बारामती

?बारामती महाराष्ट्र • भारत
—  शहर  —
१८° ०९′ ००″ N, ७४° ३४′ ४८″ E ओपनस्ट्रीट मॅप गूगल अर्थ प्रोक्सिमिटीरामा
गुणक: 18.15°N 74.58°E / 18.15; 74.58
प्रमाणवेळ	भाप्रवे (यूटीसी+५:३०)
क्षेत्रफळ • उंची	• ५३८ मी
जिल्हा	पुणे
तालुका/के	बारामती
लोकसंख्या	५१,३४२ (२००१)
नगराध्यक्ष
कोड • पिन कोड • दूरध्वनी • आरटीओ कोड	• ४१३१०२ • +०२११२ • एम. एच. ४२
संकेतस्थळ: baramati.net

गुणक: 18.15°N 74.58°E / 18.15; 74.58

बारामती हे महाराष्ट्र राज्याच्या पुणे जिल्ह्यातील एका तालुक्याचे ठिकाण आहे. इतिहासात हे नगर "भीमथडी" या नावाने प्रसिद्ध होते, असे म्हणतात. कृषी हा बारामतीच्या लोकांचा मुख्य व्यवसाय असून ऊस, द्राक्षे व गहू ही येथील व्यापारी महत्त्वाची पिके आहेत. येथून मध्यपूर्वेत व युरोपात द्राक्षे व साखर निर्यात केली जाते.

इतिहास

बारामती शहर कऱ्हा नदीच्या किनाऱ्यावर वसलेले आहे. बारामतीचे जुने नाव शिवाजीच्या काळात आणि पेशवाईच्या काळात भीमथडी असे होते, असे काहीजणांचे मत आहे. बारामती हे कविवर्य मोरोपंत यांचे गाव होय.

बारामती ही महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री शरद पवार यांची जन्मभूमी व कर्मभूमी आहे. e/;;qxhudkGkr ;knokaP;k lRrspk yksi >kY;kuarj ckjkerh xqycxkZ ;sFkhy cgkeuh jkT;kr xsys- b-l- 1603 e/;s f”kojk;kaps vktksck ekyksthjkts Hkkslys ;kauk futkekus ^jkts* gk fdrkc iapgtkjh eulc vkf.k QkStsP;k [kpkZl ^pkd.k] iq.ks] lqis* gs ijx.ks vkf.k bankiwjph ns”keq[kh vlk lajtke fnyk- R;keqGs ckjkerh HkkslysaP;k rkC;kr vkyh- ekyksthuarj “kgkthdMs gk izns”k vkyk- “kgkthjktkauh vkfny”kgkpk ljnkj ^jk;kjko* ;kaph caMkGh eksMwu dk<yh- lkejkt dkVs gs ;k Hkkxkps ns”keq[k gksrs- “kgkthjktkpk vaey fLFkj >kY;koj ckjkerh Loar= ijx.kk >kyk- 3 ^^N=irh f”kokth egkjktkaP;k dkjfdnhZr Hkkslys”kkghP;k orhus ekGsxkoadj tk/kojkokaps iwoZt lsukirh /kukth tk/ko ;kauh vkSjaxtsckP;k QkSts”kh VDdj fnyh ijarq vkSjaxtsckpk dkgh dkG ;k Hkkxkr vaey jkfgyk- vkSjaxtsckaus ckjkerh ;sFkhy lqQh lar gtjr ihj pk¡n”kkoyh ckckP;k nX;kZyk fnysY;k bukerhP;k lunsr ;kpk mYys[k vkgs-**5 “kkgw jktkP;k dkGke/;s lnkf”kojko tks”kh ;kaps ca/kw d`’.kjko ;kauk “kkgw egkjktkauh [kftunkj useys rsOgk d`’.kjko ;kauh ckjkerh ;sFks jkg.;kl lq:okr dsyh- b-l- 1839 lkyh ckjkerhoj baxztkpk vaey lq: >kyk- fczfV”k jktoVhe/;sp ^ckjkerhr E;qfUlikYVhph LFkkiuk lu 1 tkusokjh 1865 jksth >kyh-*6 Lokar«;iwoZ egkjk’VªkP;k bfrgklkr ckjkerh HkheFkMhps vkxGsosxGs oSf”k’V vkgs- QyV.k laLFkkuP;k jk.khlkgsc y{ehnsoh ukbZd&fuackGdj ;kaps ekgsj?kj vlkgh ckjkerhpk mYys[k vk<Grks- Lokar«; vkanksyukr ckjkerhpk mRLQwrZ lgHkkx gksrk- vU; xkokizek.ks izpkj lkfgR; okV.ks] rkjk rksM.ks] iksLV vkWQhl tkG.ks v”kk ?kVuk ;sFks ?kMwu vkY;k- Lokar«;ksRrjdkGkr ckjkerhpk mYys[k dsoG ,d ernkjla?k Eg.kwu dkgh o’ksZ gksrk i.k 1962 iklwu ns”kkP;k jktdkj.kkr vkiys osxGs LFkku fuekZ.k d:u vkgs-

भूगोल

बारामती तालुका हा दुष्काळी प्रदेश आहे. येथे पडणाऱ्या पावसाचे प्रमाण अत्यल्प आहे. परंतु नीरा डाव्या कालव्यामुळे बारामतीचा काही प्रदेश सिंचनाखाली आल्यामुळे तेथील शेतीचा पाण्याचा प्रश्न सुटला आहे. बारामती शहराला पिण्याचे पाणी याच कालव्यामधून शुद्ध करून दिले जाते. पावसाचे प्रमाण कमी असल्यामुळे बारामती येथील उन्हाळाही कडक असतो. हिवाळ्यामध्ये येथील वातावरण छान असते.

