निर्यात केली जाते.बारामती हे महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री शरदचंद्र पवार यांचे जन्मगाव आहे. बारामती ला वैभवशाली अशी सामाजिक राजकीय व सांस्कृतिक परंपरा लाभलेली आहे पूर्वीच्या भीमथडी म्हणून ओळखल्या गेलेल्या या शहराला आज एक वेगळा लौकिक प्राप्त झालेला आहे

इतिहास

बारामती शहर कऱ्हा नदीच्या किनाऱ्यावर वसलेले आहे. संदर्भ critical Analysis of the Social Movement in Baramati Taluka, Minor Research project submitted to UGC Dece2015 by Dr D.A. More pp. 1 शिवकाळात बारामती तालुक्यातील सूपे परगणातील समावेश होता.सूपे परगणाचे प्रमुख संभाजी मोहिते यांची बहीण तुकाबाई या शहाजीराजे यांची पत्नी.सुपे हि शहाजी भोसले यांची सासरवाडी होती . आजही सूपे गावात इतिहासाच्या खुणा सापडतात. शरद पवार यांची जन्मभूमी काटेवाडी हे गाव बारामती जवळ आहे .बारामती तालुक्यात साखर कारखाने सहकारी व खाजगी तत्वावरfex चालणारे आहेत .बारामती मधील एम आय डी सी ला चांगला नावलौकिक मिळालेला आहे .वेस्पा हि दुचाकी येथील प्रशिद्द गाडी आहे. बारामतीच्FCया औद्योगिक वसाहतीचा देखील मोठा विकास राजकीय नेतृत्वाच्या दूरदृष्टीमुळे झालेला आहे. महाराष्ट्राचे भूमिपुत्र आणि लोकनेते म्हणून ज्यांना लोक मान्यता मिळालेली आहे. अशा माननीय शरदचंद्रजी पवार साहेबांच्या दूरदृष्टीमुळे संपूर्ण बारामती तालुक्याचा कायापालट घडून आलेला आहे. कृषी, उद्योग, शेती पूरक व्यवसाय, सहकारी संस्था यांचं संपूर्ण जाळं तालुक्यांमध्ये निर्माण केलेल आहे. बारामती ला एक नियोजित शहर बनवण्याच्या कामी महत्त्वाची भूमिका बजावण्यात माननीय अजितदादा पवार यांचे योगदान महत्त्वपूर्ण राहिलेले आहे. बारामती नगर परिषदेच्या माध्यमातून कविवर्य मोरोपंत सार्वजनिक वाचनालय चालवले जाते. या वाचनालयाचा लाभ बारामती शहरातील अनेक ज्येष्ठ नागरिक, तरुण विद्यार्थी, महिला तसेच मुले घेतात. याठिकाणी विद्यार्थ्यांसाठी अभ्यासिका सुद्धा उपलब्ध आहे. बारामतीच्या भिगवण चौकात मध्यवर्ती ठिकाणी असलेल्या या ग्रंथालयाचा सर्वांना लाभ मिळतो.बारामती ग्रामीण भागात पाणी फौंडेशनचे काम सुनंदाताई पवार व राजेंद्र पवार यांनी अत्यंत मोठ्या प्रमाणात केले आहे .मुलींच्या शैक्षणिक, क्रीडा, शेती ,उधोग क्षेत्रात त्यांचे भरीव योगदान आहे .तसेच ग्रामीण महिलांना स्वयंरोजगार मिळवून देण्यात सुद्धा त्यांचा मोलाचा वाटा आहे .भीमथडी उत्त्सव भरवण्यात त्यांचा उल्लेखनीय सहभाग आसतो .बारामती परिसरातील साखर कारखाने उत्तम स्थितीत चालवण्यात पवार कुटुंबातील सदस्यांचा खूप मोठा सहभाग आहे .सध्या शिवशाही बस सुद्धा मोठ्या प्रमाणात बारामती शहरातून पुणे व इतर ठिकाणी जातात .

भूगोल

बारामती तालुका दुष्काळी प्रदेश आहे. येथे पडणाऱ्या पावसाचे प्रमाण अत्यल्प आहे. परंतु निरा डाव्या कालव्यामुळे बारामतीचा काही प्रदेश सिंचनाखाली आल्यामुळे तेथील शेतीचा पाण्याचा प्रश्न सुटला आहे. बारामती शहराला पिण्याचे पाणी याच कालव्यामधून शुद्ध करून दिले जाते. पावसाचे प्रमाण कमी असल्यामुळे येथील उन्हाळाही कडक असतो. हिवाळ्यामध्ये येथील वातावरण छान असते. क-हा नदीमुळे बारामती शहराचे दोन भाग पडतात ही नदी उत्तरेकडून दक्षिणेकडे वहात जाते.हि नदी सासवड मधून बारामतीकडे येते. पुण्यापासून बारामती तालुका 110कि. मि. अंतरावर आहे.नीरा नदीचे पाणी बारामती तालुक्यातील बरयाच गावांना शेतीसाठी उपयुक्त झाले आहे त्यामुळे नीरा नदी किनार्यालगतचा शेती उद्दोग उत्तम चालतो.

