कलामंडलम कल्याणीकुट्टी अम्मा

कलामंडलम कल्याणीकुट्टी अम्मा (1915 - 1999) या दक्षिण भारतातील केरळमधील मोहिनीअट्टम नृत्यांगना होत्या.^[१] केरळ राज्याच्या मलप्पुरम जिल्ह्यातील थिरुनावया येथील रहिवासी होत्या. त्यांनी मोहिनीअट्टमला निराशाजनक, जवळ-जवळ नामशेष झालेल्या राज्यातून भारतीय शास्त्रीय नृत्याच्या मुख्य प्रवाहात पुनरुत्थित करण्यात, त्याची औपचारिक रचना आणि अलंकार प्रदान करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

कल्याणीकुट्टी अम्मा केरळ कलामंडलमच्या सुरुवातीच्या बॅचच्या विद्यार्थ्यांपैकी एक होत्या. दिवंगत कथकली उस्ताद पद्मश्री कलामंडलम कृष्णन नायर यांच्याशी विवाह केला होता.^[२]

कल्याणीकुट्टी अम्मा यांनी लिहिलेल्या दोन पुस्तकांपैकी, "मोहिनीअट्टम - इतिहास आणि नृत्य रचना" हे मोहिनीअट्टमवरील एक विस्तृत आणि केवळ अस्सल दस्तऐवजीकरण मानले जाते.^[३] त्यांच्या शिष्यांमध्ये तिच्या मुली श्रीदेवी राजन, कला विजयन, मृणालिनी साराभाई, दीप्ती ओमचेरी भल्ला आणि स्मिता राजन यादेखील आहेत. ^[४]

केरळ संगीत नाटक अकादमी आणि केंद्र संगीत नाटक अकादमी या दोन्ही पुरस्कारांच्या विजेत्या, कल्याणीकुट्टी अम्मा यांना १९९७ - १९९८ मध्ये प्रतिष्ठित कालिदास सन्मानाने सन्मानित करण्यात आले आहे. १२ मे १९९९ रोजी त्रिपुनिथुरा (जेथे जोडपे स्थायिक झाले होते) वयाच्या ८४ व्या वर्षी तिचे निधन झाले. तिचा मुलगा कलशाला बाबू हा सिनेमा आणि दूरचित्रवाणी अभिनेता होता, तर तिची नात स्मिता राजन एक प्रसिद्ध मोहिनीअट्टम कलाकार आहे.

तिला प्रसिद्ध कवी वल्लाथोल नारायण मेनन यांच्याकडून 'कवयित्री' पुरस्कार मिळाला.^[५] १९८६ मध्ये त्यांना केरळ कलामंडला फेलोशिप मिळाली.^[६]

२०१९ मध्ये त्यांची नात, स्मिता राजन हिने कल्याणीकुट्टी अम्मा यांच्या जीवनावर आणि कार्यांवर "मदर ऑफ मोहिनीअट्टम" हा चित्रपट तयार केला ज्याचे दिग्दर्शन डॉ. विनोद मानकरा यांनी केले आहे.

कल्याणीकुट्टी अम्मा यांनी मोहिनीअट्टमची कला भारताच्या पलीकडे गेली. पहिली रशियन नृत्यांगना, मोहिनीअट्टम, मिलाना सेवेर्स्काया होती.^[७] १९९७ मध्ये, कलामंडलम कल्याणीकुट्टी अम्मा यांनी तिला मोहिनीअट्टम परंपरा चालू ठेवण्यासाठी आशीर्वाद दिला. मिलाना सेवेर्स्काया यांनी सेंट पीटर्सबर्ग, रशिया येथे मोहिनीअट्टमची भारताबाहेरील पहिली शाळा तयार केली. तिने नाट्य थिएटरची स्थापना केली, जिथे आपण कलामंडलम कल्याणीकुट्टी अम्मा ही नृत्यदिग्दर्शित नाटके पाहू शकता, तिच्या स्मृतीला समर्पित. मिलना सिवर्स्काया यांनी गुरू कल्याणीकुट्टी अम्मा यांच्या स्मृतीला समर्पित एक चित्रपट रिलीज केला आहे ज्यामध्ये गुरूंनी वृद्धापकाळात नृत्य कसे शिकवले ते पाहू शकतो.^[८]

संदर्भ[संपादन]

^ Sinha, Biswajit (2007). South Indian theatre (इंग्रजी भाषेत). Raj Publications. ISBN 9788186208540.
^ Staff Reporter; Reporter, Staff (2014-04-10). "Unsung legends who resurrected two dying arts of Kerala". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0971-751X. 2018-06-17 रोजी पाहिले.
^ "Traditions in Mohiniyattam". Sahapedia (इंग्रजी भाषेत). 2017-02-07. 2018-06-18 रोजी पाहिले.
^ "Profiles - KALYANIKUTTY AMMA". narthaki.com. 2021-06-23 रोजी पाहिले.
^ "Mohini Attam – The Traditional Dance of Kerala!" (इंग्रजी भाषेत). 2018-06-18 रोजी पाहिले.
^ "Kalamandalam Kalyanikutty Amma who is considered as the mother". smitharajan.tripod.com. 2021-06-23 रोजी पाहिले.
^ "YOUTHEXPRESS 18/10/1996". www.milana-art.ru. 2018-06-17 रोजी पाहिले.
^ Mandira. Mohini Attam In Russia - true story.

बाह्य दुवे[संपादन]

हे देखील पहा[संपादन]

कलामंडलम कृष्णन नायर
नृत्यात भारतीय महिला
स्मिता राजन

[1] Sinha, Biswajit (2007). South Indian theatre (इंग्रजी भाषेत). Raj Publications. ISBN 9788186208540.

[2] Staff Reporter; Reporter, Staff (2014-04-10). "Unsung legends who resurrected two dying arts of Kerala". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0971-751X. 2018-06-17 रोजी पाहिले.

[3] "Traditions in Mohiniyattam". Sahapedia (इंग्रजी भाषेत). 2017-02-07. 2018-06-18 रोजी पाहिले.

[4] "Profiles - KALYANIKUTTY AMMA". narthaki.com. 2021-06-23 रोजी पाहिले.

[5] "Mohini Attam – The Traditional Dance of Kerala!" (इंग्रजी भाषेत). 2018-06-18 रोजी पाहिले.

[6] "Kalamandalam Kalyanikutty Amma who is considered as the mother". smitharajan.tripod.com. 2021-06-23 रोजी पाहिले.

[7] "YOUTHEXPRESS 18/10/1996". www.milana-art.ru. 2018-06-17 रोजी पाहिले.

[8] Mandira. Mohini Attam In Russia - true story.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]