क्रिस्टलनाख्ट
 | या लेखातील मजकूर मराठी विकिपीडियाच्या विश्वकोशीय लेखनशैलीस अनुसरून नाही. आपण हा लेख तपासून याच्या पुनर्लेखनास मदत करू शकता.
नवीन सदस्यांना मार्गदर्शन हा साचा अशुद्धलेखन, अविश्वकोशीय मजकूर अथवा मजकुरात अविश्वकोशीय लेखनशैली व विना-संदर्भ लेखन आढळल्यास वापरला जातो. |
क्रिस्टलनाख्ट (जर्मन: Kristallnacht) किंवा तुटलेल्या काचेची रात्र हा [१] [२] नाझी पक्षाच्या निमलष्करी दलांनी ९–१० नोव्हेंबर १९३८ रोजी संपूर्ण नाझी जर्मनीमध्ये हिटलर तरुण आणि जर्मन नागरिकांच्या काही सहभागासह ज्यूंच्या विरोधात केलेला पोग्रोम होता। जर्मन अधिकारी हस्तक्षेप न करता पाहत होते। तुटलेल्या काचेच्या तुकड्यांमधून येते जे ज्यूंच्या मालकीच्या स्टोअर, इमारती आणि सिनेगॉगच्या खिडक्या फोडल्यानंतर रस्त्यावर कचरा टाकतात। पॅरिसमध्ये राहणारा १७ वर्षीय जर्मन वंशाचा पोलिश ज्यू हर्शेल ग्रिन्झपन याने जर्मन मुत्सद्दी अर्न्स्ट वोम रथ[३] यांची हत्या हे हल्ल्यांचे कारण होते।
हल्लेखोरांनी स्लेजहॅमरने इमारती उद्ध्वस्त केल्यामुळे ज्यू घरे, रुग्णालये आणि शाळांची तोडफोड करण्यात आली।[४] दंगलखोरांनी संपूर्ण जर्मनी, ऑस्ट्रिया आणि सुडेटनलँडमध्ये २६७ सभास्थाने उद्ध्वस्त केली। [५] ७,००० हून अधिक ज्यू व्यवसायांचे नुक़सान झाले किंवा नष्ट झाले,[६][७] आणि ३०,००० ज्यू लोकांना अटक करण्यात आली आणि छळ छावण्यांमध्ये तुरुंगात टाकण्यात आले। ब्रिटिश इतिहासकार मार्टिन गिल्बर्ट यांनी लिहिले की १९३३ ते १९४५ या काळात जर्मन ज्यूंच्या इतिहासातील कोणतीही घटना इतकी व्यापकपणे नोंदवली गेली नाही की ती घडत होती आणि जर्मनीमध्ये काम करणाऱ्या परदेशी पत्रकारांच्या खात्यांनी जगभरात लक्ष वेधले।[४] टाइम्स ऑफ लंडनने ११ नोव्हेंबर १९३८ रोजी असे निरीक्षण नोंदवले: "जगापुढे जाळपोळ आणि मारहाण, निराधार आणि निष्पाप लोकांवर काळ्याकुट्ट हल्ले, ज्याने काल त्या देशाची नामुष्की ओढवली होती, त्यापेक्षा जास्त काळ जर्मनीला काळे फासण्यासाठी कोणताही परदेशी प्रचारक वाकलेला नाही।" [८]
हल्ल्यांमुळे झालेल्या मृत्यूचे अंदाज वेगवेगळे आहेत। सुरुवातीच्या अहवालानुसार ९१ ज्यूंची हत्या करण्यात आली होती। जर्मन विद्वत्तापूर्ण स्त्रोतांचे आधुनिक विश्लेषण आकृती ख़ूप जास्त ठेवते; अटकेनंतरच्या ग़ैरवर्तनामुळे होणारे मृत्यू आणि त्यानंतरच्या आत्महत्येचा समावेश केला असता, मृतांची संख्या शेकडोपर्यंत पोहोचते, रिचर्ड जे. इव्हान्स यांनी आत्महत्येमुळे ६३८ मृत्यूंचा अन्दाज़ व्यक्त केला।[९]
संदर्भ
[संपादन]- ^ [Michael Berenbaum Michael Berenbaum] Check
|url=value (सहाय्य). Missing or empty|title=(सहाय्य) - ^ "The November Pogrom (Kristallnacht)". Beth Shalom National Holocaust Centre and Museum. 1 July 2019 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 1 July 2019 रोजी पाहिले.
The November Pogrom also has another name, Kristallnacht, which means "Crystal Night". This Night of Crystal refers to the Night of Broken Glass...
- ^ Schwab, Gerald (1990). The Day the Holocaust Began: The Odyssey of Herschel Grynszpan. Praeger. p. 14. ISBN 9780275935764. 6 June 2021 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 22 December 2016 रोजी पाहिले.
...vom Rath joined the NSDAP (Nazi party) on July 14, 1932, well before Hitler's ascent to power
- ^ a b Gilbert 2006
- ^ "Kristallnacht" (इंग्रजी भाषेत). United States Holocaust Memorial Museum. 18 May 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 2018-05-19 रोजी पाहिले.
- ^ Berenbaum, Michael; Kramer; Arnold (2005). The World Must Know. United States Holocaust Memorial Museum. p. 49.
- ^ Gilbert 2006
- ^ "A Black Day for Germany", The Times, 11 November 1938, cited in Gilbert 2006.
- ^ "Kristallnacht: Damages and Death". Holocaust Denial On Trial. Emory University. 2018. 22 January 2020 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 9 September 2019 रोजी पाहिले.