अर्थव्यवस्था

निरा डाव्या कालाव्याच्या सिंचनामुळे बारामती तालुक्यातील पूर्वेकडील भागाने शेती उत्पादनात लक्षणीय प्रगती केली आहे. येथे मुख्यत्वे ऊस, गहू, मका इ. चे उत्पन्न घेतले जाते. काही ठिकाणी फळबागही आहेत. येथे पारंपारिक आणि आधुनिक या दोन्हीही प्रकारची शेती केली जाते. येथे ऊस पिकाचे भरघोस उत्पादन होत असून उसापासून साखर तयार करणारे दोन सहकारी साखर कारखाने आहेत. श्री छत्रपती सहकारी साखर कारखाना हा भवानीनगर (इंदापूर) येथे स्थित असून बारामती आणि इंदापूर या दोन्ही तालुक्यातील उसाचे गाळप या कारखान्यात केले जाते. माळेगाव सहकारी साखर कारखाना हा माळेगाव येथे स्थित असून येथे साखरेबरोबर इथेनॉल निर्मितीही केली जाते. सोमेश्वर सहकारी साखर कारखाना सोमेश्वर येथे स्थित आहे. या साखर कारखान्यांमुळे सभासद शेतकऱ्यांची आर्थिक प्रगती झाली असून त्यांचे राहणीमान उंचावले आहे. हे साखर कारखाने येथील अर्थव्यवस्थेचा कणा आहेत. त्याचबरोबर येथे भाजीपाला, फळे इ. चेही उत्पादन घेतले जाते. येथील भाजीपाला पुणे, मुंबईच्या बाजारपेठेत पाठविला जातो.

बारामतीचा पश्चिमेकडील भाग कमी पाऊस व सिंचनाच्या सोयीअभावी कोरडवाहू आहे. येथे फक्त पावसाळ्यात ज्वारी व बाजरीचे उत्पादन घेतले जाते. या भागात महाराष्ट्र औद्योगिक विकास महामंडळाच्या माध्यमातून वाहन उद्योग, कापड उद्योग इ. चे कारखाने उभारण्यात आले आहेत. अलीकडे बारामती चे औद्योगिकिकरण झाल्यामुळे येथील बेरोजगार तरुणांना रोजगाराच्या संधी निर्माण झाल्या आहेत.तसेच शैक्शणिक संस्थामुळे देखिल अनेक लोकांना रोजगार उपलब्ध होतात.दुग्ध व्यवसाय मोठ्या प्रमाणात चालतो .डायनामिक्स डेरी व नंदन दुध प्रसिद्ध आहे .गोदरेज पशुखाद्य निर्माती कारखाना येथे आहे .कॅडबरी कंपनीची किंडर जॉय हि येथील प्रसिद्ध चॉकलेट आहे . बारामतीमध्ये अजिंक्य बझार ,अजिंक्य बिग बझार,सिती मॉल, रिलायन्स मॉल, सुभद्रा मॉल यासारखे अनेक मॉल आहेत.य ठीकाणी बारामती जवलच्या अनेक गावातील लोक खेरिदीसाथि येतात. चंदुकाका सराफ , ज्योतिचंद भायिचंद सराफ हि दोन मोथि सोने चांदीचे व्यापारी दुकाने आहेत.

वाह्तुक व दळणवळण

बारामती मध्ये दळणवळणाच्या सोयीसुविधा उपलब्ध आहेत. बारामती महाराष्ट्रातील इतर तालुके व जिल्हे यांना पक्क्या आणि रुंद रस्त्यांनी जोडलेली आहे. बारामती रेल्वेमार्गाने दौंड रेल्वे जंक्शनला जोडलेली आहे. दौंड रेल्वे जंक्शन उत्तर भारत व दक्षिण भारतातील मुख्य शहरांना रेल्वे मार्गाने जोडलेले आहे. बारामती ते दौंड रेल्वे मार्गाचे विद्युतीकरण पुर्ण झाले आहे.

बारामती मध्ये विमानतळ आहे. त्यामुळे बारामती देशातील मुख्य शहरांना हवाईमार्गाने जोडली जाऊ शकते. बारामतीचे विमानतळ आहे (बारामती विमानतळ) जे सध्या फ्लाइंग स्कूलचे आयोजन करते. बारामती  विमानतळ हे देशातील भावी विमानतळांपैकी एक मानले  जाते, मोठ्या विमानांची सोय करण्यासाठी धावपट्टीची लांबी वाढविली जात आहे. आतापर्यंत, छोटी विमान आणि हेलिकॉप्टर उतरण्यास हे विमानतळ सक्षम आहे. हे विमानतळ बारामतीपासून  सुमारे 8 कि.मी. अंतरावर आहे व  बारामती औद्योगिक क्षेत्राच्या (एमआयडीसी) भागात वसलेले आहे.