अर्थव्यवस्था

बारामतीची लोकसंख्या ही एक लाख चोवीस हजार इतकी आहे. नीरा डाव्या कालव्याच्या सिंचनामुळे बारामती तालुक्यातील पूर्वेकडील भागाने शेती उत्पादनात लक्षणीय प्रगती केली आहे. येथे मुख्यत्वे ऊस, गहू, मका इ. चे उत्पन्न घेतले जाते. काही ठिकाणी फळबागही आहेत. येथे पारंपरिक आणि आधुनिक या दोन्हीही प्रकारची शेती केली जाते. येथे उसाच्या पिकाचे भरघोस उत्पादन होत असून उसापासून साखर तयार करणारे दोन सहकारी साखर कारखाने आहेत. श्री छत्रपती सहकारी साखर कारखाना हा भवानीनगर (इंदापूर) येथे असून बारामती आणि इंदापूर या दोन्ही तालुक्यातील उसाचे गाळप या कारखान्यांत केले जाते. माळेगाव सहकारी साखर कारखाना हा माळेगाव येथे असून येथे साखरेबरोबर इथेनॉलचीही निर्मिती केली जाते. सोमेश्वर सहकारी साखर कारखाना सोमेश्वर येथे आहे. या साखर कारखान्यांमुळे सभासद शेतकऱ्यांची आर्थिक प्रगती झाली असून त्यांचे राहणीमान उंचावले आहे. हे साखर कारखाने येथील अर्थव्यवस्थेचा कणा आहेत. त्याचबरोबर येथे भाजीपाला, फळे इत्यादींचेही उत्पन्न होते. येथील भाजीपाला पुणे, मुंबई या शहरांच्या बाजारपेठांत पाठवतात.

बारामतीमध्ये औद्योगिक वसाहत आहे. येथे काही परदेशी कारखाने देखील आहेत.

बारामतीचा पश्चिमेकडील भाग कमी पाऊस व सिंचनाच्या सोयीअभावी कोरडवाहू आहे. येथे फक्त पावसाळ्यात ज्वारी व बाजरीचे उत्पादन होते.. या भागात महाराष्ट्र औद्योगिक विकास महामंडळातर्फे वाहन उद्योग, कापड उद्योग इ. चे कारखाने उभारण्यात आले आहेत. त्यामुळे येथील बेरोजगार तरुणांना रोजगाराच्या संधी निर्माण झाल्या आहेत. बारामतीमध्ये द्राक्षाची शेतीही आहे.

महाराष्ट्राच्या फडणवीस सरकारने नीरा नदीच्या कालव्याचे पाणी बारामतीला देणे हे बेकायदेशीर ठरवून बंद केले आहे.

प्रवास

बारामतीमध्ये दळणवळणाच्या सर्व सोईसुविधा उपलब्ध आहेत. हे गाव महाराष्ट्रातील इतर तालुके व जिल्हे यांना पक्क्या आणि रुंद रस्त्यांनी, तर रेल्वेमार्गाने दौंड रेल्वे जंक्शनला जोडलेले आहे. दौंड रेल्वे जंक्शन उत्तर भारत व दक्षिण भारतातील मुख्य शहरांना सांधणाऱ्या दक्षिण-मध्य रेल्वेच्या मुख्य लोहमार्गावर आहे. सध्या (२०१८ साली) बारामती ते दौंड रेल्वे मार्गाचे विद्युतीकरण करण्यात येत आहे. बारामतीमध्ये विमानतळ आहे. त्यामुळे बारामती देशातील मुख्य शहरांना हवाईमार्गाने जोडले जाऊ शकते.

शिक्षण

बारामती जिल्हयामध्ये ॲग्रिकल्चरल डेव्हलपमेंट ट्रस्ट तसेच विद्या प्रतिष्ठान, शिवनगर विद्या प्रसारक मंडळ, अनेकांत एजुकेशन सोसायटी यासारख्या नामांकित संस्था तसेच शारदाबाई पवार महिला महाविद्यालय , तुळजाराम चतुरचंद महाविद्यालय, विद्यानगरी(विद्या प्रतिष्ठान) तसॆच माळॆगाव यॆथील अभियांत्रिकी महाविद्यालय ही महाविद्यालये आहेत. विविध जिल्ह्यातील तसेच परराज्यातून विद्यार्थी येथे शिक्षण घ्यावयास यॆतात. शिक्षणाच्या बाबतीत व्यवस्थापन, अभियांत्रिकी, आरोग्य, संगणक आणि माहिती तंत्रज्ञान, कायदा, मनुष्यबळ विकास, कृषी, शास्त्र, वित्तसहाय्य, ॲनिमेशन , कला, वाणिज्य, डिझायनिंग, पाकशास्त्र, मानव्यशास्त्र, मुक्‍त शिक्षण अभ्यासक्रम यामध्ये महाविद्यालयीन शिक्षणाच्या सुविधा सरकारी, खासगी, एनजीओ यांच्याद्वारे उपलब्ध आहेत.