बारामती पुणे प्रवास करण्यासाठी जलद सेवा विना थांबा बस दर अर्धा तास कालावधी मध्ये बस उपलब्ध आहेत त्यासाठी स्वतंत्र खिडकी उपलब्ध आहे.सकाळी सहा ते संध्याकाळी नऊ वाजे पर्यंत बस उपलब्ध आहेत. बारामती येथुन सातारा, कोल्हापूर, सांगली, भूम ,पंढरपूर ,मुंबई, तुळजापूर, धुळे ,औरंगाबाद ,जळगाव ,रावेर अशा लांब पल्ल्याच्या गाडी दररोज सोडल्या जातात.

शिक्षण

बारामती मध्ये तुळजाराम चतुरचंद महाविद्यालय अभिमत विद्यापीठ झाले आहे . , विद्यानगरी(विद्या प्रतिष्ठान) तसॆच माळॆगाव यॆथील अभियांत्रिकी महाविद्यालय आणि शारदाबाई पवार महिला महाविद्यालय गव्हमेंट वैद्यकीय महविद्यालय ही पाच महत्त्वाची महाविद्यालये आहेत. विविध जिल्ह्यातील तसेच परराज्यातून विद्यार्थी येथे शिक्षण घ्यावयास यॆतात. शिक्षणाच्या बाबतीत व्यवस्थापन, अभियांत्रिकी, आरोग्य, संगणक आणि माहिती व तंत्रज्ञान, कायदा, मनुष्यबळ विकास, कृषी, शास्त्र, वित्तसहाय्य, ॲनिमेशन , कला, वाणिज्य, डिझायनिंग, पाकशास्त्र, मानव्यशास्त्र, मुक्‍त शिक्षण अभ्यासक्रम यामध्ये महाविद्यालयीन शिक्षणाच्या सुविधा सरकारी, खासगी, एनजीओ यांच्याद्वारे उपलब्ध आहेत.कृषक प्रदर्शन मोठ्या प्रमाणात भरते महाराष्ट्राच्या कानाकोपर्यातून शेतकरी येथे प्रदर्शन पाहण्यासाठी येतात .शारदाबाई पवार कृषी महाविद्यालय शारदानगर येथे असून अत्यंत प्रसिद्ध आहे .विदयानागरी येथे बायोटेक्नॉलॉजी कॉलेज नामांकित आहे .तसेच येथील इंजिनीअरिंग कॉलेज सुद्धा नामांकित आहे. विद्या प्रतिष्ठान इंगजी आणि मराठी मध्यमाच्या शाळा सुद्धा प्रसिद्ध आहेत.पोतदार इंटरऩॅेशऩल स्कूल येथे आहे.

शहरात एम.ए.एस. (महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी) चे 100 वर्ष जुने  हायस्कूल आहे. स्वातंत्र्य सेनानी वासुदेव बालावंत फडके यांनी मार्च ३, १९११ रोजी स्थापन केलेल्या या शाळेने २०११ मध्ये १०० वर्ष पूर्ण झाल्याचे सांगितले. पाटस रस्त्याच्या मार्गावर श्री छत्रपती शाहू हायस्कूल व ज्युनियर कॉलेज, बारामती येथे श्री. शरद पवार यांनी आठवी इयत्तेत एक वर्षासाठी (1954-555) शिक्षण घेतले. श्री छत्रपती शाहू हायस्कूल अँड ज्युनिअर कॉलेज, बारामती १५४४ मध्ये पद्भूषण डॉ कर्मवीर भाऊराव पाटील (अण्णा) यांनी शाहू बोर्डिंग यांच्या संयुक्त विद्यमाने स्थापन केले.

कृषी विकास ट्रस्ट, शारदानगर येथे मुलींसाठी समर्पित महाविद्यालय आहे. शारदानगरच्या कोर्समध्ये बेसिक ग्रॅज्युएशन, ज्युनियर कॉलेज, अ‍ॅग्री कॉलेज, बीसीए, होम सायन्स, बी.व्ही. प्राथमिक, माध्यमिक शाळा, शिक्षणात बॅचलर डिग्री इ. चा समावेश होतो.

के व्ही के ही शारदानगर येथे स्थित एक केंद्र सरकारची संस्था आहे, जी शेतकर्‍यांना शेती सुविधा व निदर्शने प्रदान करते.

प्रेक्श्यनिय स्थळे

• कृषि विद्यान केंद्र कृषी पर्यटन केंद्र म्हणून प्रसिद्ध आहे ( शारदानगर )
• विद्या प्रतिष्ठान वस्तु संग्रहालय
• सिद्धेश्वर मंदिर
• काशीविश्वेश्वर मंदिर
• पांढरीचा महादेव मंदिर
• गणपती मंदिर सायली हिल् (एम.आय.डी.सी. बारामती)
• माळावरची देवी मंदिर
• पूनावाला गार्डन
• शिरसाई देवी (शिर्सुफळ)
• मोरेश्वर मंदिर (मोरगाव)
• स्वामी समर्थ मंदिर

"Baramati". Wikipedia (en मजकूर). 2019-10-13. 

"Bhaurao Patil". Wikipedia (en मजकूर). 2019-09-30.